آیا ادعای خواب دیدن امام زمان(عج) درست است؟
پاسخ: اصل خواب دیدن امامان معصوم امری ممکن و شدنی است و دلیلی بر محال بودن آن نداریم. چه بسا افرادی توفیق زیارت معصومان در خواب را داشته باشند و خداوند این توفیق را به آن ها عنایت بفرماید؛ اما این دلیل نمی شود که هر خوابی صحیح باشد و هر فردی که در خواب دیده ایم و گمان کردیم که امام زمان است واقعا خود ایشان باشد. اخبار فراواني نیز بر عدم حجيت خواب در مسائل شرعي و احكام الهي از طرف ائمه اطهار(عليهم السلام) به ما رسيده است.
از جمله آنها:
در روایت حسنه ابراهیم بن هاشم وارد شده که امام صادق(علیهالسلام) در جواب سائلی که از افسانه خوابِ ابیّبن کعب سئوال نموده فرمود: «ان دین اللَّه أَعزّ أن یری فی النوم.(1) امر دین عزیزتر و والاتر از این است که بخواهیم با خواب آن را سامان دهیم.»
همين طور رسول گرامى اسلام(ص) مى فرمايد: «الرؤيا ثلاثة: بشرى من الله، و تحزين من الشيطان، والذين يحدث به الانسان نفسه فيراه فى منامه؛ (2)خواب و رؤيا سه گونه است. گاهى بشارتى از ناحيه خداوند است، گاه وسيله غم و اندوه از سوى شيطان و گاه مسائلى است كه انسان در فكر خود مى پروراند و آن را در خواب مى بيند؛
وقتی امر خواب بر این مبنا استوار است، چگونه خواب رحمانی را از رویای شیطانی می توان جدا کرد؟
اما برخي براي حجيت بخشيدن به خواب در احكام به روایتی استدلال کردهاند که از پیامبر(صلي الله عليه و آله و سلم) به ما رسیده است كه حضرت فرموده است: «من رآني في منامه فقد رآني فإن الشيطان لا يتمثل في صورتي ولا في صورة أحد من أوصيائي» هر کس مرا در خواب ببیند، حتما مرا دیده است؛ زیرا شیطان در خواب هم به صورت من یا به صورت یکی از اولیایم، در نمی آید."(3)
ولي در پاسخ بايد بگوئيم كه دیدار معصوم در خواب فرع آن است که او را در بیداری دیده باشیم، وگرنه چگونه می توان گفت: آنکه را در خواب دیده معصوم است يعني اين روايت مي فرمايد كه شيطان در قالب و شكل پيامبر و ديگر معصومين نمي تواند ظاهر شود ولي از كجا معلوم كه آني كه در خواب بر ما به اسم پيامبر يا ديگر امامان ظاهر شده است و اين ادعا را دارد، واقعا در ادعاي خود صادق است؟ تشخيص اين امر براي ما كه پيامبر و ديگر ائمه را نديده ايم غيرممكن است، چرا كه هيچ تصور صحيحي از حضرات معصومين(عليهم السلام) در ذهن خود نداريم تا آن را با آنچه در خواب ديده ايم تطبيق دهيم. بنابراين آنچه مسلم است حجیت کلام معصوم است در بیداری و وضع عادی، نه در خواب. بنابراين نمي توان بر اساس خواب نسبت به اعمالي كه در سوال گفته ايد ، اقدام و يا ترك كرد.
البته اگر فردی پیامبر یا امام معصوم را در زمان خودشان زیارت کرده باشد و بعد آنها را با همان صورت در خواب ببیند به یقین خوابش صحیح است زیرا همان طور که عرض شد، شیطان نمی تواند در خواب به صورت واقعی معصومان درآید اما اگر کسی چهره واقعی امام را ندیده و تنها فردی را در خواب می بیند که خود را امام معرفی می کند، نمی تواند به طور قطع بگوید که من امام زمان را در خواب دیدم.
در هر حال در مورد درست بودن یا نبودن ادعاهایی که در این زمینه می شود و متاسفانه کم هم نیست نمی‌توانیم قضاوت قطعی نماییم. چه بسا برخی از این موارد صحیح باشد، اما نباید فراموش کرد که در عصر ما، کسانی هستند که از نام و جایگاه والای امام زمان سوء استفاده کرده، به روش‌های گوناگون خود را مرتبط با امام معرفی می‌کنند!
برخی ادعای دیدن حضرت را در خواب یا بیداری می‌کنند و یا مدعی می شوند که حضرت را در خواب دیده و حضرت فلان دستور را به آنها داده و ... .
آنچه مسلم است این است که خواب به هیچ وجه حجت و دلیل شرعی نیست و به خودی خود هم موجب ارزش و بزرگی افراد نمی‌باشد. یقینا افراد اندکی هستند که حضرت را در عالم رؤیا و خواب ببینند، اما چنین افرادی هم نوعاً این خواب‌ها را حتی برای نزدیک ترین افراد خود نقل نمی‌کنند و آن را ابزاری برای کسب موقعیت و منزلت اجتماعی بهتر به نفع خود نمی سازند.
در نتیجه باید نسبت به افرادی که جاهلانه یا مغرضانه این امور را نقل می کنند دقت به خرج داد چون غالب این افراد در مظان سوء ظن هستند و نهایت امر باید در مورد صحت و سقم این ادعاها بی طرف بود و نظری نداد.
پي نوشتها:
1. علامه مجلسي، بحارالانوار، بيروت، موسسه الوفاء، 1404 هـ.ق، ج 18، ص 354.
2. محمدي ري شهري، ميزان الحكمه، نشر مكتبه الاسلامي، بيتا ، ج 4، ص 16.
3. مازندرانی مولی صالح، شرح اصول کافی، اول، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1421 ق، ج 7، ص 377.
منبع: مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی