معیارهای حضرت زهرا (س) برای انتخاب همسر اخلاق و ایمان بود

حضرت فاطمه زهرا علیهاالسلام (۵ بعثت - ۱۱ قمری)، دختر گرامی پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله و حضرت خدیجه، همسر امام علی علیه السلام و مادر امام حسن علیه السلام و امام حسین علیه السلام است.این بانوی بزرگوار در دین اسلام جایگاه بسیاری رفیع و به ویژگی های متعددی ممتازی دارند، آن حضرت معصومه است و یازده نفر از ائمه شیعه از نسل آن حضرت می باشند سوره و آیاتی از قرآن کریم همچون سوره کوثر، سوره انسان، آیه تطهیر و آیه مودت در حق آن حضرت و همسر و فرزندانش نازل گردیده و ایشان به عنوان اهل بیت رسول خدا (ص) خوانده می شوند، لذا در این خصوص باحجت الاسلام «محمد تقدیری»، معاون امور روحانیون آستان حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) گفت و گویی انجام دادیم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می شود.

چگونه می توان  از سبک زندگی حضرت زهرا (س) برای زنان امروز جامعه الگوسازی کرد؟

در بحث الگو سازی چند نکته قابل توجه است،ابتدا الگو باید ازویژگی ها و داشته های برتری برخوردار باشد تا دیگران بتوانند آنها را درزندگی فردی و اجتماعی سرمشق قراردهند دیگر اینکه ویژگی ها باید اختیاری و قابل کسب باشند، در ویژگی های الگویی محور واساس و قالب آن مدنظراست به گونه ای که وقتی شرایط زیستی و محیط جغرافیایی و زمانه نیز عوض شد آن ویژگی الگویی باقی مانده و قابل انتقال واثر پذیری باشد، مقام معظم رهبری فرمودند: «اسلام حضرت فاطمه (س)، آن عنصر برجسته و ممتاز ملکوتی را به عنوان نمونه و اسوه زن معرفی می‏ کند، زندگی ظاهری او، جهاد او، مبارزه او، دانش او، سخنوری او، فداکاری او، شوهرداری او، مادری او، همسرداری او، مهاجرت او الگوی زنی که اسلام می‏خواهد بسازد این چنین است.»

یکی از مهم‏ترین روش‏ ها در تربیت، روش الگویی است، اسلام نیز به این روش اهمیت داده و درقرآن کریم فرموده است:«لَقَد كانَ لَكُم في رَسولِ اللَّهِ أُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن كانَ يَرجُو اللَّهَ وَاليَومَ الآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثيرًا«مسلّماً برای شما در زندگی رسول خدا سرمشق نیکویی بود، برای آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد می‌کنن» لذا قرآن کریم نیز از زنان پاکدامن و عفیفی چون مریم(س)، آسیه همسر فرعون (س) و دختران شعیب که الگوی زنان در شرایط مختلف می‏باشند تجلیل و ستایش کرده است.و اصولا فرستادگان پیامبرانی از جنس انسانها بخاطر همین است که بتوانند الگو بگیرند،حضرت زهرا( س) نیز دارای ویژگیها وسبک زندگی بودند منظور از الگوپذیری  این نیست که در همه‌ رفتارها همان قالب های رفتاری فرد الگو را مد نظر قرار داده و به همان شکل عمل کنیم. مثلا هر یکی از رفتارهای حضرت فاطمه (س) دارای حقیقت است که آن را به سادگی و با تحلیل و استنباط می‌توان در همه زمان‌ها ‌و در همه ابعاد فردی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به کار برد. البته رفتارهایی هم در سیره حضرت وجود دارند که عیناً قابل اقتباس و پیروی است؛ مانند عبادت و دعا، احترام به همسر، رفتار مناسب و مهرورزی به خانواده. پس الگوها، منحصر به زمان و مکان نیستند و در همه اعصار می‌توان برای الگوگیری به آنها مراجعه نمود. وقتی امام زمان (عج) درباره‌ حضرت فاطمه زهرا (س)  می‌فرماید: «اِنَّ لی فی ابنة رسولِ الله اُسوةٌ حَسَنَةٌ» یعنی حضرت فاطمه زهرا (س) الگوی امام زمان (عج) است، پس حضرت زهرا( س) هم برای مردان وهم برای زنان هم برای جوانان هم برای نوجوانان الگو هستند.

مقام معظم رهبری گفتند: زندگی حضرت به چند بُعد تقسیم می‌شود،بُعد معرفتی و معنوی(سیره عبادی)؛بُعد سلوک ایشان در خانواده (سیره همسرداری، خانه‌داری و تربیت فرزند)؛ بُعد فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی (سیره فرهنگی)؛ بُعد فعالیت‌های سیاسی درباره اساس حکومت و بحث امامت(سیره سیاسی) با مراجعه به این ابعاد از زندگی ایشان و مطالعه هر یک از آنها می‌توان روش و سبک زندگی فاطمی را به دست آورد. اولین ویژگی اخلاقی حضرت فاطمه زهرا (س) ادب ایشان در برابر خداوند، حضرت رسول (ص) و حضرت علی (ع) است،دومین ویژگی حضرت، امام‌شناسی ایشان بود،حضرت فاطمه زهرا (س) در خانه ننشست بلکه با دفاع ازحضرت علی( ع) نه چون همسرش بود بلکه چون امام زمان‌اش بود حمایت کرد. و شناخت خود ازامام زمانش را به سایرین نیز ارائه می‌داد.

رفتار و سبک زندگی حضرت فاطمه (س) در خانه چگونه بود و ما در این عصر پرتنش خانوادگی چگونه و چه رفتارهایی را می توانیم  از ایشان الگو بگیریم ؟

زن در خانه سه وظیفه اساسی همسرداری،خانه‌داری و تربیت فرزندان دارد در هر یک از این وظایف، نکاتی ارزشمند و تربیتی از حضرت به دست ما رسیده است. همسرداری و احترام به همسر. در مقابل، حضرت امیر نیز می‌فرمود: «هرگاه به فاطمه نگاه ایشان گشاده‌رویی را دروازه ورود به بهشت برای مؤمن ذکر می‌کند و در رفتار با همسرش نیز به سخن خود عمل می‌کند در محضر پدرش، با ابراز محبت به حضرت امیر (همسرش)، او را با احترام یاد می‌کند و بهترین یاور و بهترین همسر معرفی می‌کند. می‌کنم، همه دردها و رنج‌ها و غصه‌ها را از یاد می‌برد» در لحظه‌های ناگوار زندگی هم این نوع جملات تکرار می‌شود حضرت نزد پدرش، از همسر خود با عنوان«علی» و نزد مردم با کنیه «ابالحسن» یا القاب دیگر از ایشان یاد می‌کند؛ چراکه جامعه عرب ذکر نام را خلاف عرف می‌دانستند.

حضرت به اقتضای شرایط آن روز جامعه و نیز موقعیت خود، از زیور آلات گرانقیمت استفاده نمی‌کردند؛ اما حداقل آراستگی را که برای زن در خانه لازم است رعایت می‌کردند؛ مانند استفاده از عطر. هنگامی که پیامبر ‌(ص) سؤال می‌کنند چرا خودت را در برابر یک نابینا می‌پوشانی، می‌فرمایند: او مرا نمی‌بیند، ولی بوی مرا استشمام می‌کند و این حجاب برای این است که آن بو را حس نکند.اطاعت از همسر از دیگر ویژگی های حضرت بود، ایشان می‌ فرماید:من به توصیه پدرم همواره عمل کردم که فرمود: «از همسرت اطاعت کن و از او چیزی نخواه که در توانش نباشد». در اواخر عمر خود نیز فرمود:«من همواره سعی کردم این نکته را در زندگی‌ام رعایت کنم و به آن پایبند باشم». حضرت امیر هم می‌فرمود:هیچ‌گاه ندیدم آن حضرت کاری کند که مرا خشمگین و دل‌آزرده کند. تناسب درخواست‌ها. حضرت فرمودند:این توصیه را همواره از پیامبر دارم که از پروردگار خود حیا می‌کنم چیزی از همسر بخواهم که در توانش نباشد، با مرور زندگی حضرت درمی‌یابیم که ایشان در نبود حضرت امیر، همواره در مسائل اقتصادی به حداقل‌ها اکتفا می‌کردند.

حضرت چند نکته را هنگام انتخاب همسر به عنوان مقدمه این بحث رعایت کرد؛ چرا که در روایت داریم برای فرزندان و نسل آینده‌تان، شخص مناسب را به همسری انتخاب کنید. در روایات بیش از مسائل ظاهری و مادی در انتخاب همسر، بر اخلاق و معنویت و ایمان و طهارت و پاکی نسل زن و مرد تأکید شده است. حضرت صدیقه خواستگاران متعددی از بزرگان و ‌اشراف داشت، اما ایشان با معیارهایی که محوریت آنها ارزش‌های اخلاقی و معنوی بود و از گفت‌وگوی حضرت با پیامبر(ص) به دست می‌آید، حضرت امیر را انتخاب کرد که جوانی با توان ضعیف اقتصادی بود.

در مصحف حضرت فاطمه (س) به چه مواردی اشاره شده است؟

روایتی از حماد بن­ عثمان در کافی شریف آمده که می­‌گوید: از امام صادق (ع) شنیدم فرمودند: من در مصحف مادرم زهرا نگاهی انداخته‌­ام و راجع به قیام زنادقه خبر دارم. گفتم: مصحف فاطمه چیست؟ فرمودند: هنگامی که خداوند عزوجل نبی مکرم را به جوار خود خواند، در فاطمه زهرا حزن و اندوهی از فراغ پدر ایجاد شد که سنگینی این حزن و اندوه را جزء خدا، کسی نمی­‌دانست. یعنی چقدر برای فاطمه ­زهرا (س) سخت بود! بعد خداوند برای او مَلَکی فرستاد که او را تسلی بدهد.حضرت (س) نزول مَلَک را با امیرالمؤمنین (ع) مطرح کردند. مولا فرمودند: اگر این بار آن مَلَک آمد و صدای او را شنیدی، من را خبر کن. بعد صدای مَلَک را شنیدند و مولا را خبر کردند. مولا هر چه را که از آن مَلَک می­‌شنید، ثبت می­‌کرد و این شد مصحف فاطمه ­زهرا (س)،مرحوم مجلسی می­‌فرماید: مَلَک در اینجا ممکن است جبرئیل باشد، اما او وحی را نیاورده، چون وحی تمام  شد و بعد می­‌فرماید: ممکن است که غیرجبرئیل باشد؛ یعنی ممکن است جبرئیل و غیرجبرئیل آمده باشند. یا ممکن است که هر کدام­شان در یک زمان جداگانه آمده باشند. پس محدث بودن یعنی سخن گفتن مَلَک با انسان و این مطلب در روایات فریقین آمده است.

روایت مفصل‌­تر را مرحوم مجلسی نقل و سند روایت را صحیح دانسته اند. می­‌گوید: امام صادق (ع) فرمود:  شما چه می‌­دانید که مصحف فاطمه چیست؟ مصحف فاطمه از نظر حجم سه برابر قرآن است. ولی مطالب قرآن آنجا نیست. نه اینکه ما یک قرآن دیگری داریم. بلکه درباره  حوادث آینده است که ملک به حضرت زهرا (س) فرمودند و حضرت زهرا (س) هم اینها را به امیرالمؤمنین گفتند و نوشتند. همچنین می‌فرمایند: نزد من دو کتاب است، یکی «جَفر» و دیگری «مصحف فاطمه» که نام هر پادشاهی که بر زمین حکومت می­‌کند در آن است. و جریان قیام بنی الحسن و نام اینها در این دو کتاب است. پس در مصحف فاطمه (س) حوادث آینده آمده است. اینکه حاکمان چه کسانی خواهند بود؟ و مدت حکومت­شان  چقدر خواهد بود؟

حضرت فاطمه(س) در تربیت فرزندان چه شیوه ای داشتند؟

در بحث پرورش جسمی کودک هم روایتی داریم که حضرت التزام داشتند فرزندان از شیر مادر استفاده کنند و غذای فرزند را بر غذای خود مقدم می‌داشتند و سعی می‌کردند تا حد امکان، فرزندان را سیر کنند. در زمان بیماری فرزندان نیز با دلسوزی‌های مادرانه، برای بهبود آنها نذر می‌کردند و روزه می‌گرفتند. در بحث تربیت روحی و عاطفی فرزندان و فقت و مهربانی مادر به آنها، سلمان نقل می‌کند که به خانه  حضرت فاطمه(س) رفتم و دیدم که حضرت مشغول آسیاب کردن است و وقتی حضرت میان بچه‌داری و کار خانه تعارض ایجاد شد و ناچار بود که یکی را انتخاب کند، رسیدگی به فرزند را انتخاب می‌کند و می‌فرماید: «انی ارفق؛ من مهربان‌ترم به این بچه».( دلایل امامت طبری ص 140 آمده است)
منبع: شبستان