چرا نامه اعمال انسان به دست فرشتگان نوشته می‌شود؟

نامه ای است که تمامی کارهای آدمی از کارهای خوب وی گرفته تا کارهای بد در آن ثبت شده است و در آخرت به دست وی داده می شود، اما در این بین خداوند فرشتگان را مسئول ثبت اعمال و نوشتن این نامه قرار داده است. امروز باشگاه خبرنگاران جوان قصد دارد به این موضوع و چرایی آن بپردازد.

نامه اعمال انسان به چه معناست؟
همگان نامه اعمال را نامه‌ای می دانند که تمام کار‌های خوب و بد انسان در آن نوشته شده و در آخرت به دست وی داده می شود. براساس روایات، دو فرشته بر شانه راست و چپ هر فردی قرار دارند که یکی از آن‌ها کار‌های خوب و دیگری کار‌های بد را ثبت می‌کند.

بر پایه آیات قرآن، در قیامت نامه اعمال نیکوکاران را به دست راست آنان می‌دهند و به بهشت فرستاده می‌شوند و بدکاران نیز نامه خود را با دست چپ یا از پشت سر دریافت می‌کنند و به جهنم می‌روند.

قرآن کریم، با واژه‌های «کتاب»، «زبر»، «طائر» و «امام مبین» از «نامه اعمال» یاد کرده است و مفسران با استناد به قرآن، از سه نوع نامه اعمال، ویژه افراد، امت‌ها و همه انسان‌ها نام می‌برند.

در اینکه جنس «نامه اعمال» چیست، چند نظریه وجود دارد. از جمله چیزی شبیه نامه‌های مادی، روح انسان، حقیقت اعمال یا آثار اعمال انسان‌ها که در قیامت آشکار می‌شود.

انواع نامه اعمال
مفسران با استناد به آیات قرآن، معتقدند برای هر انسانی، سه نوع نامه عمل وجود دارد؛

• نامه اعمال ویژه هر فرد که تمام کار‌های نیک و بد و ریز و درشت او در آن ثبت می‌شود.
• نامه اعمال ویژه امت‌ها که مجموعه اعمال آن‌ها در آن ثبت می‌شود.
• نامه اعمالی که کار‌های همه انسان‌ها را در آن ثبت می‌کنند.
• بعضی از مفسران معتقدند منظور از نامه اعمال نوع سوم، لوح محفوظ است.

نویسندگان اعمال چه کسانی هستند؟
قرآن کریم از نویسندگان نامه اعمال، با تعبیر‌های مُتَلَقِیان، رقیب و عتید و کراماً کاتبین یاد کرده است و بر پایه روایات، همواره دو فرشته همراه انسان هستند.

یکی از آنان بر شانه راست او قرار دارد و اعمال نیک وی را ثبت می‌کند. فرشته دیگر بر شانه چپ اوست و اعمال بد او را می‌نویسد.

برخی از روایات، تعداد آنان را چهار عدد دانسته‌اند؛ بدین‌گونه که دو فرشته، مامور ثبت اعمال روز و دو فرشته دیگر مامور ثبت اعمال شب هستند.

از بعضی روایات استفاده می‌شود فرشتگان، کار‌های خوب را سریع می‌نویسند؛ اما کار‌های بد را چندین ساعت دیرتر ثبت می‌کنند. به این امید که فرد گناهکار توبه نماید یا کار نیکی انجام دهد که اثر آن کار بد را از بین ببرد.

در روایات آمده یکی از دلایل نوشتن نامه عمل، این است که در قیامت انسان‌ها نتوانند کار‌هایی که انجام دادند را انکار کنند.

به‌علاوه اینکه در دنیا نیز از حضور فرشتگان شرم کنند و گناه انجام ندهند.

چرا فرشتگان اعمال انسان را می‌نویسند؟
در قرآن می‌خوانیم که فرشتگان حافظان اعمال انسان‌ها هستند:

«وَ إِنَّ عَلَیْکُمْ لَحافِظینَ. کِراماً کاتِبینَ. یَعْلَمُونَ ما تَفْعَلُون»؛

و البته بر شما نگهبانانى است. بزرگوارانى نویسنده (از فرشتگان)؛ که [ظاهر و باطن و خلوص و ریا و مراتب کمال و نقص]آنچه را می‌کنید می‌دانند.

منظور از «حافظین» در این آیه شریفه، فرشتگانی هستند که مأمور حفظ و نگهداری اعمال انسان‌ها اعم از نیک و بد هستند که در آیه دیگری از قرآن تعبیر به «رقیب» و «عتید» شده است:

«هیچ سخنى را بر زبان نمی‌آورد جز آن‌که در نزد او فرشته مراقب حاضر و آماده‌اى [براى نوشتن]است» و در آیه دیگری می‌خوانیم: «[به یاد آر]آن‌گاه که آن دو (فرشته) دریافت‌کننده، از راست و از چپ او نشسته [افکار و اعمال او را]دریافت می‌کنند».

این آیات شریفه اشاره دارند به این‌که اعمال انسان غیر از طریق یادآوری خود صاحب عمل، از راه دیگری نیز محفوظ است و آن محفوظ بودن با نوشتن فرشتگان نویسنده اعمال است که در طول زندگی هر انسانی موکل بر او هستند و انسان‌ها بر معیار آن اعمال؛ پاداش و کیفر می‌بینند.

همچنان که فرمود: «نامه‌ات را بخوان؛ کافى است که امروز خودت حسابرس خود باشى».

درباره این‌که چرا خداوند فرشتگان را بر انسان گماشته است، دلایلی بیان شده است؛ از جمله:

 تا انسان گمان نکند که خداوند از اعمال آنان بی‌خبر است و این یک نوع لطفی است از جانب خداوند بر انسان؛ زیرا وقتی انسان بداند که خداوند فرشتگانی را گماشته تا به صورت ویژه از اعمال او مراقبت کنند، انگیزه­ اش برای دوری از گناه بیشتر می­ شود.
شخصى از امام صادق (ع) پرسید:

علت وجود فرشتگان مأمور ثبت اعمال نیک و بد انسان‌ها چیست، در حالى‌که می‌دانیم خداوند: «عَالِمُ السِّرِّ وَ مَا هُوَ أَخْفَى‏» است؛ یعنى هر چیزى را که از آن مخفی‌تر نیست می‌داند؟!

امام (ع) در پاسخ فرمود:

«خداوند این فرشتگان را به عبادت خود دعوت کرد و آن‌ها را شهود بر بندگانش قرار داد، تا بندگان به خاطر مراقبت آنان، بیشتر مراقب اطاعت الهى باشند، و از عصیان او بیشتر ناراحت شوند، و چه بسیار بنده‌اى که تصمیم به گناه می‌گیرد سپس به یاد فرشته می‌افتد و خوددارى می‌کند، می‌گوید: پروردگارم مرا می‌بیند و فرشتگان حافظ اعمال نیز گواهى می‌دهند. علاوه بر این، خداوند به رحمت و لطفش این‌ها را مأمور بندگان کرده، تا به فرمان خدا شیاطین سرکش را از آن‌ها دور کند و همچنین جانوران زمین و آفات بسیار را که آن‌ها نمی‌بینند تا آن زمان که فرمان خدا و مرگ آن‌ها فرا رسد».

از این روایت به خوبى استفاده می‌شود که آن‌ها علاوه بر مأموریت ثبت اعمال، مأمور حفظ انسان از حوادث ناگوار و آفات و وسوسه‌هاى شیاطین نیز هستند.

 از آن‌جا که نظام عالم بر اساس اسباب و مسببات شکل گرفته است، برخی فرشتگان نیز اسبابی برای ثبت و ضبط اعمال انسان‌ها هستند‏.

بنابراین، علاوه بر احاطه علمی خداوند بر ظاهر و باطن انسان دو فرشته نیز مراقب اعمال اویند که از طرف راست و چپ از او مراقبت می‌کنند، پیوسته، با او هستند و لحظه‌ای از او جدا نمی‌شوند.