همنشینی با بدان، نسیمی که از لجن زار می گذرد

 وارث: یک روایتی  از علی علیه السلام است که : لَیسَ شَئٌ أَدعَی لِخَیْرٍ وَ أَنْجَی مِنْ شرٍّ مِنْ صُحْبَةِ الأَخْیارِ/ چیزی به اندازه همنشینی با خوبان، انسان را به خیر نخوانده و از بدی نجات نمی دهد. هیچ چیزی دعوت کننده تر و جاذبتر به سوی خیر و صلاح از همنشینی با خوبان نیست. همنشینی با نیکان، آدم را به سمت خوبی می کشد.

زبانی نیست، عملی است. خواه ناخواهی است. رابطه تنگاتنگ اثر حسن می گذارد. مصاحبت با افراد نیکو و وارسته تو را به صلاح می کشد و از شرّ نجات می دهد. همین مصاحبت و همراهی؛ خود او، اتوماتیک وار و ناخودآگاه روی تو اثر می گذارد.

بعد در یک روایتی علی علیه السلام خیلی زیبا این را توضیح می دهد؛ می فرماید: "صُحْبَةُ الأَشْرارِ تَکْسِبُ الشَّرِ کالرّیحِ إِذا مَرَّ بِالنَّتِن حَمَّلَتْ نَتْناً / همنشینی با بدان، بدی می آورد؛ مانند نسیمی که از لجن زار می گذرد و بوی بد می گیرد. اگر با آدمهای فاسد رابطه تنگاتنگ پیدا کردی - که این رابطه چاشنی محبّت هم داشته باشد- روی تو اثر می گذارد، و تو را هم فاسد می کند. بعد مثال می زند. می گوید :مصاحبت تو با او، مثل یک باد می ماند که اگر به یک شئ بدبویی برخورد کند، این باد، بوی بد را همراه خودش می برد؛ خواه ناخواه. همین که از روی نجاست ردشد، - همین مصاحبت - بوی بد را همراه خودش می برد. بدان تو هم با افراد فاسد مصاحبت داشته باشی – چه رسد که چاشنی محبت هم باشد و تنگاتنگ باشد - بوی بد آن، به تو هم می رسد، تو هم بدبو میشوی.

در باب مجالست، علی علیه السلام می فرماید: "جالِسِ العُلَمَاء یَزدَدْ عِلمُکَ وَ یَحْسُنُ أَدَبُکَ وَ تُزَکَّ نَفْسُکَ/ با علما نشست و برخاست کن که علمت را زیاد، ادبت را نیکو و جانت را پاک می سازد.با افراد فهمیدۀ وارسته رابطه تنگاتنگ برقرار کن. به فهم و شعور تو می افزاید.ادب همان تربیت است. خوب تربیت می شوی. از نظر امور نفسانیت، این رابطۀ نفس تو را تزکیه می کند. یعنی این نفسی که خبیث و سرکش است همین رابطه او را مهار می کند؛ صِرف رابطه! یعنی چه بخواهی، چه نخواهی، این ارتباط اثر می گذارد. حضرت در جایی میفرماید: "جَلیسُ الخَیرِ نِعْمَةٌ، جَلیسُ الشَّرِّ نِقْمَة/ همنشین خوب، نعمت و همنشین بد بلاست."

تعبیرات مختلف دارد علی علیه السلام: "جانِبُوا الأَشْرار و جالِسُوا الأَخْیار/ از بدان کناره بگیرید و با خوبان درآمیزید."

این روایات گویای همین مطلب است که، در تربیت تداوم مطرح است. مصاحبت، تداوم دارد. مجالست هم تداوم دارد. اینکه می گویم تدریجی الحصول است به این خاطر است. این روایات، هم غیر ارادی بودن را می رساند، هم تدریجی الحصول بودن را. نفسِ این رابطه تنگاتنگ – خصوصا که چاشنی محبّت هم داشته باشد- اثر خودش را می گذارد. هم نقش سازندگی دارد. هم نقش تخریبی دارد. حال اگر آن رابطه دیداری، گفتاری و کرداری تو با یک انسان وارسته باشد، برای تو وارستگی می آورد.

نعوذ بالله اگر از آن طرف باشد، مثل اینکه بادی از روی نجاست بگذرد، یک چیز بدبو همراه خودت میبری؛ بخواهی یا نخواهی.

این روایت در اصول کافی است. مرحوم کلینی رضوان الله تعالی علیه آن را نقل می کند. من از وسائل نقل می کنم.در وسائل در کتاب امر به معروف و نهی از منکر، ابواب امر و نهی، باب 38 حدیث 11 آمده است. روایت هم روایت نسبتا مفصلی است. عن ابی عبدالله علیه السلام، قال: ثَلاثَةُ مَجالِسٍ یُمَقِّتُهُ الله وَ یُرسِلُ نِقْمَتَهُ عَلی أَهْلِها فَلا تُقاعِدوهُم وَ لا تُجالِسوُهُم/ از امام صادق علیه السلام است که فرمود: سه مجلس هست که خدا از آن مجالس خشمگین است و نقمتش را بر اهل آن مجلس می فرستد. پس شما به آنها نروید، با اینها ننشینید. با اینها رابطه برقرار نکنید.

یکی از آن مجالس، مورد نظر من است." وَ مَجلِساً ذُکِرَ أَعدائُنا فیه جَدید وَ ذُکِرَنا فیهِ رَثٌّ" مجلسی که دشمنان ما جدید شمرده می شوند. این جنبه شخصی ندارد. بحث شخص نیست . یعنی آن کسانی که با روش ما سر ناسازگاری دارند، روش شان جدید تلقّی شود. اعداء ما، در روش با ما ناهمگون اند.در جاهایی که به کسانی که با روش ما مخالفند، متجدّد می گویند، نباشید. اعداء ما در آنجا جدید خوانده می شوند. می گویند: اینها نوآورند، روشنفکراند. "وَ ذَکَرَنا فیهِ رَثّ ما را رثّ می دانند.رَثّ یعنی کهنه؛ از ما، به عنوان کهنه یاد می کنند."

اگر غیر از این حرفها در مناقب اهل بیت هیچ چیزی نبود، کافی بود. کأَنه امام صادق علیه السلام امروز من وتو را دارد می بیند. آن موقع بحث تجدّد و این حرفها نبود. یک روز می آید که روش و سنّت الهیّه انسانیّه می شود: کهنه گرایی، واپسگرایی؛ و نظرات مقابل آنها می شود: نوآوری، روشنفکری، تجدّد. چرا از شرکت در این مجالس نهی می کند؟ بخاطر اینکه خواه ناخواه این مجالس روی تو اثر می گذارد.خدا نسبت به این مجلسها خشمگین است و نقمتش را بر اینها فرو می ریزد. با اینها نشین. هم لا تُقاعِدوا دارد، هم لا تُجالِسوا. چون شما که آدم وارسته نیستی، خواه ناخواه اثر می پذیری.آن وقت آنجاست که دیگر وا مصیبت است. تو نرو! اگر مسلمانی، اگر تابع اهل بیتی؛ نرو !

ر116