آثار و پیامدهای آرزوهای بلند

وارث: آرزوهای طولانی و گاه بی‌پایان، آثار مخرب فراوانی در زندگی معنوی و مادی انسان دارد. یکی‌ از بدترین آثار منفی طول امل و آرزوهای دراز این است که انسان را به انواع گناهان دعوت می‎کند، زیرا رسیدن به این آرزوها معمولاً از طریق مشروع غیرممکن است، بنابراین گرفتاران این رذیله اخلاقی خود را ناگزیر می‎بینند که در کسب درآمدها چشم بر هم نهند و حلال و حرام را شناسایی نکنند و از غصب حقوق دیگران، خوردن اموال یتیمان، کم‌فروشی، رباخواری، رشوه و مانند این امور، ابا نداشته باشند.
طول امل انسان را از خدا غافل می‎کند و به دنیا حریص می‎سازد و آخرت او را به دست فراموشی می‎سپارد و این‌ها همه اسباب سنگدلی و قساوت است.
در حدیثی آمده است که خداوند به موسی(ع) فرمود: «ای موسی، آرزوی خود را در دنیا طولانی نکن که قسی‌القلب خواهی شد و قسی‌القلب از من دور است».
افرادی‌که آرزوهای طولانی دارند هرگز نه سخنی از مرگ بر زبان می‎رانند و نه در فکر آخرت هستند بلکه در گرداب غفلت غوطه‌ورند کمااینکه حدیث معروفی هم که از نبی مکرم اسلام و امام علی(ع) نقل شده که می‌فرماید: «درازی آرزوها سبب فراموشی آخرت است»، گواه صدق این مدعاست.
بدیهی است که هرقدر آرزوها طولانی‌تر باشد تهیه مقدمات بیشتری را می‎طلبد، هم‌چنین صرفه‌جویی بیشتری برای حفظ اموال و ثروت‌ها جهت رسیدن به آن آرزوهای دور و دراز لازم است و نتیجه این دو، یک زندگی توام با درد و رنج و سخت‌گیری بر خود و خانواده، توام با تلاش شبانه‌روزی بی‎رویه خواهد بود.
صاحبان آرزوهای دراز نه تنها در رنج و تعب دائم به سر می‎برند، بلکه ناچارند شخصیت انسانی خود را نیز در هم بشکنند و برای رسیدن به مقصود خیالی در برابر هر کس و ناکس خضوع کنند و دست التماس به‌سوی این و آن دراز نمایند و به زندگی ذلت‌بار تن در دهند.در حدیثی از امام علی(ع) می‎خوانیم که: «خواری مردان در ناکامی آرزوهاست».
کسانی‎که گرفتار آرزوهای دور و درازند غالباً به سراغ صرفه‌جویی و سخت‌گیری هرچه بیشتر در استفاده از مواهب حیات و زندگی می‎روند تا به آرزوهای خود برسند.به همین دلیل، نسبت به همه کس حتی خویشتن و زن و فرزند، بخیل خواهند بود؛ همان بُخلی که آن‌ها را از بهره‌گیری از نعمت‌های الهی محروم می‎سازد و در عین برخورداری از امکانات فراوان، زندگی فقیرانه‌ای دارند.
آرزوهای دراز همچون سرابی است که تشنگان را در بیابان زندگی به‌دنبال خود می‎کشاند و تشنه‌تر می‎سازد، بی‎آن‌که به‌جایی برسند، این آرزوها چهره واقعیت‌ها را به‌گونه‌ای دروغین نشان می‎دهد و انسان به‌خاطر آن‌ها حقایق را درک نمی‎کند.
آرزوهای دراز، انسان را به آن‌چه ندارد و شاید هرگز به آن نمی‎رسد دلبند می‎سازد، به‌ همین دلیل آن‌چه را از نعمت‌های الهی در دست دارد کوچک می‎شمرد و به آن بی‌اعتناست و این کفران نعمت، پیامدهای شومی در دنیا و آخرت برای او دارد.
معیشت آسان و شایسته
یکی از آموزه‌های امام علی(ع) در فراز سی و سوم از نامه خود به امام حسن‌مجتبی(ع) این است که در کسب و کار و معیشت، راه آسان را برگزینید و در طلب دنیا، خواسته‌های خود را مهار کنند خود را به آب و آتش نزنند.منظور حضرت، آن است که در کسب و کار، حرص نزنیم و آسایش خود را بر هم نریزیم؛ از سوی دیگر، در اثر تنبلی به فقر نیفتیم؛ یعنی همان «میانه‌روی در معیشت» زیرا اعتدال در کار و کسب و درآمد، بین دو رذیله حرص و بیکاری قرار دارد.
پیامبراکرم(ص) همواره پس از نمازها ازجمله دعایی که می‎کرد این بود که: «خدایا! میانه‌روی در هر دو حال از فقر و دارایی را از تو درخواست می‎کنم» ایشان از خدا می‎خواست که خود و خاندان و دوستانش را «کفاف» عطا کند و دشمنان آنان را فراوانی مال دهد و از شر ثروت فراوان طغیان‌آور و فقر نسیان‌آور به خداوند پناه می‎بردند.
سخن امام علی(ع) این است که: «گاهی برخی از تلاش‌ها به‌جای این‌که ثروت بزاید، محبت می‎زاید، چراکه نه تنها سودآور نیست، بلکه سرمایه را هم تباه می‎سازد و چه‌بسا جان انسان هم در راه آن قربانی می‎شود.وانگهی هر طالبی به رزق و روزی نمی‎رسد و هر کاسب خوش‌ذوقی که به کسب حلال و جمیل و زیبا روی می‎آورد، گرفتار محرومیت و ورشکستگی نمی‎شود».
در آیه ۵۸ سوره ذاریات در این رابطه آمده است: «إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ؛ خداست كه خود روزى بخش نيرومند استوار است»     
کمااینکه امام علی(ع) در فراز سی و سوم نامه خود به امام حسن‌مجتبی(ع) به یک قاعده کلی اشاره می‎کند و آن این‌که: در قاعده هستی این‌طور نیست که هر طالبی به مطلوب خویش برسد و در کار خود موفق باشد چه بسیار افرادی‎که در این دنیا می‎کوشند و تمام حسابگری‌ها را انجام می‎دهند، اما باز به نتیجه نمی‎رسند؛ از سوی دیگر این‌طور نیست که کاسبان درست‌کار و تلاش کنندگان نیکوکردار، از رزق محروم بمانند و این یک سنت الهی است.