آیا شر و بدی که به انسان می رسد به خواست خداوند است؟
طبق آموزه های قرآنی هر چه از جانب خداوند به انسان می رسد؛ خیر و نیکی است و امور نامناسب و ناگوار خواستگاه عمل و عوامل گوناگون دیگر است.
وارث: خداوند کریم، جواد، بخشنده، رئوف و رحیم است و برای بندگان جز خیر، خوبی و امور شادی بخش و پسندیده (حسنه) نمی خواهد. اگر به بندگان شر و بدی، امور ناخوشایند و ناراحت کننده(سیئة) می رسد، نتیجه گناهان و اعمال و اقدامات بد خودشان است. همانطور که در آیات فراوان دیگر هم بیان کرده است:
«وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ؛ (۱) هر مصيبتى به شما رسد بخاطر اعمالى است كه انجام داده ايد، و بسيارى را نيز عفو مى كند!»
این آیه هم در همان راستا و جواب به توهم غلط افراد بی ایمان و سست ایمان است. آیات قبل، توهم غلط آنان را این گونه بیان می کند:
«إِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَ إِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَـؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا؛ اگر به آنها [منافقان] حسنه (و پيروزى) برسد، می گويند: «اين، از ناحيه خداست.» و اگر سيّئة(و شكستى) برسد، می گويند: «اين، از ناحيه توست.» بگو: «همه اين ها از ناحيه خداست». پس چرا اين گروه حاضر نيستند سخنى را درك كنند؟!
در آیه بالا بعد از نقل توهم غلط منافقان سست ایمان که امور خوب و خوشایند را از خدا و امور ناخوشایند و دردآور را از ناحیه پیامبر می شمردند، اولا خطاب را از آن نفهم ها منصرف کرده و متوجه پیامبر نموده و بعد می فرماید که همه امور از خوشایند و ناخوشایند به امر و اراده خدا است. ولی شما هنوز به توحید نرسیده اید و نمی فهمید، بعد می فرماید:
آنچه از پیروزی و موفقیت به شما می رسد، عنایت خدا و یاری اوست که شامل حال شما شده است و آنچه از شکست و مغلوبیت و... به شما می رسد به جهت رفتارهای غلط خود شما است.
طبق این گونه آموزه های قرآنی معلوم می شود که هر چه از سوی خداوند است خیر ونیکی است و امور نامناسب و ناگوار خواستگاه عمل و عوامل گوناگون دیگر است.
نکته دیگر در انتساب خیرات به خدا و شرور و بدی‌ها به مخلوقات این است که بر اساس رویکرد فلسفی و عرفانی، خدا هستی مطلق و نامحدود است و هستی مطلق خیر محض و کمال صرف است. هیچ گونه نقص و محدودیتی در ساحت قدسی او راه ندارد، ولی وجود مخلوقات محدود بوده و همراه با نقص است و شرور و بدی‌ها از وجودات ناقص و محدود برخیزد، از این رو خاستگاه و مبدأ خیرات وجود حق است و مبدأ شرور وجود ممکنات است.
پی نوشت ها:
۱. شوری (۴۲) آیه ۳۰
«وَ ما أَصابَكُمْ مِنْ مُصيبَةٍ فَبِما كَسَبَتْ أَيْديكُمْ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثيرٍ؛ (۱) هر مصيبتى به شما رسد بخاطر اعمالى است كه انجام داده ايد، و بسيارى را نيز عفو مى كند!»
این آیه هم در همان راستا و جواب به توهم غلط افراد بی ایمان و سست ایمان است. آیات قبل، توهم غلط آنان را این گونه بیان می کند:
«إِن تُصِبْهُمْ حَسَنَةٌ يَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِ اللّهِ وَ إِن تُصِبْهُمْ سَيِّئَةٌ يَقُولُواْ هَـذِهِ مِنْ عِندِكَ قُلْ كُلًّ مِّنْ عِندِ اللّهِ فَمَا لِهَـؤُلاء الْقَوْمِ لاَ يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ حَدِيثًا؛ اگر به آنها [منافقان] حسنه (و پيروزى) برسد، می گويند: «اين، از ناحيه خداست.» و اگر سيّئة(و شكستى) برسد، می گويند: «اين، از ناحيه توست.» بگو: «همه اين ها از ناحيه خداست». پس چرا اين گروه حاضر نيستند سخنى را درك كنند؟!
در آیه بالا بعد از نقل توهم غلط منافقان سست ایمان که امور خوب و خوشایند را از خدا و امور ناخوشایند و دردآور را از ناحیه پیامبر می شمردند، اولا خطاب را از آن نفهم ها منصرف کرده و متوجه پیامبر نموده و بعد می فرماید که همه امور از خوشایند و ناخوشایند به امر و اراده خدا است. ولی شما هنوز به توحید نرسیده اید و نمی فهمید، بعد می فرماید:
آنچه از پیروزی و موفقیت به شما می رسد، عنایت خدا و یاری اوست که شامل حال شما شده است و آنچه از شکست و مغلوبیت و... به شما می رسد به جهت رفتارهای غلط خود شما است.
طبق این گونه آموزه های قرآنی معلوم می شود که هر چه از سوی خداوند است خیر ونیکی است و امور نامناسب و ناگوار خواستگاه عمل و عوامل گوناگون دیگر است.
نکته دیگر در انتساب خیرات به خدا و شرور و بدی‌ها به مخلوقات این است که بر اساس رویکرد فلسفی و عرفانی، خدا هستی مطلق و نامحدود است و هستی مطلق خیر محض و کمال صرف است. هیچ گونه نقص و محدودیتی در ساحت قدسی او راه ندارد، ولی وجود مخلوقات محدود بوده و همراه با نقص است و شرور و بدی‌ها از وجودات ناقص و محدود برخیزد، از این رو خاستگاه و مبدأ خیرات وجود حق است و مبدأ شرور وجود ممکنات است.
پی نوشت ها:
۱. شوری (۴۲) آیه ۳۰