تأملی در وجه تسمیه امام حسن(ع) / درخت پرمیوه و سفره کرم
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمود طیب‌حسینی، دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ضمن تبریک میلاد باسعادت امام حسن(ع)، بیان کرد: انتخاب اسم در هر فرهنگی مبتنی بر باورها و اعتقادات همان مردم است. نام امام حسن(ع) و امام حسین(ع) مبارک و مقدس است و براساس روایات پیامبر(ص) آن را انتخاب کرده و خوب است که این اسامی و ارتباط آنها با شخصیت آن بزرگواران را تحلیل کنیم.
وی افزود: تصوری که معمولاً ما از حسن و حسین داریم این است که حسن یعنی نیکو و حسین یعنی نیکوی کوچکتر که همان نام مصغر حسن می‌شود؛ در حالی که این نام‌ها در فرهنگ عرب قبل از اسلام و قبل از تولد ایشان هم رایج بود؛ لذا باید برای تصور صحیح از این نام‌ها به فرهنگ عرب مراجعه کنیم.
طیب حسینی با بیان اینکه مرسوم نبوده است که هر کسی دو فرزند دارد، بزرگتر را حسن و کوچکتر را حسین نامگذاری کند و شاید برعکس بوده است، تصریح کرد: با بررسی در کتب لغت به این نتیجه رسیده‌ام که گرچه امام حسن(ع) و امام حسین(ع) نیکو بوده‌اند و در آن تردیدی نیست؛ ولی بار فرهنگی برجسته‌تر از نیکویی هم در میان اقوام عرب با این اسامی تداعی می‌شده است. البته در ادبیات و فرهنگ اعراب معنای نیکو بودن در این اسامی نهفته است.
نام حسن در ادبیات عرب
وی با اشاره به نام حسن در ادبیات عرب، افزود: عرب به تل و تپه‌ای از ریگ(ماسه)، هموار، بلند و مرتفع، حَسَن می‌گوید؛ همچنین معنای دیگر آن درختان پرمیوه‌ای است که بالای تپه ماسه می‌رویند؛ گاهی به ردیفی از درختان کاشته شده یا خودرو هم گفته می‌شده که از دور و نزدیک قابل مشاهده برای همه بوده و همه را جذب می‌کرده است. همواری این تپه هم سبب می‌شده تا هر کسی می‌خواسته میوه بچیند به راحتی می‌توانسته این کار را بکند؛ بنابراین در ذهن اعراب عمدتاً این معنا برای نام حسن تداعی می‌شده است؛ درختانی که از میوه دادن دریغ نمی‌کرده‌اند.
طیب حسینی با بیان اینکه ما هم وقتی برای فرزندانمان نامی انتخاب می‌کنیم قصد داریم که صفات منتسب به آن در فرزندانمان تجلی بیابد، اظهار کرد: مثلاً کسانی که نام فرزندشان را رستم می‌گذارند قصد دارند تا قهرمانی و قدرتمندی در وجود آنان محقق شود یا کسانی که نام فرزندشان را رضا می‌گذارند هدفشان این است که فرزندشان از محبان و دوستداران امام رضا و اهل بیت(ع) باشد و در زندگی به ایشان نزدیک شود.
حسن؛ درخت پرمیوه و سفره کرم
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه بیان کرد: پیامبر(ص) نام امام مجتبی(ع) را حسن نامید، قصدشان این بود که وقتی آن حضرت بزرگ شدند همچون درختان پرمیوه باشند که در معرض دید همه افراد جامعه و هموارند و افراد از دور و نزدیک نزد آنان آمده و همه از وجودشان بهره‌مند شوند؛ همان طور که همه مردم از سفره کرم آن حضرت بهره‌مند شدند.
وی اظهار کرد: در برخی روایات وجود دارد که امام(ع) نیم یا همه اموالشان را با فقرا تقسیم می‌کردند یا هر غریبه‌ای که وارد مدینه می‌شد و جایی نداشت خانه امام را به وی معرفی می‌کردند و در آنجا طعام می‌خورد و پناه می‌گرفت. در فرهنگ دینی ما نام امام حسن(ع) با کرم و بخشش همراه شده است؛ در روایات آمده که کریم‌ترین فرد مدینه ایشان بودند؛ بنابراین در کنار معنای نیکو که برای این نام در ذهن هست، می‌توانیم درختان پرمیوه در بالای تپه‌ای از ریگ و هموار و در دسترس را هم تداعی کنیم.
حسین؛ کوه برافراشته
طیب حسینی اضافه کرد: همچنین نام شریف امام حسین(ع) هم فقط تداعی‌گر نیکوی کوچک نیست بلکه در ادبیات عرب، به کوه بلند و سر به فلک کشیده که بسیار مستحکم و استوار «الجبل الشاهق» است حسین(ع) می‌گفته‌اند؛ عرب که نام فرزندش را حسین می‌گذاشته است، از باب تشبیه به کوهی با ویژگی‌های برشمرده شده است.
دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با بیان اینکه عرب نام فرزندش را حسین می‌گذاشت با تفأل بر اینکه فرزندی تربیت کند که مانند کوه، استوار و مستحکم باشد و در برابر بادهای زندگی خم به ابرو نیاورد و مقاوم باشد، اظهار کرد: نام امام حسین(ع) هم از کوه برافراشته و بلند و سر به فلک کشیده گرفته شده است؛ این نام کاملاً با شخصیت امام حسین(ع) هماهنگ است. وقتی رسول خدا نام فرزندش را حسین گذاشت آنقدر حسین از نظر روحی، مقاوم و قوی است که هیچ مصیبت و سختی نمی‌تواند ایشان را از پا در آورد. در واقع سختی از پا در می‌آید ولی امام استوار است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه گفت: در ادبیات عرب بیان شده که به دو کوه بلند، استوار و شاهق که روبروی هم باشند حَسَنان می‌گویند، حسینان نمی‌گویند؛ در مورد امام حسین(ع)، هم حسنان و حسنین داریم؛ یعنی یکی از معانی نام امام حسن(ع) کوه برافراشته و سربلند و استوار است، ولی کاربرد درختان پرمیوه بالای یک تپه که آسان و سهل می‌توان به آن دسترسی یافت بیشتر هماهنگی دارد. البته اسامی و نام‌های دیگر بزرگان دین هم این نوع هماهنگی با شخصیت آنان دیده می‌شود؛ مثلاً حضرت عباس(ع) و عقیله بنی‌هاشم هم این تداعی معانی و تناسب معانی وجود دارد و این تحلیل قابل انجام است.
منبع: ایکنا
افزودن دیدگاه جدید