اعمال شب و روز اول ماه محرم

ماه محرم دیگری فرا رسید؛ گرچه امسال شرایط برگزاری مراسم‌های عزاداری با سال‌های گذشته متفاوت و با محدودیت همراه است، اما به هر حال محرم با همان حال‌وهوای خاص خودش فرا رسیده است و کسی نیست که نسبت به آن بی‌تفاوت باشد بلکه با شور و شوق فراوان از مدت‌ها قبل به‌دنبال تهیۀ مقدمات و برپایی مجالس‌اند و فضای شهر بوی محرم گرفته است، در همین راستا و با توجه به آغاز ماه عزای سیدالشهداء علیه السلام، اعمال و آداب مربوط به شب و روز اول این ماه بر اساس کتاب مفاتیح‌الجنان منتشر شده است.

شب اول:

سیدبن طاووس در کتاب «اقبال» برای این شب، چند نماز ذکر فرموده:

اوّل:

صد رکعت که در هر رکعت سوره‌های «حَمد» و سوره «توحید» خوانده می‌شود.

دوم:

دو رکعت که در رکعت اول سوره‌های «حَمد» و «اَنعام» و در رکعت دوم سوره‌های «حَمد» و «یس» خوانده می‌شود.

سوم:

دو رکعت که در هر رکعت سوره «حَمد» و 11 «توحید» خوانده می‌شود.

از رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله روایت شده: هرکه این دو رکعت نماز را در این شب به‌جا آورد و فردایش را که اول سال است روزه بدارد، مانند کسی است که همه طول سال را همواره کار خیر کرده و در آن سال محفوظ باشد و اگر بمیرد به بهشت می‌رود.

سیدبن طاووس برای هلال این ماه دعای مبسوطی ذکر کرده است.

روز اوّل:

بدان که روز اوّل محرم، اول سال قمری است و در آن دو عمل وارد شده:

اوّل:

روزه گرفتن؛ در روایت ریان‌بن شبیب از حضرت رضا علیه السلام روایت شده: هرکه در این روز، روزه بدارد و خدا را بخواند خدا دعای او را مستجاب کند، چنان‌که دعای زکرّیا را اجابت فرمود.

دوم:

از امام رضا علیه السلام روایت شده: رسول خدا صلّی‌الله‌علیه‌وآله روز اول محرم دو رکعت نماز به‌جا می‌آورد و چون فارغ می‌شد، دست‌ها را به آسمان برمی‌داشت و این دعا را «سه مرتبه» می‌خواند:

اللّٰهُمَّ أَنْتَ الْإِلٰهُ الْقَدِیمُ، وَهٰذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ، فَأَسْأَلُكَ فِیهَا الْعِصْمَةَ مِنَ الشَّیْطانِ وَالْقُوَّةَ عَلَىٰ هٰذِهِ النَّفْسِ الْأَمَّارَةِ بِالسُّوءِ وَ الاشْتِغالَ بِما یُقَرِّبُنِى إِلَیْكَ یَا كَرِیمُ، یَا ذَا الْجَلالِ وَالْإِكْرامِ، یَا عِمادَ مَنْ لا عِمادَ لَهُ، یَا ذَخِیرَةَ مَنْ لا ذَخِیرَةَ لَهُ، یَا حِرْزَ مَنْ لَاحِرْزَ لَهُ، یَا غِیاثَ مَنْ لَاغِیاثَ لَهُ، یَا سَنَدَ مَنْ لَاسَنَدَ لَهُ، یَا كَنْزَ مَنْ لَاكَنْزَ لَهُ ، یَا حَسَنَ الْبَلاءِ، یَا عَظِیمَ الرَّجاءِ، یَا عِزَّ الضُّعَفاءِ، یَا مُنْقِذَ الْغَرْقىٰ، یَا مُنْجِىَ الْهَلْكَىٰ، یَا مُنْعِمُ یَا مُجْمِلُ یَا مُفْضِلُ یَا مُحْسِنُ؛

خدایا، تویی معبود ازلی و این است سال نو، در این سال از تو درخواست می‌کنم حفظ‌شدنم را از شیطان و قدرت و غلبه و بر نفس فرمان‌ده به گناه و مشغول بودن به آنچه مرا به تو نزدیک می‌کند، ای صاحب بزرگی و بزرگواری، ای تکیه‌گاه کسی که تکیه‌گاهی ندارد، ای اندوخته کسی که اندوخته‌ای ندارد، ای پناهگاه کسی که پناهگاهی ندارد، ای فریادرس کسی که فریادرسی ندارد، ای پشتوانه کسی که پشتوانه‌ای ندارد، ای گنجینه کسی که گنجی ندارد، ای نیکوآزمایش، ای بزرگ‌امید، ای عزّت ناتوان، ای نجات‌بخش غرق‌شدگان، ای رهاننده هلاک‌شدگان، ای نعمت‌دهنده، ای زیباکار، ای فزون‌بخش، ای نیکوکار؛

أَنْتَ الَّذِى سَجَدَ لَكَ سَوادُ اللَّیْلِ، وَنُورُ النَّهارِ، وَضَوْءُ الْقَمَرِ، وَشُعاعُ الشَّمْسِ، وَدَوِىُّ الْماءِ، وَحَفِیفُ الشَّجَرِ، یَا اللّٰهُ لَاشَرِیكَ لَكَ. اللّٰهُمَّ اجْعَلْنا خَیْراً مِمَّا یَظُنُّونَ، وَاغْفِرْ لَنا مَا لَایَعْلَمُونَ، وَلَاتُؤاخِذْنا بِما یَقُولُونَ، حَسْبِىَ اللّٰهُ لَاإِلٰهَ إِلّا هُوَ عَلَیْهِ تَوَكَّلْتُ، وَهُوَ رَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیمِ، آمَنَّا بِهِ كُلٌّ مِنْ عِنْدِ رَبِّنا وَمَایَذَّكَّرُ إِلّا أُولُوا الْأَلْبابِ، رَبَّنا لاتُزِغْ قُلُوبَنا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنا وَهَبْ لَنا مِنْ لَدُنْكَ رَحْمَةً إِنَّكَ أَنْتَ الْوَهَّابُ.

تویی که برایت سجده کرد سیاهی شب و روشنی روز و تابش ماه و شعاع خورشید و خروش آب و صدای برگ درختان، ای خدا شریکی برای تو نیست. خدایا، ما را بهتر از آنچه گمان می‌کنند قرار ده و از ما آنچه را نمی‌دانند بیامرز و به آنچه از ما می‌گویند سرزنشمان مکن، خدا مرا بس است، معبودی جز او نیست، بر او تکیه کردم و او پروردگار عرش بزرگ است، به او ایمان آوردیم. همه‌چیزها از جانب پروردگار ماست و یادآور نشوند مگر صاحبان خرد، پروردگارا، دل‌های ما را بعد از آنکه هدایتمان فرمودی منحرف مکن و از نزد خود رحمتی به ما ببخش، همانا تو بخشنده‌ای.

شیخ طوسی فرموده که روزۀ دهه اول محرم مستحب است ولی روز عاشورا تا بعد از عصر از خوراکی و آشامیدنی خودداری کند، آنگاه کمی تُربت بخورد و سید روایت کرده که روزه‌ تمام این ماه فضیلت دارد و روزه آن، روزه‌دار را از هر گناهی حفظ می‌کند.
منبع: تسنیم