دلیل اختلاف تقویم و نظر مراجع در اعلام عید فطر چیست؟
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین فلاح‌زاده، رئیس مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی، ۱۲ اردیبهشت ماه در یک فایل صوتی توضیحاتی درباره بیانیه شب گذشته ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه هلال ماه شوال رویت نشده و روز دوشنبه (۱۲ اردیبهشت) عید فطر نیست، ارائه کرد و گفت: عصر دیروز جلسه‌ای در مؤسسه موضوع‌شناسی احکام فقهی در قم تشکیل شد و برخی محققان و اساتید و نمایندگان برخی از مراجع معظم تقلید حضور داشتند و ارتباط مستقیم با ستاد استهلال دفتر مقام معظم رهبری به صورت برخط و تصویری برگزار شد و گروه‌های رصدی گزارشات خود را ارسال می‌کردند و مشابه این جلسه در سال قبل هم برگزار شد.
وی افزود: از آنجا که تقویم امروز را روز عید فطر اعلام کرده بود ولی برای مقام معظم رهبری این مسئله اثبات نشد، این سؤال برای بسیاری از افراد ایجاد شد که مبانی فقهی و راه‌های ثبوت اول ماه مشخص است ولی چرا بین تقویم و ستاد استهلال و حتی بین مراجع معظم اختلاف ایجاد می‌شود و آیا چنین چیزی درست است؟ به خصوص اینکه مواقع نجومی گاهی از چند سال قبل به صورت دقیق و علمی پیش‌بینی می‌شود.
فلاح‌زاده بیان کرد: در جلساتی که در مؤسسه موضوع‌شناسی در چند ماه اخیر برگزار شد نظر منجمان و اخترشناسان این بود که رؤیت هلال ماه در سال جاری و ماه‌های رجب، شعبان و به خصوص رمضان بسیار دشوار است و نظرشان این بود که با چشم عادی دیده نخواهد شد و با چشم مسلح هم مشاهده آن بسیار دشوار است.
استاد حوزه علمیه با بیان اینکه پیش‌بینی می‌شد ماه مبارک ۳۰ روزه باشد، گفت: نظر علما و فقها ممکن است با هم تفاوت داشته باشد اما فقیه به عنوان عالم دینی عادل از روی عدالت فتوا می‌دهد و فتوای او مستند بر ادله و مبانی فقهی است و نمی‌توان آن را مورد خدشه قرار داد. همانطور که در سایر رشته‌های علمی میان عالمان علوم تفاوت نظر وجود دارد و این مسئله سبب پیشرفت در علوم است.
فلاح‌زاده با بیان اینکه برخی می‌پرسند مگر می‌شود حکم خداوند دوگونه باشد اظهار کرد: ما دو نوع حکم یعنی ظاهری و واقعی داریم؛ حکمی که فقیه می‌دهد ممکن است با حکم واقعی خداوند یکسان یا متفاوت باشد؛ مثلا اگر کسی وضو داشته و شک دارد که آن را حفظ کرده است می‌تواند بنا را بر صحت وضو و طهارت بگذارد یا وقتی امام علی(ع) بین دو نفر قضاوت می‌کردند با اینکه با علم لدنی و غیبی می‌دانستند چه کسی ظالم و چه کسی محکوم است ولی براساس علم ظاهری عمل می‌کردند.
اشتباه در رؤیت هلال در عصر امام علی(ع)
استاد سطح خارج حوزه علمیه اضافه کرد: امام(ع) به ما یاد داده‌اند که در عصر غیبت هم علما و فقها و قضات اینطور عمل کنند و البته ما مجبور هم هستیم زیرا علم غیب نداریم. همچنین در روایات منقول است که در یکی از سال‌ها امام علی(ع) با اینکه ماه رمضان ۲۸ روز بود اعلام عید فطر کرده و فرمودند مؤمنان یک روز روزه قضا بگیرند. در سال‌های قبل از انقلاب هم بارها اتفاق افتاد که وسط روز عید فطر اعلام شد.
وی افزود: حتی یاد دارم که در یکی از سال‌ها حج بودیم و انجام مناسک دقیق حج بسیار مهم است و همه فرق و مذاهب اسلامی هم حضور دارند، بعد از گذشت چند روز از ذی الحجه اعلام کردند که یک روز در رؤیت هلال اشتباه کرده‌اند. بنابراین در بلاد دیگر و در گذشته هم سابقه داشته است.
فلاح‌زاده تصریح کرد: فقیه با توجه به مبانی فقهی و ادله از قرآن و سنت باید نظر بدهد و راه‌های ثبوت اول ماه هم در کتب فقهی آمده است و روزه‌داری با دیدن هلال ماه آغاز و با دیدن هلال بعد خاتمه می‌یابد و دیدن با تولد ماه در افق فرق دارد یعنی گاهی هلال اول ماه در افق متولد شده است ولی به خاطر نور کم و وجود نور خورشید که اصطلاحا به آن قران نیرین گفته می‌شود، دیده نمی‌شود.
ملاک در عید فطر، رؤیت است نه تولد ماه
استاد حوزه علمیه گفت: روایت فرموده است که مبنای اعلام اول ماه رؤیت و دیدن است و نه تولد ماه؛ گاهی تقویم براساس تولد ماه نگاشته می‌شود که امسال همین اتفاق رخ داد. دیروز بسیاری از مناطق ابری بود و امکان رؤیت وجود نداشت با اینکه ممکن است تولد ماه قطعی بوده باشد.
فلاح‌زاده بیان کرد: البته اگر در روز سی‌ام ماه رمضان باز هلال دیده نشود، چون ماه‌های قمری نهایتا ۳۰ روزه است قطعا اعلام عید صحیح است؛ راه دیگر در اثبات اول ماه شهادت دو نفر عادل است، البته شهادت بر شهادت کافی نیست؛ راه دیگر اطمینان حاصل شدن نسبت به رؤیت است ولو استناد به گفته منجمان صورت بگیرد.
وی اضافه کرد: نکته دیگر اینکه ممکن است مرجعی بگوید اول ماه ثابت است ولی دفتر مرجع دیگر اعلام نکند در این صورت اگر از گفته دفتر یک فقیه برای آن فقیه هم اطمینان حاصل شود مقلدان می‌توانند بر مبنای فقیه دیگر عمل کنند.
وی با تاکید بر اینکه صوم و افطار با رؤیت هلال است، ادامه داد: سؤال اول این است که دیدن عینی چه؟ آیا باید با دیدن چشم عادی باشد یا با دوربین و نظائر آن؛ در اینجا اختلاف بین مراجع وجود دارد و هر مرجعی هم برای حرف خود دلایلی دارد از این رو برخی دیدن با چشم مسلح را کافی نمی‌دانند.
آراء مختلف درباره رؤیت
فلاح‌زاده تصریح کرد: سؤال دیگر اینکه اگر ماه در یک منطقه دیده شد آیا برای همان منطقه کافی است یا برای مناطق دیگر هم حجت است؛ در اینجا هم اختلاف وجود دارد و برخی می‌گویند مخصوص آن منطقه و یا مناطقی است که اتفاق و وحدت افق دارند. برخی مراجع تقلید هم معتقدند که اگر در یک منطقه، ماه دیده شد برای همه مناطقی که اتحاد در شب دارند ثابت است. مثلا اگر در کشور ما غروب آفتاب یک ساعت مشخصی است در عراق و سوریه و لبنان و ... هم با فاصله یک ساعت و نیم ساعت غروب است. البته کشورهای اروپایی و آمریکایی با ما اتحاد افق و شب ندارند.
اجتهاد در فقه و عدالت؛ ملاک برای فتوا
رئیس مؤسسه موضوع‌شناسی احکام دینی اظهار کرد: نظر دیگر این است که اگر ماه در یک ناحیه در زمین دیده شد برای همه زمین قابل اثبات است. بنابراین این اختلافات طبیعی است کما اینکه در دو سالی که کرونا پیش آمد اگر نظرات متخصصان را جمع کنید می‌بینید چقدر نظرات مختلف و متناقض و متضادی داشتند بنابراین این تفاوت نظرها در فقه هم اگر بر اساس اجتهاد و دانش عمیق فقهی و از روی عدالت باشد اشکالی ندارد.
وی افزود: نکته قابل توجه این است که در انجام این فتاوا برای مقلدان مشکلی وجود ندارد درست مانند اینکه دو نفر به مسافرت می‌روند و یک نفر نمازش را کامل و دیگری شکسته می‌خواند و هر دو بر مبنای رای و نظر مرجع خود عمل می‌کنند و در انجام تکلیف با هم دعوا ندارند. به ما گفته‌اند شما به همان نظر کارشناسانه و مجتهدانه مرجع تقلید عمل کنید معذور و ماجور هستید.
فلاح‌زاده ادامه داد: در روایت بیان شده که اگر فقیه در صدور رای خود دچار خطا شد یک ثواب و اگر فتوای او مطابق واقع بود دو ثواب خواهد برد. حال در بحث هلال هم گاهی مکلف می‌داند که نظر ستاد استهلال و یا دفتر مرجع تقلید درست نیست زیرا خود فرد ماه را دیده است، در این صورت فرد باید به نظر خودش عمل کند ولو اینکه فرد دیگری ندیده است یا دو نفر شاهد عادل اعلام کنند، زیرا در اینجا بحث موضوع‌شناسی مطرح است و نه فتوا.
نظر دفتر رهبری فصل‌الخطاب است
استاد حوزه علمیه بیان کرد: یک راه به عنوان فصل‌الخطاب هم گذاشته شده و آن وقتی است که به صورت واضح و روشن به مسئله رؤیت هلال نرسیده‌اند، در این صورت رای فقیه حاکم و رهبری باید تبعیت شود و این تبعیت واجب است و سایر مراجع هم باید تبعیت کنند مگر اینکه بدانند حکم حاکم اشتباه بوده است البته مخالفت و تبلیغ علنی با حکم ولی فقیه در این مورد هم جایز نیست.
وی افزود: اسلام مردم را در تحیر نگه نداشته است و جایی که یقین وجود ندارد فصل‌الخطاب، حکم حاکم است تا تشتت و پراکندگی و سردرگمی پایان یابد. بنابراین مردم باید از تفرقه در این زمینه بپرهیزند و بدانند که همه مراجع به خصوص ستاد استهلال زحمات زیادی برای رؤیت هلال می‌کشند و گزارشات زیادی خدمت رهبری ارسال می‌شود ولی گاهی اوقات به اطمینان نمی‌رسند بنابراین خواهش بنده این است که به این اختلافات دامن نزنند و بدانند در برخی موارد پشت صحنه دشمنان دنبال سودجویی هستند.
فلاح‌زاده تاکید کرد: دشمنان چه عید درست اعلام شود و چه نشود بهانه‌تراشی دارند تا حرف خودشان را پیش ببرند و برخی افراد جاهل هم در داخل به این مباحث دامن می‌زنند، لذا مردم روزه‌دار مراقب این موضوعات باشند.
منبع: ایکنا
افزودن دیدگاه جدید