الگویی برای شعر هیات و پرکردن خلاء شعر آیینی

وارث: چهارمین جلسه از سلسله نشست‌های دوباره‌خوانی اشعار عاشورایی به اشعار محمد مهدی سیار اختصاص داشت که با حضور مصطفی محدثی خراسانی، نعمت‌الله سعیدی، میلاد عرفانپور، محمد مهدی سیار، سید رسول پیره و جمعی از عباقه‌مندان به شعر عاشورایی در خبرگزرای فارس برگزار شد. *محمدمهدی سیار مسیر شعرای آئینی اول انقلاب را ادامه می‌دهد در ابتدای این نشست مصطفی محدثی خراسانی گفت: از آنجا که جایگاه سیار در موقعیتی است که به عقبه جریان‌سازان شعر انقلاب متصل است و تحولاتی که شعر آئینی در نسل‌های اول و دوم به خود دیده باید سراغ ابتدای شعر انقلاب رفت تا بتوانیم به موقعیت وی پی ببریم. اگر پیشینه شعر آئینی را بخواهیم گذرا از کنار آن عبور کنیم باید گفت که ادبیات آیینی به منظور منظم کردن و تعریف حوادث عاشورا ایجاد شده و تعریف از این قضیه تحت تأثیر حزن و اندوه است که به نظرم هنوز از زیر سایه مصیبت عاشورا خارج نخواهد شد. عمان سامانی یکی از کسانی است که نگاهی عرفانی به عاشورا دارد و تا قبل از انقلاب شعر عاشورایی تحولی به خود نمی‌بیند تا پیروزی انقلاب واقع می‌شود که تمام تاریخ شعر آئینی تا قبل انقلاب را می‌توان یک سو قرار داد و بعد از انقلاب را در سوی دیگر دید که دفاع مقدس محل تبلور آن است. وی افزود: انقلاب اسلامی در زمان معاصر مانند بعثت بود و شعر انقلاب نیز به همین نحو است و در اشعار عاشورایی نیز نگاه تغییر رویکرد را شاهدیم که خط خون استاد گرمارودی یکی از اولین اشعاری است که در این تغییر رویکرد سهم داشته است. در این سال‌ها به اشعاری که این تغییر رویکرد داشته‌اند مغفول بوده است و باید بررسی شود که این تغییر رویکرد چه تأثیری بر جریان شعر، تاریخ و به طور کلی اسلام داشته است. اتفاق دیگری که افتاد این بود که به عاشورا نه از یک منظر تاریخی بلکه اتفاقی که هر روز در حال تکرار است نگریسته شد.محدثی خراسانی گفت: وجه دیگری که این اشعار دارند نگاه عزت‌مندانه به حماسه حسینی است که در کنار آن بیان سوگ و مرثیه را می‌بینیم و تمام این‌‌ها اشاره‌های اجمالی بود که از آن‌ها می‌توان به عنوان جریان‌سازی‌های پیشگامان شعر انقلاب از آن‌ها نام برد تا اینکه برگزاری جشنواره‌ها موجب شد نسبت به این مسئله با یک غفلت نگریسته شود. شعر در نظام فرهنگی ما هیچ تعریفی ندارد و بی‌برنامه‌‌ترین فعالیت این سال‌های نظام است و هرکدام از دستگاه‌ها با تمام ادعا هیچ کاری نکرده‌اند. وی در پایان گفت: سیار با اشعاری به صورت هوشمندانه در حال پر کردن خلأ‌های شعر آئینی است و این کنشی به صورت آگاهانه صورت گرفته و این ناشی از دانش و بینش وی است. سیار با تمام توان در حال ادامه دادن مسیر شعرای آئینی اول انقلاب است و دوباره این نوع شعر را بر سر زبان‌ها می‌اندازد. *سیار، سالک شاعر است نعمت‌الله سعیدی در ادامه این نشست گفت: هر شاعر فارسی زبان یکی از آرزوهایش سرودن در وصف اهل بیت است ولی اینکه چطور می‌شود و یک شاعر می‌تواند و یکی نمی‌تواند، برایم سؤال بوده است؟ این موضوع به جهان‌بینی شاعر و به تعبیری به عاشورابینی شاعر باز می‌گردد. سیار اولین ویژگی که دارد نوعی سرکشی است که در وی وجود ندارد و به ندرت این موضوع از سوی ایشان دیده می‌شود و شهادیم که ایشان زیاد دنبال حضور در فضای رسانه‌ها نیست.  وی افزود: سیار بسیار اهل شنیدن است و قبل از اینکه دغدغه حرف زدن داشته باشند می‌خواهند بیشتر حرف طرف مقابل را بشنوند. حدیثی داریم که دو جزء از نبوت به هیچ نبی مرسل داده نشده که آن هم شاعر بودن است و آن را خداوند برای شعرا نگه داشته است و احادیث از این طیف بسیار است که باید به عنوان کلید واژه به آن‌ها توجه کرد. سالک بودن به عنوان فردی که دغدغه حقیقت دارد اینجا منظور است. ما برخی شاعران را داریم که فقط شاعر هستند و برخی علاوه بر شاعر بودن سالک نیز هستند و حافظ برای مثال شعر وسیله سلوک وی است.  این منتقد ادبی گفت:  شمس مغربی فردی است که اگر بخواهیم در مورد تعابیر عرفانی وی در شعر می‌توانیم تفسیر کنیم اما در شعر کار قابل عرضه‌ای ندارد، یا شاه نعمت‌الله ولی نیز سالک شاعر است و در مسائل عالی‌تر سالک شاعر می‌توان مولانا را نام برد. از این نظر مرحوم قیصر امین‌پور همین مدل مولانایی را دارد. که برخی از رزق و روزی‌های معنوی وی در شعرش به ایشان عنایت شده است. سیار را نیز می‌توان به عنوان یکی از همین موارد نام برد. سیار را می‌توان یکی از شاگردان موفق قیصر قلمداد کرد و ماجرای قیصر در وی هست. *شعر نماینده فرهنگ و هنر ما است سعیدی گفت: وقتی به سوی شعر سیار می‌رویم، این سؤال ایجاد می‌شود که وی اول شاعر بوده، بعد شعر عاشورایی سروده یا بچه هیأتی بوده که به عنوان دغدغه و تکلیف وارد فضای شعر شده است. یکی از مشکلات ادبیات امروز ما بحران مخاطب است و اگر همین جلسه برای نقد یک فیلم سینمایی بود این جا مملو از جمعیت بود نباید فراموش کنیم سینما و رمان‌نویسی نماینده فرهنگ و هنر ما نیستند و تنها شعر فارسی نماینده فرهنگ و هنر ما است. وی ادامه داد: ادبیات معاصر انقلاب در طول عمر خود مشق کرده تا روزی سیار بیاید و با اشعاری در خدمت هیأت قرار گیرد و در شعر عاشورایی ما شاهدیم که تمام مباحث شعر معاصر در آن رعایت شده است. دستگاه امام حسین دستگاه بسیار بزرگی است و اصلا نگاه ملکوتی به این مسئله نداریم ولی با یک نگاه زمینی به این دستگاه باید یکی از پایه های خیمه این دستگاه را شعرای معاصر انقلاب اسلامی دانست. ویژگی‌های کلی در ادبیات معاصر از جمله کلید واژه‌ها و دیگر عناصر در شعر عاشورایی وجود دارد. سعیدی یادآور شد: یکی از جنبه‌های مثبت سیار این است که نگاهش به سروده‌های عاشورایی سیاسی است و این موضوع الصاق نشده به سروده‌هایش بلکه تنیده شده در اشعارش است. اولین ویژگی شعر سیار این است که سروده‌هایش علاوه بر ایجاد حس تقرب یک جهت‌گیری سیاسی نیز به مخاطب می‌دهد. اشعار سیار کاملا در خدمت موسیقی است و وقتی به اشعار توجه کنید متوجه می‌شوید که اشعار مخل موسیقی نیست. در عموم کارهای ایشان اکثر مزیت‌های ادبیات انقلاب در خدمت شعر قرار گرفته است که این هم باز به صورت الصاقی نیست بلکه تنیده شده در شعر است. *سیار در شعر هیات یک الگو است میلاد عرفان‌پور از شعرای جوان کشور در ادامه این نشست گفت: نوحه‌های سیار دارای چند خصوصیت است که خصوصیت‌های اشعارش در هیأت‌ها بسیار کمیاب است. اصطلاحی که باب شده به نام شعر هیأت و فضاهایی که حول این عبارت درست شده اینطور است هر کس که نمی‌تواند شعر بگوید ولی دوست دارد بگوید بیاید شعر بسراید و اینطور جا انداخته شده که هر بچه هیأتی اگر اندکی ذوق داشته باشد می‌تواند شاعر هیأت خود باشد. از یک جهت خوب است زیرا این ذوق شکوفا می‌شود ولی از جهتی بد است زیرا شاعر پله های ترقی در شعر را نپیموده است. وی افزود: برای سرودن شعر هیأت نیاز به یک شاعر پخته‌تر وجود دارد ولی متاسفانه این روزها موجب شده تا عده‌ای اشعار سبک سرایند و اشعارشان توسط مداحانی خوانده شود که دارای نفوذ رسانه‌ای هستند و می‌توانند در ذوق مخاطب تأثیر بگذارند. در برابر این جریان عده‌ای از شعرا هستند که تمام توش و توان خود را وقف دستگاه اباعبدالله (ع) می‌کنند. عرفانپور ادامه داد: سیار در هیأت و شعر هیأت برای من یک الگو بود و قبل از شعر سرودن همیشه آثار ایشان را می‌خواندم. سیار در سرودن شعر بسیار سخت‌گیر است یعنی در انتخاب زاویه دید، موضوع و همینطور نحوه نقب زدن واقعه عاشورا به امروز بسیار سخت‌گیر است و تا به مطلوب موردنظر خود در شعر نرسد از آن عبور نمی‌کند. این شاعر انقلابی گفت: دقایق زبانی، لطایف بیانی در شعر ایشان از دیگر ویژگی‌های شعر وی است و این یکی از موارد خاص شعر هیأت سیار است که می‌توان به عنوان بال دوم شعر وی از آن یاد کرد. استفاده از آیات قرآنی و روایات در سال‌های اخیر یکی از مکمل‌های شعر وی است که بسیار هم مورد توجه قرار گرفته است. *اشعار سیار دارای زبان تازه است سیدرسول پیره در ادامه این نشست گفت: یکی از نکاتی که به ذهن من خطور می‌کند که در بیانات بزرگان بوده و اشاره شده، این است که وقتی اشعار سیار خوانده می‌شود، به ذهن انسان نمی‌رسد که این مضامین را بارها شنیده‌ایم و این ویژگی است که وی را نسبت به سایر شعرا ممتاز می‌کند. در اشعار عاشورایی سیار هیچگاه این احساس که با شعر کهن روبرو هستیم به انسان دست نمی‌دهد و اشعار وی دارای زبان تازه‌ است. *از ظرفیت شعر هیات بهره ببرید محمدمهدی سیار در پایان این مراسم گفت: بسیاری از این اشعار را من و میلاد عرفان‌پور با هم نه یک خط در میان بلکه یک کلمه در میان سروده‌ایم و ایشان شکسته نفسی کردند بلکه باید گفت که مشوق اصلی من در سرودن میلاد بود و بارها خودش من را به این سو جلب می‌کرد.وی افزود: در طول سال‌های ابتدایی شاعری هیچگاه این طور فکر نمی‌کردم که برای هیأت شعر بگویم یعنی حتی برای ثواب هم به این موضوع نگاه نمی‌کردم و از زمانیکه وارد عرصه شعر هیأت شدم بسیاری بر من خرده گرفتند و حتی من را نصیحت کردند که رها کن بیا به شعر جدی بچسب و اکنون که باب باز شده می‌بینم شاید چند سالی که در این وادی نبودم تمرینی بوده برای سرودن شعر هیأت و این چند سال توفیق الهی بوده است. اکنون به آنهایی که در این وادی هستند و آنهایی که در این وادی نیستند توصیه می‌‌کنم که جدی وارد شوند و از این ظرفیت بیشتر بهره ببرند. /ف.م214