هلالی؛ مداحی استودیویی، مقابله‌ای با موسیقی‌های بیگانه غربی است

در پی انتشار مطالبی در خصوص مداحی استودیویی در خبرگزاری فارس، عبدالرضا هلالی مداح اهل بیت(ع) یادداشتی در فضای مجازی منتشر کرد.

این مداح اهل بیت(ع) با انتشار فیلمی نوشت:

هر چیزی که با هنر گره بخورد ماندگار می‌شود و روح نامیرای هنر آن را با خود تا مرز جاودانگی می‌برد. انسان موسیقی را در باد پاییز، در آبشار بهاران، در صدای باران، در چهچه قمری‌ها و بلبلان کشف کرده! 

گوش شنوای انسان ایرانی که روحش به علت فرهنگ عاطفه محور و احساسات پرورش، با این هنر آشنا بوده، قرآن را با صوت‌های زیبا خوانده و دستگاه‌های موسیقی را با آن همراه کرده است. نوحه را با صدای نی در آمیخته و غم را که اوج احساسات است، در نوحه ریخته تا این غم نامیرا زنده بماند.

اذان موذن‌زاده را با عواطفش در آمیخته تا اذان در وجودش گل کند و دلش را طراوت ببخشد. او چنان ما را مبهوت می‌کند که با دهانی باز به آن گوش می‌دهیم. 

باز آ که در فراق تو چشم امیدوار
چون گوش روزه دار بر الله اکبرست 

موسیقی زبان احساسات است. بدون موسیقی روح هر فرهنگی را از آن می‌گیریم و آن را به مرز یک کلام خشک و سرد می‌کشانیم. شیعه این ظرفیت هنر را خوب درک کرده و در طول تاریخ از تمام جوانب آن کمال استفاده را کرده است‌.

در چند دهه اخیر هیأت‌ها راه‌های پر فراز و نشیب زیادی را رفته‌اند و با ورود فضای مجازی، جهانی تازه برای آن‌ها باز شده است. هر چه هجمه فرهنگ بیگانه بیشتر شده، طنین نوحه نیز قالب‌ها و فرم‌های جدیدی پیدا کرده تا بتواند در محور «مقاومت فرهنگی» در برابر سیل ویرانگر فرهنگ‌های دیگر تاب بیاورد و اما بخش فضای سنتی هیأت‌ها از این قافله عقب مانده است، چرا که سرعت این تغییرات زیاده بوده و این خود دلیلی برای در جا زدن و مخالفت بدنه سنتی هیأت‌ها به وجود آورده است. 

همه می‌دانیم که نوحه امری ثابت است (معنی) چرا که محور اصلی هیأت‌هاست، ولی همیشه فرم‌های (صورت) مختلف را به خود گرفته است. در اوایل انقلاب شکل ضربی و انقلابی که در نوحه‌های اکبر ناظم و عباس دلجو و ..را به خود گرفت. در زمان جنگ، صورت حماسی در نوحه‌های صادق آهنگران و غلام کویتی پور و... را پذیرفت. و در اواسط دهه هفتاد نقاب موسیقی پاپ یا مردمی را بر چهره زد. در کل نوحه و نوحه سرایی به اقتضای مسائل اجتماعی هر دوره صورتی تازه به خود گرفته است.

نکته حیرت انگیز قضیه، زمانی نمایان می‌شود که صورت‌ها و فرم‌های نو، صورت‌های قدیمی نوحه و عزاداری را از بین نمی‌برد بلکه امکانی تازه را فراهم می‌کند تا صورت نوحه‌های قدیمی در کنار فرم نوحه‌های تازه به زیست فرهنگی خود ادامه بدهند.

البته از آنجا که این سرعت زیاد است، ممکن است فرم‌های اشتباهی هم پدیدار شوند که این خود لازمه کار فرهنگی و شرایط اجتماعی آن است. مداحی استودیویی که از اوایل دهه نود شروع شد براساس تقاضای اجتماعی بود که در مقابله با موسیقی رپ و جاز و راک و زیر زمینی و ... که از فرهنگی بیگانه بود و فضای مجازی را پر کرده بود، متولد شد تا بتواند ابعادی نوین و عملکردی تازه را برای مداحی و مخاطب آن به وجود بیاورد.

این نوع مداحی معایب و محاسن خود را دارد اما این دلیلی بر کوبیدن و از بین بردن و نادیده گرفتن آن نمی‌شود. جوانانی که نمی‌خواهند دائما روضه را با فرم قدیمی آن را گوش بدهند (روضه‌های باز و شورهای یکنواخت و واحدهای طولانی و زمینه‌های تکراری) مشتری فرهنگی این مداحی شده‌اند که بتوانند با آواهای گوش نواز آن را در تلفن‌های همراه خود و یا وسائل نقلیه گوش دهند.

اینجا بحث بر سر مخاطبی است که حال روضه شنیدن صرف را ندارد ولی آن فضای هیأت و ذکر و شعر هیأتی را دوست دارد و در تقابل با موسیقی غیر آیینی و یا در پی جایگزین کردن آن است.سلیقه‌های متفاوت باعث رشد فرهنگ می‌شوند و مخاطبان را از یکدستی و یکپارچگی و یک شکل بودن پادگانی در می‌آورند.

از آنجا که مسائل فرهنگی امری آمرانه نیستند و نمی‌شود با بیانیه و بخشنامه آن را اجرا کرد و یا به مخاطب فرهنگی گفت که چه سلیقه‌ای داشته باشد با احترام به تفاوت‌ها، می‌توان هزاران مخاطب را با هزاران سلیقه متفاوت در یک جبهه فرهنگی بسیح کرد ولی هر کسی بو و رنگ و طعم خودش را داشته باشد تا در برابر فرهنگ بیگانه هزاران سنگر با هزاران فکر متنوع داشته باشیم.

هرچند با این امر مخالفت‌های جدی خواهد شد اما از تغییر، اجتنابی نیست و اگر کسی خود را با این دگرگونی‌های اجتماعی و تنوع‌های فرهنگی هماهنگ نکند، مستلزم شکست خواهد بود و مجبور به خارج شدن از گردونه مبارزه فرهنگی خواهد شد.