مراتب سه گانه سنگ دلى از منظر قرآن کریم
از آيات و روايات چنين بر مى آيد كه گناه علاوه بر كيفر، اثرهايى هم دارد. البته درك اين مسئله حسى و عقلى نيست بلكه از جمله مسائل تعبدى است، چرا كه اين موارد از طريق وحى استفاده و درك مى شود.
سنگ دلى، قساوت، زنگ زدگى، مُهرخوردگى، لغزش قلبى و ... همه به يك معنا هستند كه عبارتند از: پرده اى كه بر دل مى افتد.
سنگ دلى داراى مراتبى است كه به ترتيب عبارتند از:
* كسالت و بى حوصلگى در دعا و ارتباط با خدا
از بين رفتن نفس لوامه در شخص و غلبه غفلت بر او، از بدترين نقمت هاست. لذا در احاديث قدسى روايت شده است كه بدترين بلايا براى بنده همين است.
خداوند تعالى نيز فرموده است: «أَ فَمَنْ شَرَحَ اللَّهُ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ فَهُوَ عَلَى نُورٍ مِنْ رَبِّهِ فَوَيْلٌ لِلْقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمْ مِنْ ذِكْرِ اللَّهِ أُولئِكَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ» [1] آيا كسى كه خدا سينه اش را براى اسلام گشاده است و بر فراز مركبى از نور الهى قرار گرفته مانند كوردلان گمراه است؟ پس واى به حال آن ها كه نسبت به ياد خدا به سنگ دلى مبتلا شده اند.
* غلبه هراس، اندوه، اضطراب و شك بر دل
و اين مفهوم از بيان آيات زير به خوبى پيداست: «لَا يَزَالُ بُنْيَانُهُمُ الَّذِي بَنَوْا رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلَّا أَنْ تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ» [2] كسانى كه در دل هايشان بناى شك را بر پا ساختند مدام اين بنا برافراشته تر مى گردد، مگر آن كه دل هايشان پاره پاره شود.
نیز در جای دیگر می فرماید: «فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ وَ مَنْ يُرِدْ أَنْ يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي السَّمَاءِ كَذلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُؤْمِنُونَ» [3] كسى را كه خدا بخواهد او را راهنمايى كند سينه اش را براى اسلام مى گشايد و كسى را كه بخواهد گمراه كند سينه اش را تنگ و گرفته مى نمايد، مثل آن كه در آسمان بالا برود. به اين صورت است كه خداوند پليدى را بر كسانى كه ايمان نمى آورند بار مى كند.
* كفر به خداوند متعال
خدای متعال می فرماید: «ثُمَّ كَانَ عَاقِبَةَ الَّذِينَ أَسَاءُوا السُّوءَى أَنْ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ وَ كَانُوا بِهَا يَسْتَهْزِءُونَ» [4] پس عاقبت كسانى كه بدكارى پيشه كردند اين شد كه آيات خدا را دروغ پنداشته و آن ها را به باد مسخره گرفتند.
همچنین می فرماید: «إِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا قَالَ أَسَاطِيرُ الْأَوَّلِينَ كَلَّا إِنَّهُمْ عَنْ رَبِّهِمْ يَوْمَئِذٍ لَمَحْجُوبُونَ«[5] وقتى كه آيات ما بر او فرا خوانده شود مى گويد اين ها افسانه هاى پيشينيان است. نه اين طور نيست بلكه به خاطر آن چه كه كسب مى كردند دلشان زنگ زده است. اين هم نيست بلكه آن ها در اين روز از پروردگار خود در پرده و محجوبند.
پاورقی:
[1]. زمر، آيه 22.
[2]. توبه، آيه 110.
[3]. انعام، آيه 125.
[4]. روم، آيه 10.
[5]. مطففين، آيات 13- 15.
/1102101305