حجت‌الاسلام و المسلمین خاتمی؛ روحانیون نباید زندگی اشرافی داشته باشند.

حجت‌الاسلام و المسلمین سیداحمد خاتمی در ادامه سلسله مباحث مبانی قرآنی نهج‌البلاغه که ۱۴ تیرماه در فضای مجازی بارگذاری شده است، گفت: امام علی(ع) در حکمت دوم نهج‌البلاغه فرمودند: وَ قَالَ (علیه السلام): أَزْرَى بِنَفْسِهِ مَنِ اسْتَشْعَرَ الطَّمَعَ، وَ رَضِيَ بِالذُّلِّ مَنْ كَشَفَ عَنْ ضُرِّهِ، وَ هَانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ مَنْ أَمَّرَ عَلَيْهَا لِسَانَه؛ هر کسی طمع پیشه کند، خودش را حقیر کرده و کسی که ناراحتی‌هایش را نزد این و آن بدون هیچ فایده‌ای فاش کند، به ذلت خویش راضی شده و کسی که زبانش را بر خود امیر کند، شخصیتش حقیر خواهد شد.  

دو گونه طمع
وی افزود: طمع دوگونه است؛ یکی طمع پسندیده و دیگری طمع غیرپسندیده؛ طمع به لطف و کرامت خدا پسندیده است؛ در آیه ۵۶ اعراف فرموده است: وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا؛ یعی خدا را از روی خوف و طمع بخوانید، در آیه ۲۴ روم «وَمِنْ آيَاتِهِ يُرِيكُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَطَمَعًا وَيُنَزِّلُ مِنَ السَّمَاءِ مَاءً فَيُحْيِي بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ» هم فرموده است که از نشانه‌های خداوند رعد و برق است که باعث طمع کشاورزان به باران می‌شود.

حجت‌الاسلام و المسلمین خاتمی با اشاره به آیه ۸۲ شعراء «وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ» بیان کرد: حضرت ابراهیم در این آیه خود را به طمع به لطف خدا می‌ستاید؛ سحره فرعون که از برجستگان تاریخ هستند، زیرا در این دوره سحر بازار گرمی داشت و ساحران حرف اول را می‌زدند به همین دلیل وقتی از فرعون برائت جستند، دچار مجازات سختی شدند و دست و پای آنها را بر خلاف یکدیگر قطع کردند که تصور آن هم وحشتناک است. البته پاسخ ساحران هم در آیات ۵۰ و ۵۱ شعراء جالب است: قَالُوا لَا ضَيْرَ إِنَّا إِلَى رَبِّنَا مُنْقَلِبُونَ؛ گفتند باكى نيست ما روى به سوى پروردگار خود مى ‏آوريم؛ إِنَّا نَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لَنَا رَبُّنَا خَطَايَانَا أَنْ كُنَّا أَوَّلَ الْمُؤْمِنِينَ.

وی با اشاره به طمع مذموم، اضافه کرد: امام فرمودند کسی که طمع را لباس زیرین خود قرار دهد و پیشه کند، خود را به پستی افکنده است؛ نقطه مقابل طمع، غنای نفس است که در روایات ستوده شده است. عنوان دیگر ضد طمع، قناعت است، طمع چشم‌داشت به امکانات دیگران عمدتاً مال است و نقطه مقابل قناعت بر داده‌های خداوند ولو اندک است؛ در سوره نحل آیه ۹۷ فرموده است:  مَنْ عَمِلَ صَالِحًا مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ؛ یعنی اگر زن و مرد عمل صالح انجام دهند، در حالی که مؤمن هستند، به حیات طیبه و پاکیزه می‌رسند و پاداش آنها را به بهترین اعمالی که انجام می‌دادند، خواهیم داد.

استاد سطح خارج حوزه علمیه گفت: در برخی روایات، حیات طیبه را به قناعت تفسیر کرده‌اند. البته در برخی روایات به روزی حلال و رزق روزانه، عبادت توأم با روزی حلال و توفیق بر اطاعت فرمان خدا تعبیر شده است. امام علی(ع) آن را به قناعت در کلمه قصار ۲۲۹ تفسیر فرموده‌اند: وَ قَالَ (علیه السلام): كَفَى بِالْقَنَاعَةِ مُلْكاً، وَ بِحُسْنِ الْخُلُقِ نَعِيماً. وَ سُئِلَ (علیه السلام) عَنْ قَوْلِهِ تَعَالَى "فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً"، فَقَالَ: هِيَ الْقَنَاعَةُ؛ کافی است در اینکه قناعت خود سلطنتی باشد و حسن خلق نعمتی ارزشمند است. کسانی که به داده‌های خدا راضی نیستند، نداده‌ها را زیاد می‌بینند.

غوغای روایات در ستایش قناعت
حجت‌الاسلام و المسلمین خاتمی با بیان اینکه ریشه طمع در نداشتن قناعت است، اضافه کرد: روایات از فضائل قناعت غوغا کرده‌اند؛ از جمله فرموده‌اند الغنی فی القناعة؛ مولا علی(ع) براساس روایتی در بحارالانوار فرمودند: من گشتم و توانگری را جستم و آن را جز در قناعت ندیدم؛ قانع باشید تا توانگر شوید. همچنین امام فرمودند که ثمره قناعت عزت است. یا فرمودند به خاطر سلامتی خود به اندک دنیا قانع باشید. در روایت دیگر فرمودند که بهترین زندگی را کسی دارد که خداوند سبحان به او قناعت ارزانی داشته باشد و همسری پاک و شایسته نصیب او کند.

امام جمعه موقت تهران افزود: طلبه‌ای یک دهه قبل برای درس نزد من می‌آمد، در حالی که شهریه کمی داشت، وقتی دیگر طلبه‌ها از شهریه می‌نالیدند، او می‌گفت تعجب می‌کنم چرا می‌نالند؛ این طلبه به اندک قانع بود و بعدها هم امام جمعه یکی از شهرها شد؛ خانه را می‌توان با موکت و فرش ماشینی و زیلو و فرش دست‌بافت پوشاند، ولی اگر قناعت نباشد، فرد سراغ فرش دست‌باف می‌رود و چون پول ندار مجبور است قرض کند و قرض هم سبب گرفتاری و بدبختی او است، ولی می‌توان با قناعت زندگی کرد و عار هم نیست.

وی افزود: من نزد آیت‌الله سیستانی رفته بودم، دیدم کتاب «جرعه‌ای از دریا» را که نوشته آیت‌الله شبیری زنجانی است، داشتند و از من پرسیدند، آیا این کتاب را خوانده‌ای؟ و بعد اشاره کرد به ماجرای سیدعبدالهادی شیرازی که نصف خانه خود را با لحاف پوشانده بود؛ البته مقصود از قناعت این نیست که انسان هیچ چیزی نداشته باشد، بلکه مقصود این است که اگر با دو چیز نیاز برطرف می‌شود، به اندک قناعت کند؛ نمی‌گوییم بیشتر استفاده کردن حرام است.

استاد حوزه علمیه افزود: ما سه نوع زندگی داریم؛ اول فقیرانه که تحقیقاً اسلام چنین زندگی را نمی‌پسندد، الفقر کاد یکون کفرا؛ نوع دوم زندگی اشرافی و مصرف بیش از حد نیاز است؛ می‌شود با یک پژو معمولی نیاز خود را برطرف کرد، ولی اگر سراغ ماشین گران قیمت برویم؛ این قطعاً مصداق اشرافی‌گری و دون شأن به خصوص روحانیت است و نباید زندگی یک روحانی از زندگی مردم بهتر باشد.

نظر رهبری در مورد استفاده از ماشین گران قیمت
وی افزود: من خودم از حضرت آقا شنیدم که در جلسه درس گفتند برخی با ماشین ۲۰۰ میلیونی (آن وقت که ماشین ارزان بود) به درس ما می‌آیند؛ اگر این ماشین‌ها از ادارات است که خلاف شرع است و اگر از خود افراد است، باز اسراف است. همچنین واژه دیگری که در برابر طمع است، قطع امید از مال دیگران است. در روایت بیان شده به خود زیان زده است کسی که پیشه خود را طمع قرار داده باشد.

حجت‌الاسلام و المسلمین خاتمی با بیان اینکه فرح به معنای شادی مستانه و غافلانه از خداست، تصریح کرد: همچنین مرح که از ابعاد طمع و به معنای خودبزرگ بینی و خود‌شیفتگی است؛ لجاجت هم از مصادیق طمع شمرده شده است، همچنین تکاثر؛ بنابراین این چند مسئله از آثار طمع است.  

وی با اشاره به ذل و ضر در تعبیر مورد شرح، افزود: ذل به معنای خواری و ضر به معنای بلا و مصیبت است؛ یعنی کسی که سختی و مشکلات خود را به این و آن بگوید، خودش را خوار کرده است، زیرا نگاه دیگران را به خود عوض می‌کند و سبب نگاه تحقیرآمیز دیگران است. نفس نگاه کذایی و فقیرانه ذلت است.  

وی تأکید کرد: بنده این حکمت نهج را مصداق آیه ۲۷۳ بقره «لِلْفُقَرَاءِ الَّذِينَ أُحْصِرُوا فِي سَبِيلِ اللَّهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ ضَرْبًا فِي الْأَرْضِ يَحْسَبُهُمُ الْجَاهِلُ أَغْنِيَاءَ مِنَ التَّعَفُّفِ تَعْرِفُهُمْ بِسِيمَاهُمْ لَا يَسْأَلُونَ النَّاسَ إِلْحَافًا وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ خَيْرٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِيمٌ» می‌دانم؛ (اين صدقات‏) براى آن (دسته از) نيازمندانى است كه در راه خدا فرومانده‏‌اند، و نمى‏‌توانند (براى تأمين هزينه زندگى‏) در زمين سفر كنند. از شدّت خويشتن‏دارى‏، فرد بى‏‌اطلاع‏، آنان را توانگر مى‌پندارد. آنها را از سيمايشان مى‌شناسى‏. با اصرار، (چيزى‏) از مردم نمى‏‌خواهند. و هر مالى (به آنان‏) انفاق كنيد، قطعاً خدا از آن آگاه است‏.
منبع: ایکنا