حکمت روز/ پایه های ایمان در بیان امام علی(ع)
وارث: نهج البلاغه دریای از معرفت و حکمت است. شاید به خاطر مشغله روزانه نتوانیم این کتاب عظیم و عزیز از امامان علی(ع) را ورق بزنیم و به قدر یک حکمت خواندن پای درس امام عزیزمان بنشینیم.
ما بر آنیم که به مدد خود حضرتش(ع) روزی یک حکمت را باهم بخوانیم. شاید آن حکمت، گشاینده گره همان روزمان باشد...
« وَ سُئِلَ عليه السلام عَنِ الْإِيمَانِ فَقَالَ الْإِيمَانُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَى الصَّبْرِ وَ الْيَقِينِ وَ الْعَدْلِ وَ الْجِهَادِ فاَلصَّبْرُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الشَّوْقِ وَ الشَّفَقِ وَ الزُّهْدِ وَ التَّرَقُّبِ فَمَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ اجْتَنَبَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا اسْتَهَانَ بِالْمُصِيبَاتِ وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ فِى الْخَيْرَاتِ وَ الْيَقِينُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى تَبْصِرَةِ الْفِطْنَةِ وَ تَأَوُّلِ الْحِكْمَةِ وَ مَوْعِظَةِ الْعِبْرَةِ وَ سُنَّةِ الْأَوَّلِينَ فَمَنْ تَبَصَّرَ فِي الْفِطْنَةِ تَبَيَّنَتْ لَهُ الْحِكْمَةُ وَ مَنْ تَبَيَّنَتْ لَهُ الْحِكْمَةُ عَرَفَ الْعِبْرَةَ وَ مَنْ عَرَفَ الْعِبْرَةَ فَكَأَنَّمَا كَانَ فِي الْأَوَّلِينَ وَ الْعَدْلُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى غَائِصِ الْفَهْمِ وَ غَوْرِ الْعِلْمِ
وَ زُهْرَةِ الْحُكْمِ وَ رَسَاخَةِ الْحِلْمِ فَمَنْ فَهِمَ عَلِمَ غَوْرَ الْعِلْمِ وَ مَنْ عَلِمَ غَوْرَ الْعِلْمِ صَدَرَ عَنْ شَرَائِعِ الْحُكْمِ وَ مَنْ حَلُمَ لَمْ يُفَرِّطْ فِي أَمْرِهِ وَ عَاشَ فِي النَّاسِ حَمِيداً وَ الْجِهَادُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْيِ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ الصِّدْقِ فِي الْمَوَاطِنِ وَ شَنَآنِ الْفَاسِقِينَ فَمَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ شَدَّ ظُهُورَ الْمُؤْمِنِينَ وَ مَنْ نَهَى عَنِ الْمُنْكَرِ أَرْغَمَ أُنُوفَ الْمُنَافِقِينَ وَ مَنْ صَدَقَ فِي الْمَوَاطِنِ قَضَى مَا عَلَيْهِ وَ مَنْ شَنِئَ الْفَاسِقِينَ وَ غَضِبَ لِلَّهِ غَضِبَ اللَّهُ لَهُ وَ أَرْضَاهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ الْكُفْرُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَى التَّعَمُّقِ وَ التَّنَازُعِ وَ الزَّيْغِ وَ الشِّقَاقِ فَمَنْ تَعَمَّقَ لَمْ يُنِبْ إِلَى الْحَقِّ وَ مَنْ كَثُرَ نِزَاعُهُ بِالْجَهْلِ دَامَ عَمَاهُ عَنِ الْحَقِّ وَ مَنْ زَاغَ سَاءَتْ عِنْدَهُ الْحَسَنَةُ وَ حَسُنَتْ عِنْدَهُ السَّيِّئَةُ وَ سَكِرَ سُكْرَ الضَّلَالَةِ وَ مَنْ شَاقَّ وَعُرَتْ عَلَيْهِ طُرُقُهُ وَ أَعْضَلَ عَلَيْهِ أَمْرُهُ وَ ضَاقَ مَخْرَجُهُ وَ الشَّكُّ عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى التَّمَارِي وَ الْهَوْلِ وَ التَّرَدُّدِ وَ الِاسْتِسْلَامِ فَمَنْ جَعَلَ الْمِرَاءَ دِيناً لَمْ يُصْبِحْ لَيْلُهُ وَ مَنْ هَالَهُ مَا بَيْنَ يَدَيْهِ نَكَصَ عَلَى عَقِبَيْهِ وَ مَنْ تَرَدَّدَ فِي الرَّيْبِ وَطِئَتْهُ سَنَابِكُ الشَّيَاطِينِ وَ مَنِ اسْتَسْلَمَ لِهَلَكَةِ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ هَلَكَ فِيهِمَا
و بعد هذا كلام تركنا ذكره خوف الإطالة و الخروج عن الغرض المقصود في هذا الكتاب»
از امام درباره ايمان پرسيدند، فرمود: ايمان بر چهار پايه استوار است: صبر، يقين، عدل، و جهاد. امّا صبر بر چهار شاخه است: آرزومندي، ترس، زهد، و انتظار.
پس آن كه مشتاق بهشت باشد از دل و جان شهوت پرستي را وانهد، و هركس از آتش دوزخ بهراسد از گناهان بپرهيزد، و آن كس كه در دنيا زهد ورزد مصيبته ا بر او آسان گردد، و كسي كه در انتظار مرگ باشد در خيرات سرعت گيرد. و مرغ يقين بر چهار شاخسار نشيند: بينش هوشمندانه، دريافت حكمت آميز، پند عبرت آموز، و روش پيشينيان. پس آن كس كه با عينك هوشمندي نگرد درهاي حكمت به روي او بازگردد، و آن كه از درِ حكمت وارد گردد عبرت شناسد و پند گيرد، و كسي كه پندپذير باشد گويي در گذشته تاريخ ميزيسته است و تجربه گذشتگان را در اختيار دارد. و عدالت بر چهار شعبه است: فهم كامل و همه جانبه، دانش عميق، داوري نيكو، و بردباري ريشه دار.
پس آن كس كه چراغ انديشه خويش بيفروزد به ژرفاي دانش دست يابد، و كسي كه به نهايت دانش رسد از سرچشمه حكمت دين سيراب شود، و آن كس كه بردباري پيشه سازد در كارش كوتاهي نكند و در ميان مردم خوشنام زندگي نمايد. و جهاد بر چهار پايه قرار يافته است: امر به معروف، نهي از منكر، پيكار در راه خدا، و دشمني با بدكاران. پس آن كس كه به نيكي ها فرمان دهد پشتوانه مؤمنان گردد، و آن كه ديگران را از زشتي ها باز دارد بيني منافقان را بر خاك مالد، و كسي كه در راه خدا پيكار كند وظيفه خود را به تمام و كمال رسانَد، و آن كه فاسقان را طرد نمايد و براي خدا به خشم آيد خدا نيز از او پشتيباني كند و در روز رستاخيز از او خشنود گردد. و كفر بر چهار پايه است: كنجكاوي بيجا (وسوسه)، درگيري و خصومت، كوتاهي و انحراف از حق، و آگاهانه زير بار حق نرفتن. پس آن كه وسوسه گرانه كنجكاوي كند به حق نرسد، و آن كس كه از روي ناداني به جدال و نزاع برخيزد دوري او از حق ادامه يابد، و كسي كه در شناخت حق كوتاهي كند و از آن منحرف گردد خوبي ها را بدي بيند و بدي ها در نظرش خوب جلوه كند و در مستي گمراهي در افتد، و آن كه با حق دشمني ورزد و آگاهانه زير بار حق نرود به بن بست رسد و درها به روي او بسته گردد و راه نجاتش سد شود. و شك بر چهار پايه است: ستيزه جويي، ترسانيدن، دو دلي و سرگرداني، و بيارادگي. پس آن كس كه جدال را روش و عادت خود قرار دهد شام او به سپيده سحر نرسد و در تاريكي بمانَد، و كسي كه از سايه اش بترسد درجا زند، و آن كس كه در دو دلي و ترديد باشد لگد مال شياطين گردد، و هر كه در گرداب ها بي اراده و بي برنامه و به دنبال هر صدايي برود در دنيا و آخرت هلاك شود.
/د115