رجعت یا همان زنده شدن مردگان چگونه اتفاق می افتد؟!

وارث: «رجعت»، در لغت به معنای بازگشت است (1) و در اصطلاح، به بازگشت گروهی خاص از افراد از عالم پس از مرگ به عالم دنيا اطلاق می شود كه از عقايد معروف شيعه است. مرحوم سيد مرتضی از علمای شيعه می فرمايد: خداوند بعد از ظهور حضرت مهدی (ع)، گروهی از كسانی را كه قبلاً از دنيا رفته اند، به جهان باز می گرداند تا در ثواب و افتخاراتِ ياری او و مشاهده حكومت حق بر سراسر جهان شركت جويند. نيز گروهی از دشمنان سرسخت را باز می گرداند تا از آنها انتقام گيرد... (2)

در قرآن مجيد، وقوع رجعت و زنده شدن مردگان، اجمالاً در پنج مورد از امت های پيشين آمده است، از جمله اين آيات:

1. آيه 243 سوره بقره كه در آن سخن از جمعيتی است كه از ترس مرگ از خانه های فرد بيرون رفتند. خداوند فرمان مرگ به آنها داد و سپس آنها را زنده كرد: فَقالَ لَهُمُ اللَّهُ مُوتُوا ثُمَّ أَحْياهُم (3) خداوند به آنها گفت: بميريد! (و به همان بيمارى، كه آن را بهانه قرار داده بودند، مردند.) سپس خدا آنها را زنده كرد.

2. نيز در يكی از آيات سوره بقره استدلال شده كه در آن سخن از پيامبری است كه از كنار یک آبادی عبور كرد؛ در حالي كه ديوارهای آن فرو ريخته بود و اجساد و استخوان های اهل آن در هر طرف پراكنده شده بود. ازخود پرسيد: چگونه خداوند اين ها را پس از مرگ زنده می كند؟ امّا خدا او را یک صد سال ميراند و سپس زنده كرد و به او گفت: چقدر درنگ كردی؟ عرض كرد: يك روز يا قسمتی از آن. فرمود: نه، بلكه يكصد سال بر تو گذشت. اين پيامبر، «عُزير» باشد يا پيامبر ديگری تفاوت نمي كند؛ مهم صراحت قرآن در زندگی پس از مرگ در دنيا است؛ فَأَماتَهُ اللَّهُ مِائَةَ عامٍ ثُمَّ بَعَثَه (4) خدا او را يكصد سال ميراند سپس زنده كرد.

3. در آيه 55 و 56 سوره بقره درباره بنی اسرائيل می خوانيم كه گروهي از آنها بعد از تقاضای مشاهده خداوند، گرفتار صاعقه مرگباری شدند و مردند. سپس خداوند آنها را به زندگی برگرداند تا شكر نعمت او را به جا آورند: ثُمَّ بَعَثْناكُمْ مِنْ بَعْدِ مَوْتِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون (5) سپس شما را پس از مرگتان، حيات بخشيديم شايد شكر (نعمت او را) بجا آوريد.

4. در آيه 110 سوره مائده ضمن برشمردن معجزات حضرت عيسی (ع) می خوانيم: وَ إِذْ تُخْرِجُ الْمَوْتى‏ بِإِذْني (6)مردگان را با فرمان من زنده می كردی. اين تعبير نشان می دهد كه مسيح (ع) از اين معجزه (زنده كردن) استفاده كرد؛ بلكه تعبير فعل مضارع (تخرج)، دليل بر تكرار آن است و اين خود یک نوع رجعت برای بعضی محسوب می شود.

5. در سوره بقره آيه 3 در مورد كشته ای كه در بنی اسرائيل برای پيدا كردن قاتلش نزاع و جدال برخاسته بود، مي فرمايد: دستور داده شد گاوی را با ويژگی هايی سر ببرند، بخشی از آن را بر بدن مرده زنند تا به دنيا بازگردد (و قاتل خود را معرفی كند و نزاع خاتمه يابد)؛ فَقُلْنا اضْرِبُوهُ بِبَعْضِها كَذلِكَ يُحْيِ اللَّهُ الْمَوْتى‏ وَ يُريكُمْ آياتِهِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُون (7) سپس گفتيم: «قسمتى از گاو را به مقتول بزنيد! (تا زنده شود، و قاتل را معرفى كند) خداوند اين گونه مردگان را زنده مى‏كند و آيات خود را به شما نشان مى‏دهد شايد انديشه كنيد.

مرحوم علامه مجلسی (ره) می فرمايد: بيش از دويست حديث درباره رجعت داريم كه چهل و چند نفر از راويان متفاوت اند. علمای بزرگوار در بيش از پنجاه كتاب آورده اند و اين روايات وقوع رجعت را تأييد می كنند. (8)

امام صادق (ع) نیز در حديثی می فرمايد: «ان الرجعة ليست بعامة، و هي خاصة، لا يرجع الاّ من محض الايمان محضاً، او محضالشرك محضاً (9) رجعت، عمومي نيست؛ بلكه جنبه خصوصی دارد. تنها گروهی بازگشت می كنند كه ايمان خالص يا شرک خالص دارند.»

با توضيحات ذكر شده روشن می شود كه رجعت از اتفاقات زمان ظهور است و ربط مستقيمی به قيامت ندارد و معلوم نيست كه از زمان ظهور تا روز قيامت چند سال فاصله است؛ چه بسا اين امر بسيار طولانی باشد و در نهايت باز روز قيامت در حالتی ناگهانی رخ خواهد داد.

پی‌نوشت ها:

1. دهخدا، علی اكبر، لغت‌نامه دهخدا، مؤسسه لغت‌نامه دهخدا، تهران، 1373 ش، ج 7، ص 10505

2. مكارم شيرازی، تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران، 1379 ش، ج 15، ص 556

3. بقره (2) آيه 243

4. همان آيه 259

5. همان آيه 56

6. مائده (5) آيه 110

7. بقره (2) آيه 73

8. مكارم شيرازی، تفسير نمونه، دارالكتب الاسلاميه، تهران، 1379 ش، ج 15، ص 556

9. علامه مجلسی، بحارالانوار، دارالكتب الاسلاميه، تهران، بی تا، ج 53، ص 122