پرورش بذر تمدن اسلامی در بستر صلح حسنی(ع)

از این روی جنگ مهم ترین عامل ویرانگر تمدن محسوب می شود، با مطالعه آثار ویرانگری جنگ های داخلی در دوره امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ که بر حکومت آن حضرت (ع) تحمیل شد می توان پی برد که صلح امام حسن (ع) چه میزان در تأسیس تمدن اسلامی نقش داشته است.

نقش صلح آن حضرت (ع) به صورت فهرست وار و چکیده می توان چنین بر شمرد.

1. حفظ جان هزاران مسلمان که بعدها از میان آنان و از نسل آنان صدها دانشمند و نخبه برخاستند. که اساسی ترین عنصر تمدن ساز، وجود نخبگان هستند.

2. ایجاد وحدت بین مسلمانان که در سایه وحدت تمدن ها فرصت رشد و ترقی را پیدا می کنند.

3. برقراری امنیت و پرهیز از آشوب عمومی که در سال های گذشته بر جامعه اسلامی حکمفرما بود، اگر چه وجود عنصری چون معاویه و اطرافیانش بزرگترین آسیب تمدن اسلامی محسوب می شود، اما در این برهه توقف موقت درگیری های داخلی و کشتار مسلمانان نقطه عطفی برای تمدن اسلامی بود که در این دوره در حال جوانه زدن بود، چنانچه در سه جنگ دوره گذشته حکومت اسلامی مردان بزرگی از صحابه و شاگردان امیرمؤمنان علی ـ علیه السلام ـ کشته شدند.[5]

4. ایجاد امنیت روانی در جامعه

 در دوره صلح امام حسن ـ علیه السلام ـ اگر چه معاویه انسانی مغرور و غیرمسلمان بود اما امام حسن ـ علیه السلام ـ با درک شرایط خاص و فقدان تقابل متوازن با سپاه معاویه، تصمیم به صلح گرفت و به خوبی از این مسئله آگاه بود که در صورت بروز جنگ، دیگر بزرگان و مردانی از شیعه که سرآمد و نخبه بودند در معرض نابودی و انقراض قرار خواهند گرفت. از این روی از وقوع درگیری دوری کرد، از طرفی، اوضاع روحی و روانی سپاه امام و شهر کوفه چندان مساعد و مستعد این نبرد نبود.

5. حفظ شالوده های تمدنی: در این شرایط اولین فردی که در جنگ آسیب می دید امامت و رهبری جامعه اسلامی بود که حامل سنت نبوی و سیرت علوی بود، شالوده اسلام و چارچوب های استوار آن در نسل امامت قرار داشت، که با وجود درگیری احتمال زیاد می رفت که هم امام حسن ـ علیه السلام ـ و هم امام حسین ـ علیه السلام ـ در این نبرد از بین بروند یا به اسارت سپاه معاویه درآیند که در این صورت تمدن اصیل اسلامی با فقدان این دو بزرگوار آسیب جدی می دید، و خط امامت با خط به وسیله باطل از میان بر می رفت.

نتیجه: آنچه امروز به عنوان تمدن اسلامی در جهان شناخته شد حاصل آرامش و صلحی بوده که در دوره های گذشته به دست آمده از جمله آنها دوران صلح امام حسن ـ علیه السلام ـ است، و آنچه امروز تمدن اسلامی را دچار وقفه و ایستایی کرده حاصل جنگ ها و درگیری های قومی و قبیلگی و داخلی بوده است.

پی نوشت ها:

[1]. ر.ک: شیخ مفید، الجمل، و ر.ک: تاریخ یعقوبی ترجمه آیتی، چاپ هفتم، تهران، علمی و فرهنگی، ج2، ص80 ـ 100.

[2]. کاشفی، محمدرضا، تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، چاپ اول، 1384ش، ص201ـ214.

[3]. ابن اثیر، الکامل، ج12، ص361، بیروت، دارصادر، 1385ق.

[4]. جرجی زیدان، تاریخ تمدن اسلامی، ص860 ـ 852.

[5]. دانشنامه امیر المومنین، دارالحدیث، ج12، کارگزاران امام علی.

*برگرفته از سایت اندیشه قم

/د115