پدیده طلاب بی‌لباس از جمله موضوعاتی است که در گذشته کمتر بود و در دهه‌های جدید رو به افزایش است؛ این مسئله می‌تواند محصول فضای سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشور باشد که جای تحقیق آن برای محققان هر رشته وجود دارد.

براساس قوانین موجود در حوزه علمیه، هر طلبه‌ای که پایه ۵ را تمام کند می‌تواند برای دریافت مجوز پوشیدن لباس اقدام کند؛ اما برخی اقدام به دریافت مجوز می‌کنند، ولی بعد از مدتی لباس خود را کنار گذاشته و ترجیح می‌دهند بدون پوشیدن لباس حضوری علمی و سیاسی و اجتماعی و حتی تبلیغی داشته باشند؛ از سوی دیگر برخی هم اساساً مجوز نگرفته و قید آن را می‌زنند که مسئله‌ای بغرنج‌تر از موضوع اول و در تضاد با هویت طلبگی و روحانیت است.

آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی، از مراجع تقلید، شهریور ماه سال جاری در مراسم افتتاحیه سال تحصیلی جدید حوزه‌های علمیه برادران با لحنی انتقادی گفت: باید جلوی این مسئله گرفته شود؛ زیرا طلاب سربازان امام زمان (عج) هستند و باید لباس سربازی خود را بر تن داشته باشند.

سایر مراجع تقلید و مسئولان مرتبط حوزه هم با لحنی کم و بیش مشابه به انتقاد از این پدیده پرداخته و بر لزوم تدوین قوانین و راهکارهایی برای کنترل و جلوگیری از آن تأکید دارند.

خلأ قانونی تلبس

حجت‌الاسلام والمسلمین حمید ملکی، معاون تهذیب حوزه علمیه، در پاسخ به این که سؤال  آیا شما برنامه‌ای در این زمینه دارید گفت: این مسئله به مصوبات شورای عالی حوزه بازمی‌گردد؛ آنچه در قوانین فعلی وجود دارد الزام طلاب به پوشیدن لباس نیست و عمدتاً در حد توصیه است.

ملکی با تأکید بر اینکه این خلأ قانونی باید برطرف شود بیان کرد: کسی که عنوان طلبه را دارد باید کارکرد طلبگی هم داشته باشد و این کارکرد عمدتاً با وجود لباس تحقق می‌یابد. بنابراین باید در قوانین برای آن چاره‌ای اندیشیده شود.

معاون تهذیب حوزه‌های علمیه تصریح کرد: برای طلبه هزینه‌های زیادی صرف می‌شود تا به سطحی از علم و دانش برسد و بتواند به تبلیغ دین بپردازد. بنابراین باید به این تعهد ملتزم باشد.

پوشیدن لباس تعهدی اخلاقی است

همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین حسین بنیادی، دبیر مجمع عمومی جامعه مدرسین، با بیان اینکه مدیریت حوزه و شورای عالی قوانین و آئین‌نامه‌ها را تدوین و اجرا می‌کند اظهار کرد: در شرائط کنونی بنا بر اختیار است و نه اجبار، مگر اینکه در موارد ضروری این کار صورت گیرد.

وی افزود: طلابی که می‌خواهند در مصاحبه علمی درس خارج شرکت کنند موظف به داشتن لباس و مجوز هستند.

بنیادی ادامه داد: این بحث سوای مباحث قانونی و معطوف به تعهدی است که همه طلاب دارند؛ طلاب سرباز امام زمان هستند و با شهریه اداره می‌شوند. بنابراین باید ملتزم به لوازم آن هم باشند.

وی وی افزود: یک طلبه با ۱۰ یا ۱۵ سال تحصیل و با تحمل هزینه‌های زیاد و سختی‌های فراوان موفق می‌شود تا لباس روحانیت را بر  تن کند. بنابراین باید توصیه مراجع را در رأس کار قرار دهد؛ زیرا اصل کار حوزه و روحانیت در تلبس است.

تعهد همه طلاب به پوشیدن لباس

حجت‌الاسلام والمسلمین متقی‌نژاد، مسئول اداره تلبس معاونت تهذیب حوزه‌های علمیه، هم در این مورد گفت: طلاب زمانی که می‌خواهند مجوز بگیرند تعهد می‌دهند که همیشه لباس خود را بپوشند.

وی با بیان اینکه اگر گزارشی در مورد لباس نپوشیدن فردی به ما برسد قطعاً برخورد می‌شود و مجوز آن طلبه ممکن است لغو شود تأکید کرد: یکی از کار‌های ما تشویق طلاب به پوشیدن لباس و اعطای هدیه و برگزاری کارگاه‌های مرتبط برای تبیین و تشویق آنان است، به خصوص این جلسات را همراه با خانواده‌های آنان برگزار می‌کنیم تا خانواده‌ها نیز با آنان همراهی کنند.

مسئول اداره تلبس معاونت تهذیب حوزه‌های علمیه اظهار کرد: طلاب اگر استخدام هم شوند، حق ندارند از پوشیدن لباس امتناع ورزند.

صدور ۳۰ هزار مجوز از سال ۹۰ تاکنون

متقی‌نژاد در عین حال تصریح کرد: آمار دقیقی از تعداد طلاب بدون لباس نداریم و به نظرم آماری که از ۲۰ هزار طلبه بدون لباس ارائه می‌شود درست و دقیق نیست.

وی افزود: از سال ۱۳۹۰ که سامانه تلبس در اداره تلبس معاونت تهذیب آغاز به کار کرده است، تاکنون بیش از ۳۰ هزار نفر مجوز گرفته‌اند که البته عمده این افراد ورودی دهه هشتاد هستند.

متقی‌نژاد با بیان اینکه برخی افراد نیز مجوز نمی‌گیرند گفت: مسئولیت این مسئله با امور صیانتی حوزه است که آنان باید طبق قوانین با این مسئله مواجه شوند و ما هم اگر تخلفی ببینیم، ارجاع می‌دهیم.

ضرورت دفاع از نماد طلبگی

اما برخی از طلابی که تمایل و رغبتی به پوشیدن لباس ندارند، یکی از عمده دلایل این کار را فضای نامناسب فرهنگی و نوع نگاه مردم به طلاب می‌دانند؛ حجت‌الاسلام متقی‌نژاد در این باره هم گفت: براساس ارزیابی‌های میدانی در جلسات کارگاهی که برای بحث تلبس داریم عمده مشکل برخی از طلاب نوع نگاه اجتماعی است که متأسفانه در فضای کشور ایجاد شده است.

وی افزود: برخی طلاب هم ممکن است از سوی خانواده و به خصوص همسرانشان مورد نهی و نفی قرار بگیرند که ما با برگزاری دوره‌های آموزشی و مباحث تشویقی و تبیین فلسفه لباس روحانیت و سابقه آن و همچنین بیان اهمیت و ثواب کار روحانیت، تلاش می‌کنیم به تن نکردن لباس روحانیت گسترش نیابد.

برخی از این طلاب هم به دلائل دیگری اشاره دارند؛ از جمله یکی از آنان می‌گوید بنده ممکن است در موقعیت‌های کاری و اجتماعی لباس نپوشم، ولی در موقعیت تبلیغی و تحصیلی مقید به پوشش لباس روحانیت هستم. بنابراین این کار ملبس نبودن تلقی نمی‌شود.

این طلبه ادامه می‌دهد: این نگاه در جامعه رو به گسترش است که هر گونه اشتباه و گناهی از یک طلبه نباید سر بزند، ولی ما هم مانند بقیه انسان هستیم و ممکن است خطایی از ما سر بزند. اگرچه قبول داریم کسی که مبلغ دین است باید بیشتر از دیگران مراقب باشد، زیرا عواقب کارهای او قطعاً بیشتر از افراد عادی است.

البته طلاب در مورد ملبس بودن به لباس روحانیت چند دسته هستند؛ افرادی که به صورت دائمی ملبس هستند؛ طلابی که ملبس هستند، اما برخی اوقات لباس نمی‌بوشند. طلابی که فقط در ایام تبلیغ لباس می‎پوشند و افرادی که اصلاً لباس روحانیت نمی‌بوشند که از عمده دلایل این دسته این‌ موارد است: محدودیت‌های ملبس بودن، فشارهای اجتماعی، مسائل اخلاقی و تبلیغ مؤثر بدون لباس به خاطر این تفکر که جایگاه لباس روحانیت متزلزل شده است، ولی به هر حال لباس روحانیت نماد طلبگی است و باید از این نماد صیانت شود.