تاکید امام کاظم(ع) بر تعقل همراه با تعبد در مقابل عقلانیت خودبنیاد

در زمان امام کاظم(ع) تشکیلات تشیع، بروز عینی پیدا می‌کند
وی در پاسخ به پرسشی درباره ویژگی‌های تقابل این دو جریان اظهار کرد: در رابطه با امامت حق باید گفت که بعد از شهادت امام حسین و مشعل‌داری امام سجاد(ع) در علم، عرفان و عبادت و دوران امام باقر و امام صادق(ع)، دوران تبیین علمی و فرهنگی اسلام ناب و به ویژه بعد از جریان التقاط و انحراف و بحث‌های علمی که پیش آمد؛ رسالت امامین باقر و صادق(ع)، تبیین مجدد اسلام به طور تفصیل در تمام جهات اعتقادی و اخلاقی است.
وی ادامه داد: از اینجا به بعد وارد دوران امامت وجود مقدس امام کاظم(ع) می‌شویم که با افزایش تعداد شیعیان همراه است. به واسطه جهاد عظیم فرهنگی دو امام بزرگوار پیشین، جریان تشیع گسترش پیدا کرد و مکتب شیعه و اهل بیت(ع)، از تشکیلاتی طبیعی و الهی برخوردار شد که با مرکزیت امامت، ارتباط اعتقادی، سیاسی و مالی پیدا کرد.
قائم‌مقامی تاکید کرد: از زمان امام کاظم(ع) به بعد شاهد بروز عینی تشکیلات شیعه هستیم که در اینجا وجود مقدس ایشان در راس تشکیلات قرار دارد و علاوه بر تبیین علمی و فرهنگی که دو امام قبلی داشتند، ایشان به طور عینی‌تر در مقام رهبری و اداره تشکیلات قرار دارند و جریانی که قرار است به حکومت حق برسد، عینیت پیدا می‌کند.

در زمان حیات امام کاظم(ع) شاهد اوج قدرت غاصبانه هستیم
این مدرس حوزه و دانشگاه در پاسخ به پرسشی درباره ویژگی‌های جریان مخالف امام کاظم(ع) اظهار کرد: در مقابل امام کاظم(ع) با خلافت بنی‌امیه و بنی‌عباس و به ویژه ضعف شدید اواخر دوران بنی‌امیه و دوران‌های اولیه بنی‌عباس تا قبل از استقرار در زمان خلافت منصور، ظهور جریان طاغوتی شدیدی را شاهد هستیم که از جریان بنی‌امیه طاغوتی‌تر است و علتش این است که این جریان، خود را به حق و پیغمبر(ص) نزیک‌تر می‌داند و معتقد است ما برتر از بنی امیه هستیم و جریانی بسیار حق به جانب است.
وی افزود: در این شرایط، شاهد اوج قدرت غاصبانه هستیم. در هیچ دورانی به اندازه دوران امام کاظم(ع) جریان طاغوتی استقرار و ابهت ندارد؛ به این علت برخورد جریان طاغوتی با جریان امامت، بسیار شدید است و به همین دلیل است که امام کاظم(ع) از ائمه‌ای هستند که بنابر روایات، سال‌های درازی از عمر خود را به معنای دقیق کلمه در زندان به سر بردند.

اعتراف زبانی دستگاه خلافت بر حقانیت امام کاظم(ع)
وی ادامه داد: از سوی دیگر، این رفتار، با اعتراف لسانی دستگاه خلافت به حقانیت امام همراه است و شاید در هیچ دوره‌ای شاهد چنین تجلیل و تعظیم زبانی و درعین حال، انکار و مخالفت نباشیم و خود هارون‌الرشید درباره دلایل مخالفت با امام کاظم(ع) با وجود حقانیت ایشان، این امر را اقتضای مُلک و سیاست می‌داند.
قائم‌مقامی در پاسخ به پرسشی درباره فعالیت‌های علمی امام کاظم(ع) در راه گسترش معارف تشیع، اظهار کرد: آن چیزی که در تاکیدات آن حضرت مشاهده می‌کنیم تاکید بسیار زیاد بر عقلانیت و نقش عقل در دین است. فرمایشات ایشان به هشام بن حکم درباره خردورزی که در اصول کافی هم آمده، بسیار معروف است. ایشان بر این موضوع  تاکید بسیار داشتند که خداوند، حجت ظاهر که انبیاء و رسل و حجت باطنه که عقول هستند را خلق کرده و اینکه خداوند با عقل، حجت‌ها را تکمیل می‌کند.

تاکید امام کاظم(ع) بر تعقل همراه با تعبد در مقابل عقلانیت خودبنیاد
قائم‌مقامی ادامه داد: ایشان می‌فرمایند: خداوند، انبیا و رسل را به بندگان مبعوث فرموده تا بندگان با تعقل خود، الهام‌گیری از خداوند داشته باشند و این امر، همسویی عقل و وحی و اینکه تعقل بدون وحی ممکن نیست را در اندیشه ایشان نشان می‌دهد. این تعقل در مقابل عقلانیت خودبنیاد است که مظهر آن در دستگاه مقابل ائمه(ع) به صورت مخفی و در تمدن نوین به صورت عیان ظاهر شد.
وی افزود: این تفکر امام کاظم(ع) نمایانگر تعقل همراه با تعبد است و از جمله ویژگی‌های برجسته ایشان، عبادت و به ویژه سجده‌های آن حضرت است. امام کاظم(ع) هر روز بعد از طلوع آفتاب تا وقت زوال، سجده داشتند و سجده‌های ایشان بسیار شگفت‌آور بوده و اوج عبودیت انسان در سجده است.

تلاش برای درک اسلام ناب با تعقل همراه با تعبد
وی در پاسخ به پرسشی درباره دلیل تاکید فراوان امام کاظم(ع) بر عقلانیت و خردورزی اظهار کرد: ایشان با این تاکیدات می‌خواهند نشان دهند درک اسلام ناب، بدون تعقل و تعبد امکان‌پذیر نیست. این دو باید با هم باشد تا این مشعل باقی بماند و با تعقل است که انسان می‌تواند موضع‌گیری درست داشته باشد.
این مدرس حوزه و دانشگاه در پایان اظهار کرد: نکته‌ای که جای یاد‌آوری دارد ادامه نسل پیامبر اکرم(ص)، اهل بیت(ع) و سادات بزگوار از مجرای وجود مقدس ایشان است. جریان انتشار انوار پیامبر(ص) به طور خاص از طریق اولاد امام کاظم(ع) است؛ چون ایشان اولاد زیادی داشتند و می‌توانیم بگوئیم غالب سادات و نه همه آن‌ها که بسیاری به امام سجاد و امام حسین(ع) می‌رسند از فرزندان ایشان هستند.

/م118