واقفاني كه اموالشان را وقف سوگواري محرم و صفر در حرم رضوي كردند
وارث: بيش از 60 واقف بخشي از درآمد يا رقبات خود را به سوگواري در محرم و صفر اختصاص دادند كه از اين بين 18 عدد از آنان داراي درآمد است. در اين گزارش به معرفي 15 واقفي كه براي سوگواري ايام محرم و صفر وقف كردند، مي‌پردازيم.
قديمي‌ترين واقف داراي درآمد در اين خصوص موقوفه ميرزا محمد مومن بر اساس وصيت شاه طهماسب در سال 1136 ه.ق است كه بر مبناي اين موقوفه هرساله نصف عوايد موقوفات واقف در ايام عاشورا و هر شب جمعه بايد صرف تعزيه‌داري امام حسين (ع) شود.
يكي از اين موقوفان مرحوم محمد حسين الشريف است، اين واقف در سال 1254 هجري قمري، يك دانگ و نيم از مزرعه حسين آباد درياچه، واقع در حومه شهر كرمان را وقف حرم مطهر حضرت ثامن الائمه(ع) كرد تا يك ثلث درآمد موقوفه پس از كسر حق‌التوليه، حق‌النظاره و مخارج ملكي، به هر نحو كه متولي صلاح بدانند در اطراف حرم و مسجد گوهرشاد در ماه محرم و صفر خرج و صرف تعزيه‌داري حضرات معصومين(ع) و ساير شهدا كنند و دو ثلث ديگر درآمد طبق سند وقف‌نامه هزينه شود.
موقوفه سيدعلي فرزند سيداسماعيل واقف خيرانديش سال 1261 هجري قمري صورت گرفت، وي نيم دانگ از 96 حبه مزرعه طهماسب آباد، واقع در حومه شهر كرمان را وقف حضرت ثامن الائمه(ع) كرد تا هر سال از درآمد آن بعد از كسر حق‌التوليه، حق‌النظاره و مخارج ملكي بقيه درآمد را به سه قسمت تقسيم كنند.
امام وردي خان بيات مختاري به همراه همسرش از ديگر واقفان در اين زمينه هستند. مرحوم امام وردي خان بيات مختاري و آبجي سلطان و همسر وي در سال 1271 هجري قمري، يك قطعه باغ مشهور به باغ رضوان، يك قطعه باغ مشهور به باغ سنجليه، 10 سهم آب از قنات و محل زراعت سنگويي، دو سهم آب از محل زراعت تو زنده جان و زمين باغ تماماً و 9 سهم حمام بازار واقع در نيشابور را وقف كردند.
واقف ديگر در حوزه تعزيه‌داري ماه محرم و صفر موقوفه فضل‌الله خان، وزير نظام متولي باشي آستان قدس رضوي است. اين واقف در سال 1271 هجري قمري فروشگاه‌هاي بازار كفش دوزان متصل به صحن مقدس عتيق را به همراه زمين خريداري و محل درب وسط بازار كفش دوزان واقع در مشهد مقدس را وقف كرد تا هر ساله آنچه از منافع وقف مزبور به دست آيد بعد از مصارف تعيين شده در وقف‌نامه، يك دهم آن را متولي شرعي آن همه ساله در ايوان طلاي صحن مقدس عتيق در دهه آخر صفرالمظفر صرف تعزيه‌داري جناب امام رضا(ع) و حضرت سيد الشهدا(ع) كند. البته اين موقوفه در طرح توسعه حريم قرار گرفته است.
يكي از واقفان ديگر ميرزا محمد حسين حسيني معروف به صدر ديوان خانه و ملقب به عضدالملك است. وي دو دوره متولي بارگاه حضرت رضا عليه السلام بود و علاوه بر خدمات بسيار ارزنده كه جهت عمران و آباداني حضرت مطهر(ع) و موقوفات آن حضرت داشت، فهرست و ليست موقوفات داراي درآمد آن حضرت را طي طومار عضدالملكي، به منظور پاسداري، حفظ و صيانت از موقوفات حضرت ثامن‌الحجج علي‌ابن موسي‌الرضا(ع) در سال 1274 قمري تهيه و تنظيم كرده است و در همين سال شش دانگ يك رشته قنات مشهور به اراضي چهار طاقي در حسين آباد را با اراضي آن وقف حضرت رضا(ع) كرد تا منافع و درآمد وقف مزبور بعد از وضع مخارج ملكي و ماليات ديواني و يك سهم حق‌التوليه و نيم سهم حق‌النظاره، شش سهم را در ايام وفات حضرت خاتم النبيين(ص)، روز شهادت اميرالمؤمنين (صلوات الله عليه)، روز شهادت جناب سيده نساء (س)، شهادت امام حسن مجتبي(ع)، شهادت سيدالشهدا(ع)، شهادت علي بن موسي الرضا(ع) صرف سوگواري كند.
موقوفه ميرزا محمد مهدي نوائي لشكر نويس واقف خيرانديش در سال 1275 هجري قمري از ديگر موقوفه‌هاي ايام محرم و صفر است بخشي از محله سرشور، يك باب مغازه خرقه‌دوزي واقع در بازارچه زرگران، يك مغازه صباغي واقع در خيابان عليا و فروشگاه هيمه‌دان خبازي واقع در خيابان علياي مشهد را وقف حضرت رضا(ع) كرد تا مبلغي هر ساله از منافع و درآمد وقف مزبور به 2 نفر روضه‌خوان داده شود كه يكي در دهه عاشورا در درب حرم هر شب ذكر مصيبت كند و ديگري در دهه صفر در توحيد خانه مباركه مشغول ذكر مصيبت شود.
مرحوم مهدي قلي خان قرائي در سال 1289 هجري قمري، مزرعه محمدآباد واقع در بلوك سنجان در تربت حيدريه، يك قطعه باغ واقع در علياي مزرعه محمدآباد، اراضي ميان دو جوي خلف قلعه محمدآباد، دو قطعه يونجه‌زار كنار نهر محمدآباد، 9 سهم از آسياب دوار واقع در سفلاي محمدآباد و در قصبه سنجان را وقف حضرت رضا(ع) كرد. مبلغي جهت تعزيه‌داري پنج‌تن آل عبا و حضرت سيدالشهدا(ع) در ماه‌هاي محرم و صفر در حرم مطهر هر سالي 10 شب روضه خواني كند.
از واقفان خانم بانو هاجر بر اساس وصيت ميرزا عباس علي خان احتشام نظام است. بر اساس اين وقف در سال 1316 هجري قمري بخشي از قريه خورشيدآباد زرند ساوه را وقف حضرت رضا(ع) كرد تا منافع و درآمد موقوفه بعد از وضع مخارج و حق التوليه، در آستانه حضرت رضا(ع) صرف تعزيه‌داري و روضه خواني حضرت سيدالشهدا(ع) و اصحاب آن بزرگوار در ايام محرم و صفر شود.
مهدي قلي ميرزا سهام الملك يكي از واقفان محرم و صفر است. در سال 1322 هجري قمري 9 مغازه در بازارچه مشهور به شماعي خانه واقع در خيابان سفلي مشهد مقدس به همراه سكوهاي دو طرف آن را وقف كردند تا منافع و درآمد موقوفه بعد از وضع مخارج و يك عشر حق التوليه، صرف تعزيه‌داري و روشنايي شب وفات حضرت زهرا(س) و شب وفات حضرت رضا(ع) شود.
موقوفه حاج كاظم غراب و مجدالدين مدني از ديگر موقوفه‌هاي اين حوزه است. اين دو واقف در سال 1343، 1362 1408شش دانگ يك قطعه زمين كارخانه كمپوت سازي كليه موتورآلات منصوبه در كارخانه كه مربوط به كمپوت سازي ممتاز خراسان است و مبلغ يك ميليون و پانصد هزار تومان سرمايه نقدي كارخانه كمپوت ممتاز خراسان را وقف حضرت رضا(ع) كردند تا كليه درآمد و عايدات موقوفه را پس از وضع عوارضات و حقوقات ديواني و غيره و حق الزحمه مدير كارخانه، حق‌النظاره بين دو ناظر و حق التوليه آنچه باقي بماند بايد در شب وفات حضرت رضا(ع) در مشهد در محل تشريفات آستان قدس به اطعام برسد.
مهمانان اين مجالس خدام، دربانان، مأمورين تشريفات، خدمتگزاران، كارمندان ادارات آستان قدس رضوي كه در مشهد انجام وظيفه مي‌كنند و همچنين زوار مرقد مطهر امام ثامن خواهند بود.
موقوفه مرحوم سيدحسين محمودي در سال 1420 هجري قمري وقف شد و طي آن دو سهم مزرعه و قنات فتح‌آباد مشهور به روستاي زين‌العابدين را وقف حضرت رضا(ع) كرد تا همه ساله درآمد موقوفه از 25 الي 30 صفر، صرف عزاداري امام هشتم شيعيان، حضرت ثامن‌الائمه(ع) شود.
از ديگر موارد وقف، موقوفه علي رضايت بخش راوري است كه در سال 1420 هجري قمري 6 دانگ يك قطعه باغ واقع در راور كرمان را وقف كرد تا درآمد حاصل از عين موقوفه، صرف انجام مراسم جشن ميلاد و عزاداري سالگرد شهادت حضرت ثامن‌الائمه(ع) در راور شود.
ديگر موقوفه مهم از اين دست موقوفه ابراهيم محي‌الديني راوري است كه در سال 1420 هجري قمري، يك سهم و يك چهارم سهم قنات رق‌آباد واقع در راور كرمان را وقف كرد تا عوايد حاصل از موقوفه پس از كسر هزينه‌هاي انجام شده، صرف تشكيل مجالس جشن ولادت و مراسم سوگواري و شهادت حضرت رضا(ع) شده و از مردم پذيرايي شود.
ديگر موقوفه مربوط به حضرت آيت‌الله واعظ طبسي، توليت آستان قدس رضوي، است كه 26 شهريور 1380 يك باب كتابخانه و حسينيه امام رضا(ع) واقع در كوچه ناظر مشهد را كه مشتمل بر چندين پلاك است را تجميع و به صورت يك ساختمان حسينيه و كتابخانه كه داراي دو سالن در طبقات زيرين و همكف و پنج دستگاه واحد مسكوني در سه طبقه احداث شده براي برگزاري مجالس تبليغي و ترويجي در ماه‌هاي مبارك رمضان، محرم، صفر و نيز مناسبت‌هاي مختلف مذهبي وقف كرد.