بهترین راه مراقبت از نفس، یاد مرگ است/توصیه همه علما و بزرگان به شاگردان

مرگ یا حیات دوباره آدمی حقیقتی است که هیچ یکی از ابنای بشر را گریزی از آن نیست چنان که خدای متعال در قرآن می فرماید: «کُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ اِلَینا تُرجَعونَ». لذا یاد کردن از این واقعیت غیرقابل انکار و غیرقابل گریز بنابر آموزه های دینی آثار و برکاتی شگرف دارد به نحوی که اگر در آیات قرآن كريم دقت شود، بيش از هر مسألۀ ديگرى به زندگى اخروى و ياد مرگ اهمیت داده شده است، تا آنجایی که در قرآن کریم حدود 1200 آیه به مرگ، منازل و مراحل بعد از آن اشاره دارند.

ما در دین مبین اسلام بعد از مساله توحید، مسأله‌ای مهمتر از یاد مرگ و قیامت نداریم و این نشان می‌دهد که سِّر عمیقی در این مسأله نهفته است.

یکی از مهمترین وجوه اهمیت این فضیلت اخلاقی این است که موجب می‌شود تا آدمی خودش را برای این سفر ابدی و همیشگی آماده کند و برای آن توشه‌ای مهیا سازد. این مهم در کلام امیر بیان علی(ع) بسیار زیبا تبیین شده، آنجا که در وصیت به امام حسن(ع) فرمودند: «فرزندم! فراوان به ياد مردن و به ياد پيشامدهاى بعد از مرگ كه ناگاه به آن درآيى، باش و مرگ را جلوى چشمان خود تصور كن تا آنگاه كه نزد تو مى‌آيد، خود را آراسته و آماده نموده و كمر خود را بسته باشى كه مبادا ناگهان بيايد و تو را مغلوب سازد و در حالى كه فريفته شده‌اى تو را دريابد. فراوان به ياد آخرت و نعمت‌ها و عذاب دردناك آن باش كه همانا ياد آخرت زهدورزى در دنيا را به تو مى‌آموزد و دنيا را در نزد تو كوچك و خوار مى‌سازد.»

یاد مرگ آثار و برکاتی دارد که می تواند سبک زندگی را دستخوش تحولات مثبت و چشمگیر کند، ازجمله این آثار غفلت زدایی است چنان که امام صادق(ع) فرمودند: «یاد مرگ خواهش‌های باطل را از دل زائل می‌کند و ریشه‌های غفلت را قطع می‌کند و دل را به وعده‌های الهی قوی و مطمئن می‌گرداند و طبع را رقیق و نازک می‌سازد و عَلَم‌های هوا و هوس را می‌شکند و آتش حرص را فرو می‌نشاند و دنیا را حقیر و بی‌مقدار می‌سازد.» (بحار الانوار: ج 6، ص 133، ح 32)

رهایی از غم و اندوه مصائب نیز از دستاوردهای یاد مرگ است، امیرمومنان امام علی(ع) می فرمایند: «هر که مرگ را میان دو چشمش مجسم سازد، کار جهان بر وی آسان می‌شود» (غررالحکم و درر الکلم: ص 320)

حضور قلب در عبادات و برخورداری از موهبت رقّقت قلب از دیگر آثار یاد کردن مرگ است، همچنین است محشور شدن با شهدا؛ پیامبر اکرم(ص) در این باره می فرمایند: «آن كسى كه در شبانه روز بيست مرتبه مرگ را ياد كند با شهدا محشور خواهد شد».(مجموعۀ ورّام، آداب و اخلاق در اسلام: ص 486).

علاوه بر این، یاد مرگ سبب دوری از گناهان می شود، رسول خدا(ص) در این باره می فرمایند: «مرگ را ياد كنيد كه ياد مرگ گناهان را از بين مى‏برد و باعث پارسايى در دنيا مى‏شود». (همان، ص 487)

حجت الاسلام والمسلمین «مسعود عالی»، استاد حوزه علمیه و استاد اخلاق هم درباره آثار یاد مرگ سخنانی دارد که در ذیل مرور می شود:

انسان اگر بداند از پس امروز فردایی هم هست و حساب و کتابی وجود دارد، خوب و پاک زندگی می کند و احتیاجی به یک پاسبان ندارد خود و اعتقاداتش نگهبان، است تا انسان پاک و سالم زندگی می کند و ظلم نکند یا حداقل کمتر ظلم کند؛ یک بازدارنده دارد .

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند: زیاد یاد مرگ بکنید زیرا آلودگی ها را پاک می کند. چون ما می دانیم که آن طرف با اعمال خود هستیم، خوب پس انسان اینجا کمتر گناه می کند. ملا نصرالدین شبی به قبرستان رفت و یک قبر خالی را دید، تصمیم گرفت داخل قبر بخوابد .

قبرستان هم آن زمان بیرون از دهکده بود، جمعی سوار اسب و قاطر بودند که به سمت دهکده می آمدند ملانصر الدین که صدای سر و صدای اسب ها را شنید، فکر کرد نکیر و منکر آمده اند یک دفعه ای از داخل قبر بلند شود و اسب ها و قاطر ها رحم کردند به هم ریختند و بعضی از سوار ها افتادند پس از آن سوارها کتک مفصلی به ملا زدند و وی با لباس پاره به منزل برگشت ... همسرش وقتی ملا را با آن وضعیت دید، چرایی اتفاق را پرسید.

ملا گفت: رفته بودم قبرستان که آنجا کمی شلوغ شد. همسرش خندید و گفت: شب اول قبر آنجا به شما چگونه گذشت؟، ملا پاسخ داد: همین مقدار فهمیدم که اگر قاطر کسی را رم ندهید با شما کاری ندارند. در واقع اگر انسان ظلم نکند با انسان کاری ندارند. بهترین چیزی که بی نظیر و بی بدیل است و جانشین ندارد در بحث مراقبت از خود همین یاد مرگ است .

هر از گاهی انسان باید قبرستان برود زمان شلوغی نرود البته زیارت قبور در روزهای جمعه ثواب دارد. اما برای اینکه استفاده کنیم بهتر است در زمان غیرشلوغی باشد. زمانی که خــلوت تر است انسان می تواند بنشیند و غسل دادن و دفن کردن را ببیند. شاید بشود گفت: تمام خوبان و اولیا خدا و بزرگان ما رفتن به قبرستان را به شاگردان خود به عنوان یک دستورالعمل توصیه و تجویز کرده اند.(1)

منبع:شبستان