چرا امام ششم "صادق" نام گرفت؟

حجت‌الاسلام محمود ابوالقاسمی درباره معنای صادق درباره امام صادق علیه‌السلام گفت: تصوری که در ذهن تمام ما درباره معنای صادق وجود دارد، «راستگویی» است، اما اشکالی که درباره این معنا می‌توان یافت،‌ به این صورت است که مگر تمام اهل بیت علیهم‌السلام راستگو نیستند؟ باید صادق را به گونه‌ای معنا کنیم که در شأن امام معصوم باشد.

وی گفت: برای یافتن معنای صادق به آیه31 سوره بقره استناد می‌کنیم. خداوند در این آیه می‌فرماید «وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ کُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِکَةِ فَقالَ أَنْبِئُونی‏ بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ کُنْتُمْ صادِقینَ‏»؛ یعنی «و [خدا] تمام اسما را به آدم تعلیم داد؛ سپس آنها را بر فرشتگان عرضه کرد و فرمود: «اگر صادقید، از اسامى اینها به من خبر دهید.» خداوند نمی‌فرماید اگر «راستگویید» از آن اسمایی که به آدم آموختیم خبر دهید؛ حمل معنای «راستگویی» به ملائک در این آیه صحیح نیست بلکه «صادق» در این آیه یعنی علمی که به آگاهی منجر می‌شود؛ نشان به اینکه ملائک در آیه بعد در پاسخ به خداوند می‌گویند «قالُوا سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلاَّ ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلیمُ الْحَکیم‏»؛ گفتند «منزهى تو، ما را جز آنچه [خود] به ما آموخته‏‌اى، هیچ علمی نیست؛ تویى علیم حکیم.» در این آیه، ملائک می‌گویند ما علمی جز آنچه به ما تعلیم دادی نداریم تا بخواهیم إنباء دهیم و تصدیق کنیم». در واقع صادق بر اساس علمی که دارد، آگاهی می‌بخشد. 

ابوالقاسمی ادامه داد: امام صادق علیه‌السلام در دوران امامت خویش، بر اساس علمی که خداوند از مجرای پدر بزرگوارشان امام محمد باقر علیه‌السلام گشوده بود، شروع به تعلیم و ترویج کرد. از این جهت ایشان متناسب با نامشان، از جانب خداوند اذن یافتند علوم را در سرتاسر جهان اسلام و بلکه کل عالم ترویج دهند؛ این نوع اذن را امام باقر علیه‌السلام بر اساس مصالح الهی نداشتند. ایشان علم را شکافتند، اما در مقام عرضه ورود جدی نداشتند؛ لذا آن زمان که جابر بن یزید جعفی نسبت به نگه داشتن اسرارِ چندین هزار حدیث در سینه‌اش از امام راهکار می‌خواهند، حضرت نمی‌فرمایند آن را به افراد دیگری بگو بلکه می‌فرمایند ای جابر، زمانی که چنین‌ حالی برایت پیش‌ آمد، از منزلت‌ به سوی صحرا برو و گودالی را در زمین‌ حفر کن‌ و سر خود را در آن‌ حفره کن‌، سپس‌ بگو: محمّد بن‌ علی (الباقر) به‌ چنین‌ و چنان‌ سخنانی مرا آگاه‌ کرده‌ است‌ و حفره‌ را از آن‌ اسرار خسته‌‌کنندۀ‌ خود آگاه‌ کن‌.»

این سخنران مذهبی گفت: از این جهت است که شاگردان امام صادق علیه‌السلام به چیزی حدود 4 هزار نفر می‌رسند. این شاگردان محدود به شیعیان نبود بلکه از هر مذهب و فرقه‌ و اندیشه‌ای را در بر می‌گرفت تا جایی که شما در شمار شاگردان ایشان، ائمه اهل سنت را هم می‌بینید.

ابوالقاسمی افزود: همه اهل بیت علیهم‌السلام صادق هستند،‌ اما هر کدام از ایشان در ویژگی‌ها و صفاتی متناسب با برنامه‌های خدا و نیز بر حسب دوران خویش شاخصند؛ مثلاً رسول خدا صلی الله علیه و آله صاحب کلمه رحمت هستند. بروز چنین صفتی در رسول خدا سبب شد بسیاری به اسلام گرایش یابند و زمینه‌های تمدن اسلامی شکل بگیرد. یا صفت رضا در امام هشتم سبب شد بسیاری از غیر شیعیان به سمت حب اهل بیت علیهم‌السلام گرایش یابند؛ یعنی حتی ایشان هم از امام راضی بودند. در دوره امام صادق علیه‌السلام به دنبال گشوده شدن ابواب مختلف علوم به واسطه امام باقر علیه‌السلام، این علوم گسترش یافت، حتی دانشمندی همچون جابر بن حیان از تربیت‌یافتگان مکتب امام صادق علیه‌السلام است که او را پدر علم شیمی نامیده‌اند.
منبع: تسنیم