سه ندای آسمانی در آخرالزمان در بیان امام رضا(ع)

وارث: از مهم‌ترین موضوعاتی که هر کدام از اهل‌بیت(ع) در زندگی بابرکتشان با آن مواجه بودند و در آن فضا زندگی می‌کردند، موضوع مهدویت و امر ظهور بود، از این رو در دسته‌بندی موضوعی احادیث ائمه(ع) موضوع آخرالزمان و ظهور بیشترین تعداد احادیث را به خود اختصاص داده‌اند، بنابراین بجاست که توجه بیشتری به این گنجینه‌های عظیم معرفتی شود و روی آن مطالعات کاربردی صورت گیرد تا بتوان معارف آن را وارد زندگی شیعیان کرد.

به‌مناسبت ایام شهادت امام رضا(ع) یکی از احادیث منسوب به آن‌حضرت درباره مهدویت و امر ظهور مورد بررسی قرار می‌گیرد.

حسن‌بن محبوب از امام رضا(ع) نقل می‌کند: «لاجرم آشوب «صمّاء صیلم» رخ مى‏‌دهد که زیرکان و اشخاص بااحتیاطى که از خواص ما هستند به آن ورطه کشیده مى‏‌شوند و این به‌هنگامى است که شیعیان، سومین (امام) از اولاد مرا از دست بدهند.

اهل آسمان و زمین بر وى مى‌‏گریند و چه بسیارند مؤمنینى که موقع از دست رفتن «ماء معین» آب صاف و زلال و جارى (قائم) متأسف و تشنه و حیران و محزون هستند. گویا آنان را مى‏‌بینم که ندایشان مى‌‏کنند و آن صدا از دور شنیده مى‌‏شود؛ چنان که از نزدیک شنیده مى‌‏شود و آن صدا براى اهل ایمان رحمت و براى کافران عذاب است.

حسن‌بن محبوب عرض کرد: آن صدا چیست؟ فرمود: در ماه رجب سه صدا از آسمان شنیده مى‏‌شود:

صداى اول اینست: «أَلا لَعْنَةُ اللَّهِ عَلَى الظَّالِمِینَ» [یعنى: آگاه باشید لعنت خدا بر ظالمین باد] (هود18)

صداى دوم مى‌‏گوید: «أَزِفَتِ الْآزِفَة؛ نزدیک‌شونده نزدیک شد». (نجم53)

و در صداى سوم شخصى را آشکارا در سمت خورشید مى‌‏بینید که مى‏‌گوید: «این امیرالمؤمنین است که براى کشتن بیدادگران حمله مى‌‏آورد».

و در روایت حمیرى آمده است: در صداى سوم بدنى از نزدیک خورشید دیده مى‏‌شود که مى‏‌گوید: «خداوند فلانى را فرستاد، سخنان او را بشنوید و از او پیروى کنید؛ إِنَّ اللَّهَ بَعَثَ فُلَاناً فَاسْمَعُوا لَهُ وَ أَطِیعُوا».

و هر دو راوى گفته‏‌اند: در این موقع فرج (و آزادى) مردم فرا مى‌‏رسد و آنان که مرده‌‏اند دوست مى‏‌داشتند که در آن وقت زنده مى‌‏بودند و خداوند دل‌هاى مردم باایمان را التیام و شفا مى‌‏بخشد؛ وَ یَشْفِی اللَّهُ‏صُدُورَ قَوْمٍ مُؤْمِنِینَ‏.(توبه14)

الف) برخی علمای اهل حدیث درباره این جمله امام رضا(ع): «شیعیان، سومین (امام) از اولاد مرا از دست بدهند». این‌طور گفته‌اند: باید توجّه داشت که امام زمان فرزند و پشت چهارم آن حضرت است، پس لابدّ مراد فقدان امام عسکرىّ است که او پشت سوم آن حضرت می‌باشد و یا اینکه «رابع» به «ثالث» تحریف شده است و ترجمه آن طور آمده که با هر دو بسازد».

ب) با کمی تأمل در روایت، متوجه می‎شویم که امام رضا علیه السلام سه دوره را معرفی می‌کنند:

1 ــ دوران غیبت  2 ــ دوران قبل از ظهور و یا دورۀ آخرالزمان با آغاز شدن ماجراهای غیرعادی و شنیده شدن صداهایی از آسمان در پهنه عالم 3 ــ دوران ظهور (بند آخر حدیث).

ج) وقتی حسن‌بن محبوب از کیفیت صداها از امام رضا(ع) سؤال می‌کند، امام(ع) اشاره به صداهایی در ماه رجب می‌کنند که دو صدای آن تحقق قسمت‌هایی از آیات قرآن است. در صدای سوم، مردم دعوت به اطاعت از امیرالمؤمنین(ع) می‌شوند؛ بنابراین این مسأله گویای رجعت حضرت در آخرالزمان و نقش بزرگشان در امر فرج است.

د) کلّیت برنامۀ خداوند در این حدیث مشخص است و آن امر فرج است؛ بنابراین امر فرج، هم اسباب ظهور امام زمان(عج) را فراهم می‌کند که فرج اهل‌بیت علیهم السلام است و هم رحمت بر مؤمنین جاری می‌کند که به‌صورت شفای صدور است. با این توضیحات این حدیث که «انْتِظَارِ أَمْرِنَا وَ أَمْرِکُمْ وَ فَرَجِنَا وَ فَرَجِکُم؛ انتظار امر ما و امر شما فرج ما و فرج شماست» بیشتر برای ما ملموس می‌شود.  

منابع روایت: غیبت طوسی، ص440 / الخرائج، ج3، ص1169.