حجت الاسلام شهاب : اگر جزای اخروی نباشد عدل خدا مخدوش می شود

مهمترین ویژگی قیامت در متون دینی ما با این عبارت آغاز شده است "یوم جزا" تصویر قیامت به این شکل در اذهان جا افتاده است که آتشی هست که گیر می اندازند و غیره. آنچه که در روایات است روزی است که به جزای اعمالت می رسی. از حسنات العمال پاداش می گیرید و سیئات الاعمال عقاب دارد.

 مهم این است که فلسفه قیامت بر مبنای جزا و پاداش شکل گرفته است. این یک اصل الهی است. خدا می فرماید: قیامت این گونه است کانون غضب و کانون رحمت. کانون رحمت جنت النعیم است و کانون غضب جهنم است که "اِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوْعِدُهُمْ اَجْمَعینَ"«جایگاهی که برای همه آماده کرده اند.» جهنم 8 در دارد که راه هر کسی معلوم است. اصل ایمان به معاد از ضروریات مکتب است وگرنه در مسئله ایمانی فرد شبهه وارد می شود.

قرآن شاید در 100 آیه صحبت از روز جزاء می کند و اسم هایی برای آن ذکر می کند و هرکدام نشانه وضع حاکم و مخصوص قیامت است. از جمله: "یوم الطلاقی، یوم الحشر " یعنی روزی که همۀ خلق در یک جا حمع می شوند. "یوم النشور، یوم تبلی السرائر" روزی که باطن ها را آشکار می کند. "یوم الحدود" هم از نام های دیگر است. آن اسمی که علی علیه‌السلام در نهج البلاغه برایش بسیار گریه کرد عبارت قرآنی "یوم الحسرة ، یوم التغابن" است.

 در آیات پایانی سوره مبارکه فرقان خدای متعال جلوه ای از جلوات قیامت و کانون عذاب الهی را بیان می کند و می فرماید: "وَالَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا اصْرِفْ عَنَّا عَذَابَ جَهَنَّمَ إِنَّ عَذَابَهَا كَانَ غَرَاماً (65) إِنَّهَا سَاءتْ مُسْتَقَرّاً وَمُقَاماً (66)" «و كسانى‏ اند كه مى‏گويند پروردگارا عذاب جهنم را از ما بازگردان كه عذابش سخت و دائمى است و در حقيقت آن بد قرارگاه و جايگاهى است. »

نکته اساسی این است که اگر اهل بهشت خائف از عذاب جهنم هستند وجود عذاب الهی قطعی است برای انسان ها و دعا به بازگشت این عذاب انسان را اصلاح نمی کند. امام رضا علیه‌السلام می فرماید: "مَن تَعَوَّذَ بِاللّه ِ مِنَ النّارِ ولَم يَترُكِ الشَّهَواتِ فَقَدِ استَهزَأَ بِنَفسِهِ " «کسی که از آتش جهنم به خدا پناه می برد و ترک نمی کند شهوات را پس خود را مسخره کرده است.» در جای دیگر حضرت فرمود: «کسی که استغفار می کند از گناه کردن و دوباره انجامش می دهد گویی خدارا مسخره می کند» در حالی که قرآن می فرماید: " ان الله لا يحبّ المستهزئين "

نتیجه این که عذاب های جهنم به سوی ما می آید ولی ما وظیفه داریم راه های رسیدن این عذاب ها را به سوی خود ببندیم.

آیا کانون عذاب خدا که جهنم است الان موجود است یا باید قیامت شود و خدا آنرا بسازد؟

 شخصی خدمت امام ضا علیه‌السلام آمد و پرسید: الان خدا بهشت و جهنم را آفریده است یا نه؟ فرمود: بله. گفت: از چه مبنایی می فرمایید: فرمود: وقتی جدم رسول خدا صلی ‌الله‌ علیه‌ و ‌آله به معراج رفت خدا هم بهشت و هم جهنم را به آن حضرت نشان داد. فرد گفت: آیا بهشت و جهنم را نشان داد یا شمه ای از آ چیزی که می خواهد خلق کند؟ امام فرمودند: خیر کسانی که اعتقادشان این چنین است مخلد در جهنم هستند.

 کسی که در مقام  استهزاء قیامت و کانون عذاب الهی باشد خود خالد فی النار است. "هَٰذِهِ جَهَنَّمُ الَّتِي يُكَذِّبُ بِهَا الْمُجْرِمُونَ" «اين است همان جهنمى كه تبهكاران آن را دروغ مى‏خواندند» "يَطُوفُونَ بَيْنَهَا وَبَيْنَ حَمِيمٍ آنٍ "«ميان [آتش] و ميان آب جوشان سرگردان باشند.»

از مرحوم آیت الله مروارید سوال شد: اگر این معاد جسمانی باشد پس بهشت و جهنم هم جسمانی است. ما باید از یک راهی برویم به آنها؟ ایشان فرمود: بهشت و جهنم موجود است و نیازی به راه های دنیایی ندارد. گفتند: کجاست؟ ایشان فرمود: مافوق سماوات.

قرآن می فرماید: "وَ نُفِخَ فِي الصُّورِ فَإِذا هُمْ مِنَ الْأَجْداثِ إِلي‌ رَبِّهِمْ يَنْسِلُونَ"  در «صور» دمیده مى ‏شود، ناگهان آ نها از قبرها شتابان به سوى (دادگاه) پروردگارشان مى‏ روند!

فلسفه عذاب و پاداش ها چیست؟

 از آیات قرآن این استفاده می شود که جزاء اخروی مقتضای عدل پروردگار است. اگر نباشد عدل خدا مخدوش می شود. بالاخره عباد در دنیا عده ای صالحین بودند و عده ای طالحین بودند. حال خدا صالح و طالح را کنار هم قرار دهد؟ پس عبادات اهل فلاح چه می شود؟ مگر قرآن نمی گوید "هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ"عدل چیست؟ "اﻟﻌﺪل وﺿﻊ اﻟﺸﻲ ﻓﻲ ﻣﻮﺿﻌﻪ" این که هر چیزی در جایگاه خود قرار بگیرد. خدا مقتضای عدلش است که فضای جزا و پاداش را قرار دهد. چون خودش دعوت کرد مردم را به اعمال نیک. فلسفه فرستادن انبیا چیست؟"إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا" بشارت و انذار مردم.

مگر می شود باور کرد خدای قادر بنده ضعیفی مانند من را عذاب کند؟

 مجازات الهی از نوع مجازات اعتباری و قرار دادی دنیا نیست. حقیقی و ملکوتی است. آنچه به انسان می رسد نتیجه عمل خود انسان است. مگر دنیا مزرعه آخرت نیست؟ اگر عذاب هم شوم نتیجه عمل خودم است.