یادداشتی از حیدر همتی؛ از ماه خدا تا شهر خدا

حجت الاسلام حیدر همتی مدیر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (ع) در یادداشتی  ماه رمضان را ماه انسان ساز و مقدمه‌ای برای ساخت مدینه الهی دانست. متن این یادداشت به شرح ذیل است:

یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ إِنَّکَ کادِحٌ إِلی رَبِّکَ کَدْحاً فَمُلاقِیهِ. آیه ششم، از سوره انشقاق ای انسان! تحقیقاً تو با سختی و تعب خودت را به سوی پروردگارت می‌کشانی، و سپس وی را ملاقات خواهی نمود. بی شک راه رسیدن و طی طریق کمال تدریجی و طولانی است. درفرایند رسیدن انسان به خدا دو نوع حرکت وجود دارد، یک حرکتی است که انسان، تفکر و عمل و نیایش به سوی خداوند متعال روی می‌آورد و پاداش قرب به او تعلق می‌گیرد.

مدلی دیگر از رسیدن به خدا این است که خدا به سمت نجات و دستگیری انسان می‌آید، قد اقبل الیکم شهر الله شهرخدا؛ به انسان روی می‌آورد این رو کردن خدا به سمت انسان یک حرکت تکاملی دیگری است خداوند متعال در این ماه با رفع موانع به نوعی بر حرکت انسان رحمت و مغفرت و برکت را جاری می‌کند. در این ماه شیطان در غل‌وزنجیر است، و در این نقطه زمانی خداوند متعال رحمت خود را به روی بندگان باز کرده و زمینه را برای صعود فراهم کرده است. انسان در این ماه باید زمینه ساز تحقق فیض الهی واقع گردد.

ماه تحقق نزول وحی و ارتباط آسمان به زمین است. لذا انسان باید خود را در معرض فضل و رحمت الهی قرار بدهد ورود به ماه رمضان و درک آن نیز خود نیازمند مقدماتی است درک ماه خدا خود نیازمند طی مراتبی است. از این رو اهل عرفان ماه رجب را مقدمه ماه شعبان و ماه شعبان را مقدمه ماه رمضان و این ماه را مقدمه‌ای برای تحقق شب قدر و شب قدر مقدمه ارتباط انسان با انسان کامل است و زمینه سازی برای ظهور و تحقق حاکمیت آخرالزمانی خداوند در همه ابعاد زندگی بشر طوعا او کرها است. بی شک خود سازی انسان مقدمه‌ای برای دیگر سازی و دیگری سازی مقدمه جامعه سازی و جامعه سازی مقدمه دولت سازی و در نهایت تمدن سازی است چرا که حرکت و تحقق کامل انسان کمال انسانی زمانی اتفاق می‌افتد که جامعه در فرایند رسیدن به خدا قرار گیرد و تمدن خدا محور شکل گیرد.

نرم افزار تمدن

نرم افزار تمدن سبک زندگی است و شاخصه تمدن در نگاه اندیشمندان دینی معنویت در کنار ماده است. سبک زندگی برآیند روابطی است که انسان با خدا و خود، با دیگری و اجتماع انسانی و طبیعت دارد اوج انسانیت در درون و مابه‌ازای آن در حوزه ساختار اجتماعی و سبک زندگی است. انسان تربیت یافته در این ماه سازنده مدینه وت مدن خدا محور است.

ما به ازا اجتماعی ماه الهی مدینه الهی است که در این مدینه همانند این ماه شیطان در غل و زنجیر است. وقتی انسان به سعادت و کمال می‌رسد که مانع اصلی حرکت از بین برود که شیطان است، از این‌رو در روابط و نسبت‌ها در مدینه فاضله شیطان در غل‌وزنجیر هستند.

اسحاق بن عمار از امام صادق علیه السلام روایت می‌کند که حضرت فرمود: «مراد از وقت معلوم در آیه، روز قیام قائم ما است زمانی که خداوند او را ظاهر کند، در مسجد کوفه مستقر می‌شود در آن هنگام شیطان در حالی که به زانو راه می‌رود به سوی حضرت آورده می‌شود و شیطان فریادش از شدت حزن آن روز، بلند است آنگاه حضرت پیشانی شیطان را می‌گیرد (کنایه از ذلت و خواری) و گردن او را می‌زند و احادیثی که ناظر به محدودیت شیطان در عصر ظهور است.

در این ماه انسان در پوششی از رحمت الهی قرار می‌گیرد و از او خواسته شده است که توجه به زیست مادی و طبیعت حیوانی ای که اقتضای زیست در دنیای مادی است را به حداقل برساند و در عین حال به فکر تأمین زیست مادی دیگران باشد با به حداقل رساندن نیاز مادی خود به تأمین نیاز دیگران بپردازد. اصل صدقه و توجه به فقرا و مساکین را مورد توجه قرار دهد، به فکر ایتام بودن یکی از مواردی است که در این ماه به آن تاکید شده‌است جامعه دینی جامعه‌ای است که در آن فقر به حداقل خودش رسیده‌است یکی از راه‌های ورود شیطان برای انحراف انسان از راه فقراست، سوره البقرة آیه ۲۶۸ الشَّیطانُ یَعِدُکُمُ الفَقرَ وَیَأمُرُکُم بِالفَحشاءِ شیطان، شما را به هنگام انفاق، وعده فقر و تهیدستی می‌دهد؛ و به فحشاء و زشتی‌ها امر می‌کند؛ ابتدا انسان را به فقر و فقیر پنداری وا می‌دارد و فقر مقدمه‌ای است که انسان دچار انحراف و منکر و فحشاء بشود لذا از این‌جا راه غل‌وزنجیر کردن شیطان به نوعی استغناء و قناعت درونی است. این استغنا بودن از طریق روزه اتفاق می‌افتد که انسان را به یک خودداری و خود پرهیزی وادار می‌کند و نسبت به تمایلات درونی انسان قوت اراده انسان از طریق روزه به وجود می‌آید و بر شکم خود و بر نیازهای مادی خود غلبه پیدا می‌کند. این یکی از شاخصه‌های رسیدن به مدینه الهی از راه شهر الهی است که در عینیت یک اجتماع تحقق پیدا می‌کند و آن اصل فقرزدایی از مدینه الهی است، در شهر خدا فقر معنا ندارد، ایتام مورد ظلم قرار نمی‌گیرند و یتیم کسی است که بی‌سرپرست است کسی، که قدرت دفاع از خود ندارد، گاهی اوقات پدر و مادر ندارد و گاهی اوقات یتیم‌های اجتماعی هستند که نمی‌توانند به حقوق خود دست پیدا کند.

شاخصه دیگر حرکت از شهر خدا به شهر خدا محور جریان اصل احترام در روابط و نسبت‌ها است، لذا در این ماه تاکید بر احترام بزرگ‌تر و پیش کسوت شده است. پدر و مادر و بزرگان دین، و علم و … از طرف دیگر رحم و مروت و ترحم بر زیردستان است که به نوعی جامعه خدا محور مزین به آن است.

قدرت برتر تأثیرگذار بر روابط و نسبت‌ها حکومت و حاکم است که به نوعی بر همه نسبت‌های فردی و خانوادگی اثرگذار است. از این رو مساله ولایت در این میان خود را نشان می‌دهد. الان سبک زندگی دینی در نسبت با ولایت به وجود می‌آید. در ولایت به نوعی همه این سلسله‌های پراکنده در نقطه‌ها جمع می‌شود. ماه رمضان ماهی است که انسان را در ابعاد فردی در نسبت انسان با خدا و در نسبت انسان با انسان و نیز نسبت انسان با ولایت را می‌سازد سحرهای ماه رمضان ارتباط انسان با خدا در فردیت است دعاهای هر روز ماه رمضان با مضامین اجتماعی و دیگر خواهی است اللهم اغن کل فقیر واشبع کل جائع و فک کل اسیر و…و دعای افتتاح نسبتی است که انسان با ولایت برقرار می‌کند، در دهه سوم ماه رمضان دعای فرج است و این‌که خواستن تحقق اللَّهُمَّ إِنَّا نَرْغَبُ إِلَیْکَ فِی دَوْلَةٍ کَرِیمَةٍ تُعِزُّ بِهَا الْإِسْلامَ وَ أَهْلَهُ وَ تُذِلُّ بِهَا النِّفَاقَ وَ أَهْلَهُ یعنی همه این‌ها مقدمه‌ای است برای اینکه انسان‌ساخته بشود و انسان ساخته شده است که می‌تواند ارتباط با ولایت برقرار کند و انسانی که با ولایت ارتباط برقرار کرد مقدمه‌ای می‌شود برای ظهور انسان کامل، لذا از خودسازی می‌توان به جامعه‌سازی رسید، شهر خدا مقدمه ساز تحقق انسان برای تحقق مدینه الهی است.

منبع: مهر