معنای واقعی توکل/فائزین چه کسانی هستند؟

  از اعمال توصیه شده در ماه مبارک رمضان، دعا و مناجات به درگاه خدای متعال است لذا برای این ماه ادعیه متعددی سفارش شده که با تمسک به آنها می توان از برکات رمضان بیش از پیش بهره برد.

ازجمله ادعیه این ماه دعاهای روزانه برای هر یک از روزهای ماه مهمانی خدا است که در عین کوتاهی دریایی از معارف را در خود جای داده اند؛ از این رو، در سلسله گفت وگوهایی با حجت الاسلام والمسلمین «ابراهیم بهاری»، استاد اخلاق و کارشناس مذهبی به شرح معارف و آموزه های این ادعیه پرداخته ایم که به صورت روزانه تقدیم حضورتان می شود، اینکه شرح دعای روز دهم از رمضان المبارک:

حجت الاسلام والمسلمین «ابراهیم بهاری» با اشاره به فرازهای این دعا، اظهار کرد: در این دعا می خوانیم: «بسم الله الرحمن الرحیم؛ اللهمّ اجْعلنی فیهِ من المُتوکّلین علیکَ واجْعلنی فیهِ من الفائِزینَ لَدَیْکَ واجْعلنی فیهِ من المُقَرّبینَ الیکَ بإحْسانِکَ یاغایَةَ الطّالِبین: خدایا قرار بده مرا در این روز از متوکلان بدرگاهت ومقرر کن در آن از کامروایان حضرتت ومقرر فرما در آن از مقربان درگاهت به احسانت اى نهایت همت جویندگان».

این استاد اخلاق با بیان اینکه پیامبر(ص) با این دعا باب جدیدی در آخرین روز از دهه نخست ماه رحمت باز می کند، گفت: ایشان ما را به مسیر حساب شده الهی رهنمون می شود. جان این دعا مسئله توکل است باید توجه داشت همه امور دنیا و آخرت به امر خدا کار می کند چنان که قرآن کریم می فرماید: «إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ» و نمونه این تعبیر در نماز غفیله هم هست. لذا اگر خدا قضا و قدری را اراده کند، حتماً می شود.

وی با بیان اینکه با تامل در آیات قرآن (سوره های توبه، مائده و ...) درمی یابیم انسان با توکل است که امور خویش را سامان داده و پیش می برد، تصریح کرد: خدا اهل توکل را دوست دارد. امیرمومنان(ع) در نهج البلاغه می فرماید: «هر کس توکل کند بر خدا، او برایش کافی است و هر که از خدا بخواهد، به او می دهد و هر که برای خدا به محتاجان قرض دهد، خدا با پاداشی نیکو پاسخ اش را می دهد.»

این استاد حوزه در پاسخ به این سوال که «توکل چیست؟»، بیان کرد: بنابر نقل بحارالانوار (ج68، ص168) پیامبر(ص) از جبرئیل درباره معنای توکل پرسید، او پاسخ داد: توکل یعنی انسان یقین کند که سود و زیان و بخشش و حرمان اش در دست مردم نیست و اگر بنده ای به این یقین برسد و جز برای خدا کار نکند و غیر از خدا چشم طمع به کسی نداشته باشد، توکل کرده است.

وی اضافه کرد: شخصی به امام رضا(ع) عرض کرد: حد و مرز توکل چقدر است؟، ایشان فرمودند: توکل آن است که انسان با اتکاء به خدا از کسی نترسد. لذا پیامبر(ص) هم در دعای روز دهم از ماه مبارک رمضان و در فراز «اجْعلنی فیهِ من المُتوکّلین علیکَ» از خدا می خواهد که جز به او به کسی چشم امید و طمع نداشته باشد.

وی بیان کرد: چنان که در بیان داستان حضرت موسی(ع) در قرآن است که وقتی موسی بن عمران با شعیب روبرو شد 21 روز بود که چیزی جز علف های شیرین صحرا نخورده بود اما در مقابل سفره اطعام شعیب گفت: اگر این سفره را برای تشکر از کمک من انداخته ای، نمی پذیرم چون من برای خدا کردم! ... و شعیب پاسخ داد: نه، کار من مهمان داری است.

حجت الاسلام بهاری با اشاره به فراز «واجْعلنی فیهِ من الفائِزینَ لَدَیْکَ» ادامه داد: کسی که به واسطه اطاعت از خدا از رحمت او بهره مند شد، فائز است. خداوند در آیات 15 و 16 از سوره مبارکه انعام می فرماید: «قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ*مَنْ يُصْرَفْ عَنْهُ يَوْمَئِذٍ فَقَدْ رَحِمَهُ وَذَلِكَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ: بگو اگر به پروردگارم عصيان ورزم از عذاب روزى بزرگ مى‏ ترسم  آن روز كسى كه [عذاب] از او برگردانده شود قطعا [خدا] بر او رحمت آورده و اين است همان رستگارى آشكار». لذا کسی که بتواند رضایت خدا را جلب کند درهای سعادت به رویش گشوده می شود.

وی تاکید کرد: برای سعادت باید شهوت (اعم از مالی، فکری، قدرت جنسی، ثروت و ...» را کنترل کرد و اهل رزق حلال بود و ظلم نکرد و ... .

این کارشناس مذهبی با اشاره به فراز «واجْعلنی فیهِ من المُقَرّبینَ الیکَ» تاکید کرد: مقرب یعنی کسی که حشر و نشرش در همه امور با خدا است، خدا با بنده مقرب ارتباطی ویژه دارد و تقوا کلید تقرب است و اگر کسی می خواهد مقرب شود باید تقوا پیشه کند.

وی با بیان اینکه این دعا با عبارت «بإحْسانِکَ یاغایَةَ الطّالِبین» پایان می یابد، خاطرنشان کرد: یعنی از سر فضل و کرم و احسان الهی است که آرزوی مشتاقان برآورده می شود چون او نهایت خواست آرزومندان است.

وی تاکید کرد: در «کافی» (ج2، ص 66) آمده اگر می خواهید بدانید دعا مستجاب می شود، به دل تان رجوع کنید اگر در کنج دل به کسی غیر خدا امید دارید دعایتان مستجاب نمی شود واگر فقط خدا را موثر بدانید، دعایتان مستجاب است. چنان که خدا می فرماید: به عزت و جلالم قطع می کنم امید کسی را که به غیر از من امید داشته باشد.

منبع: شبستان