رازهای افزایش رزق و برکت در زندگی

 در آداب اسلامی در مورد کسب روزی و داشتن درآمد پاکیزه و پربرکت نکته‌های بسیاری مطرح شده است که باید به آن‌ها توجه داشته باشیم. این موضوع به همه مردم مربوط می‌شود، چه کسانی که درآمد کمی دارند و چه افراد ثروتمند، چه کسانی که به عنوان کارمند در خدمت دولت و نظام هستند و خدماتی را به جامعه ارائه می‌دهند و چه افرادی که تجارت می‌کنند یا در بخش خصوصی پولی به دست می‌آورند. درواقع هر کسی باید درآمد خودش را با معیارهای اسلامی بسنجند و مقایسه کند تا نتیجه بگیرد که آیا درآمدی که به دست می‌آورد و پولی که جمع می‌کند، حلال است یا خیر و در عین حال بداند که چه راه‌هایی برای افزایش روزی و برکت در زندگی وجود دارد.

در گفت‌وگویی که با حجت‌الاسلام مسعود عباسپور، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر دینی انجام شده، نکاتی را درباره رمزهای افزایش رزق و برکت در زندگی مرور شده است. آن طور که این کارشناس دینی توضیح می‌دهد، آنچه که موجب جلب روزی و افزایش برکت در مال و دارایی کسبه می‌شود، این است که مشتری‌ها از آن‌ها راضی باشند. خداوند از طریق رضایت بندگانش، مسیر روزی را برای کاسبان باز می‌کند. این رمزی است که امام صادق علیه السلام به وضوح و با تعبیری زیبا از آن یاد فرموده تا مردم در مشاغل کاسبی به آن دقت داشته باشند. البته مشاغل خدماتی نیز همین گونه است. کسی می‌تواند به ازای خدمتی که انجام می‌دهد و پولی که دریافت می‌کند، توقع برکت داشته باشد که در خدمت خود کم نگذارد.

راه برای افزایش برکت روزی

مردم برای افزایش روزی و درآمدشان راه‌های گوناگونی را طی می‌کنند، افزایش کیفیت و کمیت کار یکی از شیوه‌های معمول آن‌هاست. در آموزه‌های دینی چه راه‌هایی برای افزایش برکت روزی معرفی شده است؟

گاهی افراد برای تهیه مایحتاج اولیه زندگی خود توجه کافی را ندارند. به عنوان مثال در میان فروشندگان که یکی از کسب و کارهای رایج در زندگی‌های امروزی مردم است، مشاهده می‌کنیم که افراد بدون اینکه به کیفیت محصول خود توجه داشته باشند فقط می‌خواهند آن جنس را از طریق تبلیغات به فروش برسانند تا پولی به دست بیاورند. در مقابل هم انتظار دارند که درآمد و پولشان برکت داشته باشد. ممکن است این افراد در دوره و مدت کوتاهی سودی به دست بیاورند و آن را برکت تصور کنند، اما باید بدانند آنچه آن‌ها کسب کرده‌اند برکت نیست چون پایداری چندانی نخواهد داشت و پس از مدتی از رونق می‌افتد.

ضرورت توازن کیفیت محصولات و تبلیغات

چون کیفیت و تبلیغات محصولی که فروخته شده با یکدیگر توازن و همخوانی ندارد. درست است؟

بله. در مشاغلی که در قالب کارمندی انجام می‌شود هم وضعیت به همین صورت است. کارمندانی که به کیفیت کار خود توجه ندارند و فقط می‌خواهند ساعاتی را به عنوان حضور در محل کار پر کنند، نمی‌توانند انتظار داشته باشند که درآمد آن‌ها برکت داشته باشد. چون آن‌ها هم در کار خود کم گذاشته و کم‌کاری کرده‌اند.

برای حل این مشکل چه باید کرد؟

پاسخ این سؤال را در حدیثی از امام جعفر صادق علیه السلام می‌توان پیدا کرد. آنجا که امام به شخصی که در کار فروش مواد غذایی به مردم بود، فرمودند: کالای مرغوب بخر و کالای مرغوب را به مردم بفروش. چراکه اگر جنس باکیفیت و مرغوبی را به مردم بفروشی، آن‌ها تو را دعا کرده و می‌گویند خداوند به فروشنده‌اش برکت دهد.

این نکته همان رمز کسب رضایت از مشتری است که عامل برکت در مال خواهد شد. فروشندگان باید به این نکته توجه داشته باشند که هرچند در ظاهر فروش خوبی داشته و درآمد زیادی کسب کنند، اما زمانی که مردم از جنس آن‌ها رضایت کافی را نداشته و برای آن‌ها دعا نکنند، برکت از مالشان خواهد رفت و نمی‌توانند آن طور که باید، بر درآمد خود حسابی باز کنند.

تأثیر رضایت مشتری در افزایش برکت زندگی

با این تعبیر، آیا درست است نتیجه بگیریم که رضایت مشتری عامل جلب روزی به سمت فروشندگان است؟

بله. دقیقاً آنچه که موجب جلب روزی و افزایش برکت در مال و دارایی کسبه می‌شود، این است که مشتری‌ها از آن‌ها راضی باشند. خداوند از طریق رضایت بندگانش، مسیر روزی را برای کاسبان باز می‌کند. این رمزی است که امام صادق علیه السلام به وضوح و با تعبیری زیبا از آن یاد فرموده تا مردم در مشاغل کاسبی به آن دقت داشته باشند.

البته مشاغل خدماتی نیز همین گونه است. کسی می‌تواند به ازای خدمتی که انجام می‌دهد و پولی که دریافت می‌کند، توقع برکت داشته باشد که در خدمت خود کم نگذارد. به عنوان مثال معلمان زمانی در درآمد خود برکت را مشاهده می‌کنند که در آموزش علم و ادب به فرزندان مردم کم‌کاری نکنند. در این صورت است که برکت وارد زندگی‌ها می‌شود.

یعنی دعایی که مشتری یا خدمت گیرنده به ازای دریافت کالا یا خدمت می‌کند، این اندازه اثر دارد؟ اگر دعا نکند، چه؟

حتی اگر مشتری و مخاطب خدمت دعا هم نکند، همین که در دلش احساس رضایت دارد برای کاسب کفایت می‌کند. چون خدای متعال از دل انسان‌ها خبر دارد و اثر رضایت قلبی بندگانش را در زندگی کاسبان وارد می‌کند.

از طرف دیگر شاید همین فرد مشتری عاملی برای تبلیغ آن فروشنده شود و این طریق به کسب و کار او رونق بدهد. این رویداد هم هیچ بعید نیست و بسیار اتفاق می‌افتد.

دعای فرد شاغل در افزایش روزی و برکت درآمد خودش چقدر می‌تواند اثرگذار باشد؟

دعا بسیاری از مقدرات زندگی ما را تغییر می‌دهد، چون خدا در آیه 60 سوره مبارکه غافر می‌فرماید: «وَ قَالَ رَبُّکمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکمْ؛ و پروردگارتان فرموده من را بخوانید تا اجابت کنم شما را.» همچنین در کتاب بحار نوشته شده که پیامبر اسلام صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «قضا را رد نمی‌کند، مگر دعا.» بر اساس این آیه شریفه و حدیث مستند، اگر رزق کم برای کسی مقدر شده باشد، تنها راه‌حل افزایش رزق او دعا کردن است. درواقع دعا رزق و برکت آن را افزایش داده و تقدیر انسان را متحول می‌کند.

افزایش رزق در مشاغل پیمانکاری

برخی از شغل‌ها به صورت پیمانکاری انجام می‌شود؛ به این صورت که کارفرما انجام کاری را به دیگری می‌سپارد و خروجی کار او را بهشرکت، موسسه یا فروشگاهی ارائه می‌دهد. در این موارد آیا نتیجه انجام کار و برکت حاصل از رضایت مشتری به کارفرما برمی‌گردد یا پیمان‌کار؟ و در صورت اشکال در کار، کدام‌یک از لحاظ شرعی مقصر خواند بود؟

در این مورد کسی که کارفرما محسوب می‌شود باید در مورد پیمان‌کار خودش به شناخت درستی برسد و اطمینان حاصل کند که آن فرد کار را با دقت و بدون کم و کاستی انجام می‌دهد. این مسئولیتی است که بر عده کارفرما گذاشته شده، چون اوست که کار را به مردم عرضه می‌کند.

در قرآن کریم در این مورد می‌خوانیم که: «وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء» به این معنا که اموال و دارایی‌هایتان را به افراد سفیه نسپارید. چون این اموال وسیله قوام زندگی شماست و نباید به دست افراد نادان سپرده شود. البته فرد ناتوان و کلاه‌بردار هم مورد اعتماد نخواهد بود. چون کلاه‌بردار مورد اطمینان نخواهد بود و وقتی کاری را انجام بدهد حتماً در آن غش خواهد کرد. کارفرما نباید با این نوع افراد وارد معامله کاری شود و نتیجه و محصول کار آن‌ها را به مردم ارائه دهد. زیرا حتماً زمینه نارضایتی مردم را فراهم خواهد کرد. حتی اگر سودی هم نصیب کارفرما شود باز هم برکت الهی از درآمد او دور خواهد بود.

پرهیز از تجسس در کار و درآمد دیگران

در آیات قرآن و روایت‌های دینی در مورد عدم تجسس در کار و امور دیگران تأکید شده است. آیا در حوزه کسب و کار هم چنین قاعده‌ای وجود داشته و صدق می‌کند؟

بله. آیه شریفه قرآن می‌فرماید که: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید! از بسیارى از گمان‌ها بپرهیزید، چراکه بعضى از گمان‌ها گناه است؛ و هرگز (در کار دیگران) تجسّس نکنید.» این آیه نه‌فقط در امور زندگی، بلکه حتی کسب و کار را هم شامل می‌شود. به این معنا که هیچ کسی نباید و حق ندارد در کار دیگری سرک بکشد تا از کار او سر درآورد.

حتی در کارهایی که چند نفر در یک سازمان یا اداره کار می‌کنند هم کسی نباید در کار دیگری جست‌وجو کند تا میزان کار او یا حتی درآمدش را بداند. این رفتار خلاف ادب است و از منظر اسلام هم مطرود است.

حتی کسی نمی‌تواند در مورد میزان درآمد دیگری کنکاش کند و حساب کند که فلان فرد به ازای خدمتی که در طول روز یا ماه انجام می‌دهد تا چه اندازه درآمد به دست می‌آورد. این گونه سرکشی در کار دیگران شرعی نیست و باید از آن پرهیز کرد.

حتی خدای متعال در آیه دیگری می‌فرماید: «یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَسْأَلُواْ عَنْ أَشْیاء إِن تُبْدَ لَکمْ تَسُؤْکمْ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید! از چیزهایى نپرسید که اگر براى شما آشکار گردد، شما را ناراحت مى‏کند.» ما نمی‌دانیم وقتی از کار و امور شغلی دیگری سؤال می‌کنیم شاید به نتایجی برسیم که موجب ناراحتی ما شود و همین ناراحتی امکان دارد زمینه مشاجره و کینه را فراهم کند. دردسرهای ناشی از این نوع جست‌وجوهای ناروا آن‌قدر هست که این عمل را نامشروع کرده است. درواقع دلیل نامشروع بودن این رفتارها در نتایج آن هم نهفته است.

آیا این توضیحات به این معناست که نباید قیمت کالا و انواع خدمات را با هم مقایسه کنیم؟

خیر. این مطلب به معنای نداشتن حق مقایسه نیست. هر شخصی حق دارد در مورد کالایی که خریداری می‌کند یا خدمتی که از دیگران می‌خواهد، جست‌وجو مقایسه کند تا بداند کدام‌یک به سود اوست. این طبیعی و شرعی هر انسانی است. اما کسی اجازه ندارد جست‌وجو کند تا بداند دیگری چه میزان سود به دست می‌آورد یا درآمدش چه اندازه می‌شود. این دو مورد با یکدیگر تفاوت دارند و نباید آن‌ها را با یکدیگر اشتباه گرفت.

جایگاه گمان نیکو داشتن درباره دیگری به خصوص در کارها و مشاغلی که منجر به درآمدزایی می‌شود، کجاست؟

مثبت اندیشی یکی از رمزهای مهم برای داشتن درآمد بیشتر و پول بابرکت است. در کتاب میزان الحکمه نوشته شده که پیغمبر اکرم صلی‌الله علیه و آله فرموده‌اند: «پیش‌بینی خوب داشته باشید تا اثر آن را در زندگی‌تان ببینید.» پس وقتی برای به دست آوردن رزق بیشتر تلاش می‌کنیم، خوب است به نتیجه کارمان امیدوار باشیم تا تأثیر این نگرش مثبت را در افزایش رزق و برکت آن ببینیم.