ماجرای مسجدي كه براساس تقوي ساخته شد

 وارث:

توقف پيامبر (ص) در قبا در مسير هجرت از مكه به مدينه

نخستين شب ربيع الاول پيامبر (ص) براى فريب مشركان، حضرت علي (ع) را به جاى خويش در بسترش خوابانيد و خود، از خانه خارج و به همراه ابوبكر از مكه بيرون رفت و در غار «ثور» كه در جنوب مكه و در نقطه مقابل مدينه قرار داشت، پناه گرفت.

مشركان، پس از هجوم به خانه پيامبر (ص) و مشاهده امام على بن ابى طالب (ع) در رختخواب آن حضرت، خشمناك تر شده و به تعقيب آن حضرت پرداختند و براى پيدا كردن وى، صد شتر جايزه تعيين نمودند ولى هر چه تلاش كردند، به وى دست نيافتند.

آن حضرت پس از سه شب پنهان ماندن در غار ثور، در شب چهارم ربيع الاول به سوى مدينه هجرت كرد و در روز دوشنبه دوازدهم همين ماه وارد منطقه قبا شد و پس از ده روز توقف در روز جمعه بيست و سوم ماه وارد مدينه شد و مورد استقبال باشكوه اهالى مدينه قرار گرفت.

در چند روزي كه پيامبر (صلي الله عليه وآله) در قبا بود، مسجدي در اين ناحيه بنا كرد كه طي آن، تنها ديواري از سنگ‌هاي حرّه بر گرد آن كشيده شد. تا زمان توسعه وليد بن عبد الملك مسجد سقف نداشت و اگر هم داشت، از همان شاخه‌هاي خرما بود.

آن حضرت در اين چند روز ميهمان كلثوم بن هِدْم بود و در منزل سعد بن خَيْثمه با مردم نماز مي‏خواند. سعد در جنگ بدر و پدرش درجنگ احدبه شهادت رسيدند. خانه سعد بن خَيْثمه و كلثوم بن هِدْم در سمت قبله مسجد جنوب غربي بوده و هر دوي آنها در حال حاضر، در مسجد قرار گرفته است. تا پيش از توسعه سال ۱۴۰۶ قمري، خانه سعدبن خَيْثمه به صورت مستقل وجود داشته و طي چهارده قرن، زائران قبا، به آن خانه نيز وارد شده و در آن نماز مي‏خواندند. در حال حاضر، محل اين دو خانه، در سمت قبله مسجد قبا، سمت راست محراب واقع است.

رسول خدا (صلي الله عليه وآله) بعدها نيز كه در مركز مدينه ساكن شد، هر هفته، گاه روزهاي شنبه و گاه دوشنبه به قبا مي‏آمد و در اين مسجد نماز مي‏گزارد. ابن شَبّه نوشته است: «إنَّ النَّبي (صلي الله عليه وآله) كانَ يَأتِي قُباء يَوْمَ الإثْنَين. »

بنا به روايات فراوان، مسجد قبا مصداق آيه «… لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَي التَّقْوي مِنْ أَوَّلِ يَوْم أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فِيهِ…» مي‏باشد. اين آيه اشاره به اين نكته دارد كه اين مسجد از روز نخست بر پايه تقوا ساخته شد و لذا سزاوار است تا رسول خدا (صلي الله عليه وآله) در اين مسجد نماز بگزارد. به سبب نزول اين آيه در شأن مسجد قبا، در آن زمان، مسجد ياد شده را به نام «مسجد التقوي» مي‏شناختند. اين آيه در برابر مسجد ضرار نازل شد كه برخلاف مسجد قبا كه بر پايه تقوا ساخته شده بود، مسجد ضرار بر پايه نفاق و اختلاف بنا گرديد. تعبير «مِنْ اَوَّلِ يَوْم» به معناي همان روز تأسيس مسجد است كه با نيت خالص بنا نهاده شد.

همچنين نقل شده است كه آيه «… فِيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرِينَ» در شأن نمازگزاران مسجد قبا نازل شده است. اين آيه در كنار آياتي كه اشاره به اقدام منافقان در ساختن مسجد ضرار دارد، در سوره توبه آمده و مربوط به سال نهم هجري، اندكي پيش از جنگ تبوك است.

ياقوت حِمَوي در اوايل قرن هفتم هجري نوشته است كه مسجد ضرار در برابر مسجد قبا ساخته شد و تا به امروز ويرانه آن باقي است. زائراني كه براي زيارت مسجد قبا به اين ناحيه مي‏ آيند، به مسجد ضرار هم سري زده و با زدن لگدي به آن، از آنجا مي‏گذرند.

به هر روي، مسجد قبا نخستين مسجدي است كه رسول الله (صلي الله عليه وآله) آن را بنا كرد. آن حضرت درباره نماز خواندن در مسجد قبا فرمود: «مَنْ تَطَهَّرَ في بَيْتِهِ ثُمَّ أتي مَسْجِدَ قُباء فَصلّي فِيهِ رَكْعَتَيْن كانَ كأجْرِ عُمْرة؛ كسي كه در خانه‏ اش وضو بگيرد، آنگاه به مسجد قبا درآيد و دو ركعت نماز بگزارد، ثواب يك عمره را برده است.»

در حديث ديگري هم آمده است: «كانَ النَّبِيُّ (صلي الله عليه وآله) يَأتِي مَسْجِدَ قُباء راكباً وَ ماشِياً فَيُصَلّي فِيهِ رَكْعَتَيْن؛ رسول خدا، گاه پياده و گاه سواره به مسجد قبا مي ‏آمد و دو ركعت نماز در آن مي‏خواند. »

/د115