واعظ مثل طبيب بايد دارو بدهد

آيت الله حاج ميرزا جواد آقا ملكي تبريزي در كتاب "المراقبات"  بر اين باور است كه وعظ طبابت روح است و از آنجا كه روح بر جسم تقدم  ورجحان دارد طبابت روحاني چه بسا دشوارتر و صعب تر از طبابت تن است.

خداوند متعال همان گونه که توانایى دارد عالم خیال را ایجاد کند همین طور مى تواند آنچه را که در عالم خیال است به واقعیات خارجى تبدیل نماید، همانگونه که در روایات درباره بهشتیان آمده است که آنها هر چه را که بخواهند مى توانند به وجود بیاورند . و این نیست مگر به خاطر نیروى وجود و توانائی شان بر تبدیل شکلها به واقعیات خارجى و هیچ بعید نیست که خداوند در عالم هاى آخرت چنین قدرتى به بندگان مؤمنش بدهد، و در همین دنیا نیز خداوند به بعضى از بندگانش چنین قدرتى را عنایت کرده است ؛ چنانچه مى بینیم که بعضى از پیامبران و اولیا چنین قدرتى داشته اند .

وقتي امام رضا (ع) شير پرده را شير درنده مي كند

 امام رضا علیه السلام تصویر شیر را به شیر واقعى تبدیل نموده و به او دستور داد که آن شخص پلید را بخورد و این نمونه اى است  و نیز خداوند به همصحبت خود موسى علیه السلام توانایى داد تا عصا را به مار تبدیل نماید و به روح خود عیسى علیه السلام توانایى داد که مردگان را زنده کند؛ و به محبوب خود، پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم  توانایى داد که ماه را دو نیم و مردگان را زنده نماید و سنگریزه را به سخن آورد و مریضان را شفا دهد و در طبیعت دخل و تصرف نماید، بلکه همان قدرتى که در حال حاضر دارى و مى توانى در خواب یا عالم خیال تصویرهاى بزرگ و بسیاري  را ایجاد کنى ، اگر این تصاویر باقى مانده و بعضى از موانع خارجى نیز که در مقابل اوست از بین برود، دقیقا مانند عالم واقعیات خارجى خواهد بود .

افزوني ثواب ها براي ما شگفت است نه خداوند

اگر آنچه را که در خواب مى بینى ، همیشگى و آنچه را که در بیدارى مى بینى ، گاهى اوقات باشد، مطلب براى تو برعکس مى شد و مى گفتى: آنچه را در خواب مى بینم ، واقعیات خارجى و آنچه را در بیدارى مى بینم  چیزهاى خیالى اند . بنابراین از جهت توانایى و از جهت کرم خداى متعال بعد از اینکه فهمیدیم خداى متعال به راحتى مى تواند این کار را انجام بدهد، این ثوابها هیچ بعدى ندارد. علاوه بر این که مى بینیم چگونه با لطف و کرم خود با کفار رفتار کرده و با وجود کفر و انکار طولانى و دشمنى آنان ، آنها را از بخششهاى خود بهره مند و نعمتهایى به آنان عطا کرده است که واقعا غیر قابل شمارش است  و وقتى با آنان این گونه رفتار مى کند، با کسانى که او را شناخته و به او ایمان آورده و از او فرمانبردارى کرده اند، چگونه رفتار مى کند.

واعظ خود را بايد طبيب بداند و دارو بدهد

وقتى واعظ همراه با بیان ثوابها، عقلهاى آن را بعید ندانسته و وعظ او براى دین آنان ضررى نخواهد داشت . واعظ باید شنوندگان خود را بیمارانى که مبتلا به امراض معنوى مختلفى اند دانسته ، خود را طبیب معالج  و سخنان و موعظه هاى خود را داروها و معجون هایى بداند که مى خواهد آنان را با آن معالجه کند . بنابراین لازم است طبیب در معالجه بیمارها – به خصوص وقتى که بیماریهاى آنان متفاوت و معالجه آن مشکل باشد – به طور کامل احتیاط کرده و مواظب باشد . به همین جهت باید بیش از طبیب جسم و تن دقت نماید، زیرا روح مهم تر و بالاتر از جسم است. به همین جهت نابودى آن جاوید و خطر آن بزرگ است و براى موفقیت در این مطلب مى تواند خود و اعمالش را در روز و شب به نگهبانان معصومش علیهم السلام، با در نظر گرفتن این که این روز یا شب در پناه کدام یک از معصومين علیهم السلام است تسلیم نماید و قبل از وعظ براى این مطلب به درگاه خداوند دعا نموده و در آغاز وعظ از "بسم الله الرحمن الرحیم" یارى خواسته و بعد از حمد و ثناى الهى مختصرى دعا نموده و از شیطان و نفس پناه جوید . آن گاه وعظ خود را آغاز و جلو اشتباهات خود را بگیرد .

اگر این کارها را انجام داده و در تسلیم امور خود به خداوند و اولیایش راست بگوید قطعا خداوند او را حفظ مى نماید، سخن و وعظ او را مفید و مؤثر نموده و آن را نور و حکمت مى گرداند.

همت واعظ به محكم كردن عقيده مستمعان بايد باشد

و باید همت او محکم نمودن عقیده آنان در بزرگداشت امور دین بوده و دوستى خداوند متعال و پیامبران و اولیا را در دلهاى آنان قرار دهد و فراوان از نعمتهاى خداوند متعال و بزرگى او و سختى خشم و شدت عذابش بگوید . آداب و رفتار شایسته ، با خداوند متعال و پیامبران و دوستانش را به شنوندگان آموزش داده و آنان را ترغیب به بى اعتنایى به زیبایى و آرایش دنیا نموده و آنان را از آن پرهیز دهد. از حالات مراقبین و ترس آنان و عبادات و مراقبتهایشان و اشتیاق آنان به دیدار خداوند و لطف زیاد و کرامتهاى فراوان و بخششهاى بزرگ خداوند به آنان بسیار بگوید . در خلال سخنانش با نرمى و مدارا و بیانى ساده و به روش پیامبران ، به حقیقت عقاید حقه اشاره ، و با بیانى لطیف و الفاظ معروف دینى که اهلش با آن مأنوس هستند، این حقایق را به اذهان نزدیک نماید.