حجت الاسلام طباطبایی: دوست داشتن دنیا خوب است یا بد؟

در راه کربلا امام حسین علیه السلام متوجه شدند یک اسب سواری از سمت کوفه نزدیک آنها میشود. حضرت فرمودند که به او بگوئید بیاید تا بپرسیم از وضع کوفه چه خبری دارد. وقتی آمد فهمیدند که او فرزدق شاعر است که امام هم او را میشناخت؛ از او پرسید که وضع کوفه چطور است؟ فرزدق اوضاع کوفه را در دو جمله خلاصه کرد " قلوبهم معک و سیوفهم علیک" قلبهایشان با شماست اما شمشیرهایشان علیه شما!

امام حسین علیه السلام فرمودند: مردم بندگان دنیا هستند و دل به دنیا بسته اند و سنگ دین را به سینه میزنند اما هنگام امتحان کمتر کسی دیندار میماند. 

در قرآن کریم و در کلمات امیرالمومنین علیه السلام خیلی جاها آمده است که از دنیا بد گفته اند مثلا در قرآن کریم داریم " الدُّنْيا لَعِبٌ وَ لَهْوٌ"1 دنیا بازیچه است دنبالش نباشید. امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه میفرمایند " وَ إِنَّ دُنْیَاکُمْ عِنْدِی لَأَهْوَنُ مِنْ وَرَقَهٍ فِی فَمِ جَرَادَهٍ"2 دنیای شما در نظر من از برگ درختی که ملخ آن را جویده باشد و از دهانش بیرون کرده باشد پستتر است.

روایات بسیاری در مذمت دنیا از امیرالمومنین علیه السلام داریم؛ اما در جای دیگری میبینیم که یک شخصی در حضور ایشان بدگویی دنیا را میکرد، حضرت به ایشان تذکر داد که چرا از دنیا بد میگویی؟ فرمود " ای کسی که فریب دنیا را خورده ای و مغرور دنیا شده ای، تو حواست نبود و مغرور شدی و الا دنیا تو را مغرور نکرده است و فریب نداده است؛ آیا وقتی پدرت میمرد و تشییع جنازه پدرت میرفتی و یا آن موقع که مادرت را زیر خاک میکردی دنیا تو را گول میزد؟ چقدر با دست خودت مریض داری کردی؟ و چقدر پیش پزشک رفتی و اوصاف مریضت را گفتی؟ چقدر بالای سر مریضت گریه کردی و دعا خواندی؟ و روز بعد هم دیدی که هیچکدام به درد نخورد نه دوا نه گریه و نه دعا. اینها گول زدن های دنیا نیست اینها هشدار های دنیایی است. " سپس حضرت شروع کردند به تعریف کردن از این دنیا و فرمودند این دنیا محل سجده بندگان خدا است و جای دیگری نمیشود خدا را عبادت کرد و در این دنیا است که فرشتگان بر مومنین دعا میکنند و درود میفرستند و دنیا بازار اولیا خدا است، بندگان خدا در این بازار رحمت و رضایت خدا را جلب می کنند و سودی که میبرند صاحب بهشت ابدی خدا میشوند.

یکبار امیرالمومنین از پستی دنیا میگوید و اینکه از آب دهان بز زکامی هم پستتر است و یک مرتبه هم میفرماید این دنیا بازار اولیا خدا است. بالاخره باید دنیا را دوست داشت یا نداشت؟

بسیاری از علمای اخلاق پیش از اسلام معتقد بودند که اصلا دنیا ذاتش بد است؛ ما نمیتوانیم بگوئیم دنیا بد است چون این عالم را خدای حکیم خلق کرده است، خدای حکیم هرکاری را روی حساب انجام میدهد و هیچ چیزی را بی جا خلق نمیکند و خداوند در قرآن کریم به همین چیزهای خلق شده در دنیا قسم خورده است. ما به چه چیزهایی قسم میخوریم؟ به چیزهایی که مهم باشد. خداوند به خورشید و ماه و روز و شب و زمین و آسمان و ... قسم خورده است. مگر دنیا غیر از این چیزها است؟ خداوند وقتی به اشیاء قسم میخورد میخواهد اهمیت آنها را به ما بگوید وقتی میفرماید " نون والقلم و ما یسطرون" میخواهد اهمیت نوشتن را به ما بگوید. 

بعضی از علمای اخلاق اسلامی گفته اند که دوست داشتن دنیا بد است که البته این هم جای بحث دارد و باید دید چقدر درست است. دوست نداشتن دنیا به چه معناست؟ یعنی مال دنیا را دوست نداشته باشیم، زن و فرزند را دوست نداشته باشیم.

نکته اول اینکه این دوست داشتن را خود خدا در دل ما آفریده است و دوم اینکه این دوست داشتن رمز زندگی است. اگر انسان ها پول دوست نداشته باشند کار نمیکنند. اگر این محبت و دوست داشتن وجود نداشت هیچ چیز دیگری هم وجود نداشت. هرکس بگوید که اسلام گفته است پول را دوست نداشته باشید اشتباه میگوید. اگر این دوست داشتن ها نباشد دنیا از حرکت می افتد. در روایات ما هست که دین یعنی محبت، محبت به اهل بیت علیهم السلام محبت به خدا.

اباعبدالله علیه السلام فرمودند " مردم بندۀ دنیا هستند"

این بد است که انسان بخواهد دنیا را هدف خودش قرار بدهد و خدا را هدف قرار ندهد. اگر انسان خدا را هدف قرار بدهد بالاترین سعادت را دارد، هم برای دنیا کار میکند و هم مالش را در راه خدا خرج میکند.