چگونگی تحقق گام دوم انقلاب به کمک هیئات مذهبی

هیئت‌های مذهبی و مساجد یکی از بهترین سنگر‌ها و مستحکم‌ترین دژها در مقابل تهاجم فرهنگی هستند؛ همه ما کم‌وبیش شاهد بوده‌ایم که گرایش به فساد و انحراف در کسانی که با این هیئت‌ها ارتباط تنگاتنگ داشته‌اند، بسیار کمتر از دیگران بوده است. از این‌ رو منادیان اباحه‌گری در سال‌های اخیر با نشانه گرفتن این مراکز حساس و تأثیرگذار و با القای انواع شبهات، سعی در رکود این مراکز داشته‌اند.
 
از سوی دیگر نمی‌توان آفاتی را که کمابیش دامن‌گیر این مراکز مذهبی شده است نادیده گرفت؛ آفاتی که بر اثر افراط و تفریط‌ها و گاهی به خاطر بینش بعضی از گردانندگان این هیئات موجب شده است که آثار مورد انتظار از این مراکز گرانقدر چندان برآورده نشود. مطالعات مختلفی که از سوی پژوهشگران دینی انجام شده نشان داده است که برنامه‌های مختلف هیئت‌های مذهبی می‌تواند سرمایه‌های مذهبی مخاطبان را افزایش دهد و در پایداری عادت‌واره‌های آنان یا به عبارتی در درونی‌ کردن خوی و خصلت دینی آن‌ها مؤثر باشد. بر همین اساس هیئت‌های مذهبی ضمن تقویت، پایداری و تداوم سبک زندگی، مخاطبان را در برابر تأثیرات مخرب برخی از میدان‌های اجتماعی واکسینه کرده و از ابتلا به برخی از آسیب‌های اجتماعی پیشگیری می‌کنند و در این جریان شیوه‌های تقویت و تداوم سبک زندگی را به آنان آموزش می‌دهند.

یکی از کارکرد‌های اصلی هیئت‌های مذهبی اثرگذاری بر سبک زندگی و تأثیر عینی و عملی بر زندگی جامعه اسلامی است. در این میان بیان دقیق ثمرات، آفات و باید‌ها و نباید‌های هیئت‌های مذهبی احتیاج به بررسی دقیق‌تری دارد که بر همین اساس به سراغ حسین محمدی‌فام، مدرس دانشگاه جامع علوم و معارف قرآن کریم و محقق قرآن و حدیث، رفتیم تا دریابیم نقش مهم هیئت‌‌های مذهبی در ترویج معارف و آموزه‌های اسلامی در قالب جاذبه‌ها و مهمترین دلایل دافعه‌‌های آنها چیست و چگونه می‌تواند در بستر هیئات مذهبی به جامعه القا شود؟

وی در بخش اول گفت‌وگوی خود که پیش از این منتشر شد با تأکید بر اینکه در زندگی دینی و در جامعه شیعی ما هیچ کانونی به اثرگذاری و گستردگی و قدمت کانون‌های مذهبی وجود ندارد، گفت: دیرپاترین، مهم‌ترین و یکی از پرسابقه‌ترین اجزای جامعه مدنی شیعی هیئت‌های مذهبی هستند که باید زمینه‌ساز سبک زندگی دینی باشند. سبک زندگی اسلامی امروز به شدت نیازمند تعریف و تبیین است و از زمانی که مقام معظم رهبری بر پرداختن به موضوع سبک زندگی اسلامی تأکید داشتند، مجامع و مراکز بسیاری تلاش کردند تا سبک زندگی اسلامی را تبیین کنند و به آن بپردازند؛ لذا اولین مسئله و لازمه این کار این است که یک مرجع رسمی، سبک زندگی را تعریف کند.

محمدی‌فام اضافه کرد: برای مثال حوزه علمیه یا سازمان تبلیغات اسلامی و یا نهادهای دینی ـ علمی باید تعریف جامع، کامل و صحیح از سبک زندگی اسلامی ارائه کند. این امر نخستین قدم است که باید از برخورد سلیقه‌ای نیز دور بماند و هر شخص یا گروهی تعریفی از سبک زندگی اسلامی نداشته باشد تا احیاناً تناقض و اختلاف در این حوزه پیش نیاید.

این محقق قرآن و حدیث با اشاره به اینکه بیشترین نقشی که هیئت‌ها می‌توانند در سبک زندگی داشته باشند مربوط به بخش آموزش است، تصریح کرد: در هیئت‌های مذهبی نقشی به عنوان سخنران وجود دارد که نزدیک به ۴۰ دقیقه با مخاطبان حاضر در مراسم صحبت می‌کند. این در حالی است که در برخی از این جلسات از دو تا صد هزار نفر جمعیت وجود دارد که اکثرشان هم جوان هستند. بر همین اساس سبک زندگی می‌تواند دستمایه بسیار خوبی برای توجه و پرداختن به آن در منبر‌های هیئت‌ها در طول سال باشد.
 
وی گفت: موضوع سبک زندگی نباید صرفاً در یک برهه زمانی خاص مطرح و سپس فراموش شود، بلکه در زمان‌های مختلف و در تمامی جلسات این سبک زندگی می‌تواند به عنوان یک طرح درس مطرح شود. اگر این سبک زندگی تعریف شود، می‌تواند تبدیل به طرح درس شده و بخش‌های مختلف آن اعم از سبک زندگی اجتماعی، سبک زندگی اقتصادی، سبک زندگی فرهنگی، سبک زندگی زناشویی، سبک زندگی فردی و آموزش‌های تربیتی با پسوند اسلامی استخراج و در قالب آموزش‌های سه‌ساله تا پنج‌ساله ارائه شود.
 
آنچه در ادامه می‌خوانید بخش دوم این گفت‌وگوست.
حسین محمدی‌فام با اشاره به نقش مهم هیئت‌‌های مذهبی در ترویج معارف و آموزه‌های اسلامی در قالب جاذبه‌ها و مهمترین دلایل دافعه‌‌های هیئت‌‌های مذهبی، گفت: امروز دافعه جلسات مذهبی بسیار کم است و چیزی که با چشم می‌بینیم جذب افراد گوناگون جامعه به هیئت‌های مذهبی خیلی بیشتر از دفع آن است. دافعه‌هایی هم اولاً حجم و تعداد آن کمتر و بسیار معدودتر از جذب است و ثانیاً به دلیل یک‌سری استاد ندیدن‌های هیئت‌داران، اهل خطابه و مداحان است.

وی با بیان اینکه در گذشته شکل‌گیری و مسیر مداحی مشخص بود و مدیریت می‌شد، افزود:‌ در آن زمان هرکسی روی منبر نمی‌نشست و سخنران‌ها همگی استاددیده بودند؛ آنها اجازه نقل روایت و سخنرانی داشتند. امروز فضا کمی بازتر شده و در خیلی از جلسات مذهبی، افرادی سخنرانی می‌کنند که پشتوانه علمی لازم را ندارند.

این محقق قرآن و حدیث ادامه داد: قبلا مداحان در ورود به مداحی‌‌ خود مقید بودند و هرکسی بدون اجازه و دیدن استاد، مداحی نمی‌کرد،؛ اما متأسفانه امروز برخی از جوانان استاد ندیده‌اند و متأسفانه چه در علوم مداحی و چه در بحث مهارت مداحی پشتوانه غنی ندارند. همچنین در گذشته هیئت‌دارها هم اینگونه بودند که فرد در کنار یک هیئت‌دار بزرگ، کار را یاد می‌گرفت و بعد از آن خودش یک هیئت تأسیس می‌کرد.

آموزش و استادمحوری در هیئت‌ها کمرنگ شده است
محمدی‌فام اضافه کرد:‌ به‌دلیل اینکه امروز آموزش و استادمحوری در هیئت‌ها کمرنگ شده است، گاهی می‌بینیم فرد کار را خوب یاد نگرفته و همین امر باعث می‌شود کار چه از لحاظ فنی و چه محتوایی به نوعی پیش برود که موجب دفع جوانان و یا مردم ‌شود؛ لذا سازمان تبلیغات اسلامی، حوزه علمیه، خانه مداحان، کانون مداحان و تمامی دستگاه‌های متولی این حوزه باید دست به دست هم دهند تا این آسیب‌ و خطاها کمتر شود.

وی در مورد نقش هیئت‌های مذهبی در جهت تحقق گام دوم انقلاب اسلامی گفت: محور و مخاطب رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم، جوانان است و بعد از آنها عموم مردم قرار دارند؛ لذا هیئت‌های ما هم غالباً مخاطب اصلی‌شان جوانان است. در ایام شب‌های قدر و محرم نیز همه جوانان در این بستر اجتماعی بزرگ حضور پیدا می‌کنند، در نتیجه هیئت‌های مذهبی می‌تواند یک بستر مناسب در جهت تحقق گام دوم انقلاب باشند.

مهمترین هدف هیئت‌ مذهبی
این محقق قرآن و حدیث با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب در بیانیه گام دوم تأکید دارند که باید به سوی تمدن نوین اسلامی حرکت کنیم تا امر فرج منجی هم محقق شود، تصریح کرد: هیئت‌های مذهبی باید اهتمام ویژه‌ای به مباحث معرفتی و بصیرت‌افزایی داشته باشند و به همین جهت در مسیرسازی تحقق این امر نقش مهم و بسزایی دارند. بر همین اساس مهمترین هدف هیئت‌های مذهبی باید احیای سیره و مکتب ائمه اطهار(ع) باشد.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه برپایی روضه‌ها و احیای هیئت‌های مذهبی مکتب اهل بیت(ع) را حفظ می‌کنند و هر مکتبی تا پای آن سینه‌زن و گریه کن نباشد حفظ نمی‌شود گفت: در این مسیر غلبه احساسات بر معارف یکی از خطرات جدی در هیئت‌های مذهبی است. امروز برخی هیئت‌های مذهبی با حذف سخنرانی به این خطر دامن می‌زنند در حالی که در هیئت باید هرکسی به عنوان مداح، سخنران و هیئت‌دار وظیفه خود را انجام دهد و تقسیم مسئولیت وجود داشته باشد.

محمدی‌فام با بیان اینکه امروز هیئت‌هایی که در آن مطالب کتب اسلامی ازجمله نهج‌ البلاغه، صحیفه سجادیه و یا تاریخ اسلام بیان شود، بسیار کم است اظهار کرد: رهبری تأکید دارند حتی مداحان باید از محتواهایی استفاده کنند که معرفت‌افزایی داشته باشد؛ برهمین اساس منبرها نباید خالی از معارف باشد. معارف ناب، همان آیات و روایات است، معارف روایی شیعه که محکم و مستند هستند باید محور برنامه‌های هیئت‌ها قرار گیرد.

این محقق قرآن و حدیث بیان کرد: هیئت‌ مذهبی باید انسان‌ساز باشد، تا عموم راه خودسازی را در پیش بگیرند. حضور داوطلبانه جوانان، امکان تدریس آموزه‌های دینی، ترویج روحیه انقلابی و ایجاد بستر مناسب برای اتحاد، انسجام و خدمت‌رسانی گسترده به مردم، از فرصت‌هایی است که در هیئت‌های مذهبی وجود دارد و باید مورد توجه قرار گیرد.
منبع: ایکنا