بیشترین حسرت روز قیامت از آنِ این افراد است!

 حجت الاسلام «ابراهیم بهاری» در کانال قرآن و حدیث در مطلبی با عنوان «جمع مال برای دیگران» آورده است:

وَ قَالَ علی(ع): «یا ابْنَ آدَمَ مَا کسَبْتَ فَوْقَ قُوتِک، فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیرِک؛ امیر مومنان(ع)  فرمود: ای فرزند آدم، آنچه را که بیش از نیاز خود فراهم کنی، برای دیگران اندوخته‌ای.»

امام(ع) در این کلام کوتاه و بسیار پرمعنا اشاره به نکته‌ای می‌کند که غالباً مردم از آن غافلند، می‌فرماید: «ای فرزند آدم هر چه بیش از مقدار خوراک خود به دست آوری (و آن را ذخیره کنی) خزانه دار دیگران در آن خواهی بود»; «یا ابْنَ آدَمَ مَا کسَبْتَ فَوْقَ قُوتِک، فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیرِک».

غالب مردم حد و اندازه‌ای برای به دست آوردن مال و ثروت قائل نیستند و معتقدند هر چه بیشتر، بهتر، اما هنگامی که درست دقیق می‌شویم، می‌بینیم بهره ما از اموالمان همان است که مصرف می‌کنیم، غذایی که می‌خوریم، لباسی که می‌پوشیم، خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم و مرکبی که بر آن سوار می‌شویم و ... در مورد بسیاری از اشخاص، این مواد مصرفی تنها گوشه کوچکی از اموال آنها را شامل می‌شود و بقیه را ذخیره می‌کنند، پیوسته در حفظ آن کوشش و از آن پاسداری می‌کنند تا سرانجام به فرزندان و دامادها و سایر بستگان خود بسپارند و با دنیایی از حسرت، چشم از آنها بپوشند و با یک کفن بسیار کم ارزش وارد سرای دیگر شوند.

ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه» خود نقل می‌کند، می‌گوید: حسن به هنگامی که عبدالله بیمار شده بود و آخرین ساعات عمر خود را طی می‌کرد به عیادت او رفت. دید عبدالله پیوسته چشمش را به صندوقی دوخته که در گوشه‌ای از اتاق قرار داشت، سپس رو به حسن بصری کرد و گفت: در این صندوق صد هزار (درهم) است که نه زکات آن داده شده و نه صله رحم با آن انجام گردیده است. حسن گفت: مادرت به عزایت بنشیند برای چه چیز آن را ذخیره کرده‌ای؟ گفت: برای ترس از حوادث زمان و مخالفت برادران و ظلم سلطان.

این را گفت و  از دنیا رفت. حسن بصری در تشییع جنازه او شرکت کرده بود. هنگامی که او را دفن کردند دست خود را به یکدیگر زد و اشاره به قبر او کرد و گفت: این کسی است که شیطان بر او غلبه کرد، او را از حوادث زمان و ظلم سلطان و بی وفایی برادران ترساند و ودایع الهی را برای خود ذخیره کرد سپس از این دنیا غمگین و اندوهناک بیرون رفت، نه زکات مالش را پرداخت نه صله رحم به جای آورد.

 آن گاه  گفت: ای وارثان گوارا این مال را بخورید، این مال حلال به دست شما افتاده، مراقب باشید وبال شما نشود، این مال از سوی کسی است که آن را جمع کرد و بخل ورزید بر امواج دریاها سوار شد، از بیابان‌های خشک گذشت و از طریق باطل آن را اندوخت و حق آن را نپرداخت، خودش در حیاتش از آن بهره نگرفت ولی ضررهای او بعد از وفات دامن او را خواهد گرفت. آن را گردآوری کرد و محکم آن را در صندوق نگه داشت تا روز قیامت که روز حسرت است.

 بالاترین حسرت این است که مال خود را در میزان اعمالِ غیر خودت ببینی. تو بخل ورزیدی نسبت به مالی که خدا به تو روزی کرده بود و در مسیر طاعتش مصرف نکردی برای دیگری آن را نگه داری کردی که او در راه رضای خداوند آن را صرف کند. وای بر این حسرت غیر قابل جبران و رحمت از دست رفته.

گویا این سخن را از علی(ع) گرفته آنجا که فرمود: «سُئِلَ أمیرُالْمُؤْمِنینَ مَنْ أعْظَمُ النّاسُ حَسْرَةً قالَ مَنْ رَأی مالَهُ فی میزانِ غَیرِهِ وَأدْخَلَهُ اللهُ بِهِ النّارَ وَأدْخَلَ وارِثَهُ بِهِ الْجَنَّةَ؛ از امیرمؤمنان(ع) سؤال کردند چه کسی روز قیامت حسرتش از همه بیشتر است؟ فرمود: «کسی که در آن روز اموال خود را در میزان اعمال دیگران ببیند که خدا او را به واسطه آن مال وارد دوزخ کند و دیگری را به سبب آن مال وارد بهشت سازد».

این نکته شایان توجه است که مقصود امام(ع) از این سخن آن نیست که انسان تنها به اندازه تحصیل قوت خود تلاش و فعالیت اقتصادی داشته باشد بلکه به عکس، طبق دستورات اسلام باید از طرق صحیح بسیار تلاش کرد ولی اموالی را که جمع آوری می‌کند، اضافه آن را در راه خدا و کارهای خیر و خدمت به بندگانش صرف کند، نه این که آنها را ذخیره کرده و برای وارثان بگذارد و خودش هیچ بهره‌ای معنوی از آن نبرد. قرآن مجید نیز به همین معنا اشاره فرموده آنجا که می‌گوید: «وَیسْأَلُونَک مَاذَا ینفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ؛ از تو سؤال می‌کنند چه چیز را انفاق کنند؟ به آنها بگو از مازاد نیازمندی‌های خود انفاق کنید». «عفو» در لغت معانی فراوانی دارد، از جمله مقدار اضافی مال و نیز بهترین قسمت مال. در حدیثی از امام باقر(ع)آمده است: «الْعَفْوُ ما فَضُلَ عَنْ قُوتِ سَنَة؛ عفو چیزی است که از هزینه سال اضافه بیاید».

گروه مهدویت و غدیر: حجت الاسلام «ابراهیم بهاری» در کانال تلگرامی قرآن و حدیث در مطلبی با عنوان «جمع مال برای دیگران» آورده است: وَ قَالَ علی  (ع): «یا ابْنَ آدَمَ مَا کسَبْتَ فَوْقَ قُوتِک، فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیرِک؛ امیر مومنان(ع)  فرمود: ای فرزند آدم، آنچه را که بیش از نیاز خود فراهم کنی، برای دیگران اندوخته‌ای.»

امام(ع) در این کلام کوتاه و بسیار پرمعنا اشاره به نکته‌ای می‌کند که غالباً مردم از آن غافلند، می‌فرماید: «ای فرزند آدم هر چه بیش از مقدار خوراک خود به دست آوری (و آن را ذخیره کنی) خزانه دار دیگران در آن خواهی بود»; «یا ابْنَ آدَمَ مَا کسَبْتَ فَوْقَ قُوتِک، فَأَنْتَ فِیهِ خَازِنٌ لِغَیرِک».

غالب مردم حد و اندازه‌ای برای به دست آوردن مال و ثروت قائل نیستند و معتقدند هر چه بیشتر، بهتر، اما هنگامی که درست دقیق می‌شویم، می‌بینیم بهره ما از اموالمان همان است که مصرف می‌کنیم، غذایی که می‌خوریم، لباسی که می‌پوشیم، خانه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم و مرکبی که بر آن سوار می‌شویم و ... در مورد بسیاری از اشخاص، این مواد مصرفی تنها گوشه کوچکی از اموال آنها را شامل می‌شود و بقیه را ذخیره می‌کنند، پیوسته در حفظ آن کوشش و از آن پاسداری می‌کنند تا سرانجام به فرزندان و دامادها و سایر بستگان خود بسپارند و با دنیایی از حسرت، چشم از آنها بپوشند و با یک کفن بسیار کم ارزش وارد سرای دیگر شوند.

ابن ابی الحدید در «شرح نهج البلاغه» خود نقل می‌کند، می‌گوید: حسن به هنگامی که عبدالله بیمار شده بود و آخرین ساعات عمر خود را طی می‌کرد به عیادت او رفت. دید عبدالله پیوسته چشمش را به صندوقی دوخته که در گوشه‌ای از اتاق قرار داشت، سپس رو به حسن بصری کرد و گفت: در این صندوق صد هزار (درهم) است که نه زکات آن داده شده و نه صله رحم با آن انجام گردیده است. حسن گفت: مادرت به عزایت بنشیند برای چه چیز آن را ذخیره کرده‌ای؟ گفت: برای ترس از حوادث زمان و مخالفت برادران و ظلم سلطان.

این را گفت و  از دنیا رفت. حسن بصری در تشییع جنازه او شرکت کرده بود. هنگامی که او را دفن کردند دست خود را به یکدیگر زد و اشاره به قبر او کرد و گفت: این کسی است که شیطان بر او غلبه کرد، او را از حوادث زمان و ظلم سلطان و بی وفایی برادران ترساند و ودایع الهی را برای خود ذخیره کرد سپس از این دنیا غمگین و اندوهناک بیرون رفت، نه زکات مالش را پرداخت نه صله رحم به جای آورد.

 آن گاه  گفت: ای وارثان گوارا این مال را بخورید، این مال حلال به دست شما افتاده، مراقب باشید وبال شما نشود، این مال از سوی کسی است که آن را جمع کرد و بخل ورزید بر امواج دریاها سوار شد، از بیابان‌های خشک گذشت و از طریق باطل آن را اندوخت و حق آن را نپرداخت، خودش در حیاتش از آن بهره نگرفت ولی ضررهای او بعد از وفات دامن او را خواهد گرفت. آن را گردآوری کرد و محکم آن را در صندوق نگه داشت تا روز قیامت که روز حسرت است.

 بالاترین حسرت این است که مال خود را در میزان اعمالِ غیر خودت ببینی. تو بخل ورزیدی نسبت به مالی که خدا به تو روزی کرده بود و در مسیر طاعتش مصرف نکردی برای دیگری آن را نگه داری کردی که او در راه رضای خداوند آن را صرف کند. وای بر این حسرت غیر قابل جبران و رحمت از دست رفته.

گویا این سخن را از علی(ع) گرفته آنجا که فرمود: «سُئِلَ أمیرُالْمُؤْمِنینَ مَنْ أعْظَمُ النّاسُ حَسْرَةً قالَ مَنْ رَأی مالَهُ فی میزانِ غَیرِهِ وَأدْخَلَهُ اللهُ بِهِ النّارَ وَأدْخَلَ وارِثَهُ بِهِ الْجَنَّةَ؛ از امیرمؤمنان(ع) سؤال کردند چه کسی روز قیامت حسرتش از همه بیشتر است؟ فرمود: «کسی که در آن روز اموال خود را در میزان اعمال دیگران ببیند که خدا او را به واسطه آن مال وارد دوزخ کند و دیگری را به سبب آن مال وارد بهشت سازد».

این نکته شایان توجه است که مقصود امام(ع) از این سخن آن نیست که انسان تنها به اندازه تحصیل قوت خود تلاش و فعالیت اقتصادی داشته باشد بلکه به عکس، طبق دستورات اسلام باید از طرق صحیح بسیار تلاش کرد ولی اموالی را که جمع آوری می‌کند، اضافه آن را در راه خدا و کارهای خیر و خدمت به بندگانش صرف کند، نه این که آنها را ذخیره کرده و برای وارثان بگذارد و خودش هیچ بهره‌ای معنوی از آن نبرد. قرآن مجید نیز به همین معنا اشاره فرموده آنجا که می‌گوید: «وَیسْأَلُونَک مَاذَا ینفِقُونَ قُلِ الْعَفْوَ؛ از تو سؤال می‌کنند چه چیز را انفاق کنند؟ به آنها بگو از مازاد نیازمندی‌های خود انفاق کنید». «عفو» در لغت معانی فراوانی دارد، از جمله مقدار اضافی مال و نیز بهترین قسمت مال. در حدیثی از امام باقر(ع)آمده است: «الْعَفْوُ ما فَضُلَ عَنْ قُوتِ سَنَة؛ عفو چیزی است که از هزینه سال اضافه بیاید».

منبع: شبستان