نماز شب در سخنان علی علیه السلام

آثار نماز شب

قال على (عليه السلام ):

قيام اليل مصحة للبدن و مرضاة للرب - عزوجل - و تعرض الرحمة و تمسك باخلاق النيين (بحار الانوار ج 84)

برخاستن براى نماز شب ، موجب تندرستى و خشنودى پروردگار (عزوجل ) و استحقاق رحمت و تمسك به اخلاق پيامبر است .

ترك نكردن نماز شب

قال على (عليه السلام ):

ما تركت صلوة اليل منذ سمعت قول النى (صلى الله عليه وآله ): صلوة اليل نور فقال ابن الكواء: و لا ليلة الهرير؟ قال ليلة الهرير.(بحار الانوارج 41 ص 71)

از زمانيكه گفتار رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) را شنيدم كه فرمود: نماز شب نور است ، نماز شب را ترك نكردم . ابن كواء عرض كرد: حتى در اليلة الهرير [1](هم آن را ترك نكرديد؟) فرمودند: حتى در ليلة الهرير هم آن را ترك نكردم .

سفارش به نماز شب

قال على (عليه السلام ):

اوصيكم بقيام الليل . اوصيكم بقيام اليل .(دعائم الاسلام ج 2 ص 251)

شماراسفارش مى كنم به شب زنده دارى ، شما را وصيت مى كنم به شب زنده دارى .

نماز شب در شب عمليات

قال على (عليه السلام ):

الا انكم ملاقوا العدو غدا - ان شاء الله - فاءطيلوا الليلة القيام و اكثروا تلاوة القران و اسئلوا الله الصبر و النصر.(بحار الانوار ج 100 ص 35)

در جنگ صفين به همراه خود فرمود: شما فردا با دشمن نبرد خواهيد كرد؛ لذا امشب را بيشتر در نماز باشيد (نماز شب بخوانيد) و فراوان قرآن بخوانيد و از خداوند صبر و نصرت بخواهيد.

نماز شب ياران محمد (صلى الله عليه وآله )

قال على (عليه السلام ):

لقد رايت اصحاب محمد (صلى الله عليه وآله ) فما ارى احدا يشبههم منكم . لقد كانوا يصبحون شعثا غبرا و قد باتوا سجدا و قياما يراوحون بين جباههم و خذودهم و يقفون على مثل الجمر من ذكر معادهم كان بين اعينهم ركب المعزى من طول سجودهم اذا ذكر الله هملت اعينهم حتى تبل جيوبهم و مادوا كما يميد الشجر يوم الريح العاصف ، خوفا نت من العقاب و رجاءللثواب .(نهج البلاغه خطبه 97)

من ، اصحاب محمد (صلى الله عليه وآله ) را ديده ام و كسى از شما را شبيه به آنان نمى بينم .اصحاب محمد (صلى الله عليه وآله ) شب را در حال سجده و قيام بودند و با چهره ژوليده و عبار آلوده شب را به صبح مى رساندند و پيشانى ها و صورت هاى خويش را به طور متناوب بر زمين مى نهادند. آن رشد يافتگان با يادآورى بازگشت خويش ، چنان مى شدند كه گويى برگدازه آتش ايستاده اند. از طول سجود، ميان چشمانشان مانند زانوى بز برآمده بود. چشمانشان چنان گريان بود كه گريبان شان را خيس مى كرد، و به جهت ترس از كيفر و اميد پاداش ، مانند درختى در تند باد مى لرزيدند.

نماز شب شعار پرهيزكاران

قال على (عليه السلام ):

سهر الليل شعار المتقين و شيمة المشتاقين .(غررالحكم ص 192)

شب زنده دارى ، شعار پرهيزكاران و روش مشتاقان است .

تاثير شب زندارى

قال على (عليه السلام ):

فاتقوا الله عباد الله تقية ذى لب ، شغل التفكر قلبه ، انصب الخوف بدنه و اسهر التهجد غرار نومه ، و اظماء الرجاء هواجر يومه ، و ظلف الزهد شهواته ، و او جف الذكربلسانه ، و قدم الخوف لامانه .(نهج البلاغه خطبه 82)

اى بندگان خدا ! از خدا بترسيد، همانند ترسيدن خردمند كه انديشه (قيامت ) او را به خود مشغول كرده ، و ترس از خدا جسمش را رنجور ساخته ، و شب زنده دارى ، (براى عبادت ) خواب اندك او را گرفته ، و اميد به حق ، او را در نيم روز نگاه داشته بى توجهى به دنيا خواهش هاى نفس را از او دور كرده است . او پيوسته ذكر خدا بر زبانش جارى است و ترس (از خدا) را براى امنيت (روز رستاخيز بر همه چيز) مقدم داشته است .

آداب نماز شب و شب زنده داران

قال على (عليه السلام ):

اما الليل فصافون اقدامهم ، تالين لاجزاء القران يرتلونها ترتيلا يحزنون به انفسهم و يستثيرون به دواء دائهم . فاذا مراوا باية فيها تشويق ركنواليها طمعا و تطلعت نفوسهم اليهم شوقا و ظنوا آنهانصب اعينهم . و اذا مروا ياية فيها تخويف ، اصغوا اليها مسامع قلوبهم و اظنوا انهم زفير جهنم و شهيقها فى اصول اذانهم ، فهم حانون على اوساطهم ، مفترشون اجباهم و اكفهم و ركبهم و اطراف اقدمهم يطلبون الى الله فى فكاك رقابهم . و اما النهار فحلماء علماء ابرار اتقيا.(نهج البلاغه خطبه 193)

(پرهيز كاران ) به هنگام شب به پا مى خيزند و آيات قرآن را با دقت و تاءميل مى خوانند و با خواندن و انديشيدن در آن ، خود را محزون مى سازند و مى كوشند كه با آن ، درد خود را درمان كنند.

هر گاه به آيه اى برسند كه شوق انگيزو اميد آفرين باشد، به آن طمع ورزنده و مشتاقانه به آن نگرند. گويى پاداشى كه آن آيه بازگو مى كند در برابر ديدگان آنهاست . و چون به آيه اى برسند كه در آن ترس و بيم است ، گوش دل خويش را مى گشايند كه گويى فرياد و فغان در كنار گوش آنهاست .

قامت خود را در مقابل حق خم مى كنند و پيشانى و كف دستان و زانوان سرانگشتان را بر زمين مى نهند و از خداوند بزرگ آزادى خويش را (از آتش دوزخ درخواست مى كنند و به هنگام روز، شكيبا و دانا و نيكوكار و پرهيز كار مى باشند.

شب زنده دارى

قال على (عليه السلام ):

نعم عون العبادة السهر.(منتخب الغرر ص 49)

شب زنده دارى براى عبادت ، كمك خوبى است .

شب زنده دارى ؛ بهار اولياء

قال على (عليه السلام ):

سهر اليل فى طاعة الله ، ربيع الاولياء و روضة السعدادء (غرر الحكم ص 192)

شب در طاعت و عبادت خدا بيدار ماندن ، بهار اولياء و بوستان نيك بختان است .

توجه مؤ من به نماز شب

قال على (عليه السلام ):

ان الله - جل جلاله - اذا راءى قرية اسرفوا فى المعاصى و فيها ثلاثة نفر من المؤ منين ناداهم - جل جلاله و تقدست اسماوه - يا اهل معصيتى ! لولاما فيكم من المؤ منين ، المتحابين بجلالى ، اءلعامرين بصلوتهم تارضى و مساجدى المستغفرين بالاسحار خوفا منى لانزلت بكم عذابى ثم اباليى (بحارالانوار ج 87 ص 140)

چون خداوند - جل جلاله - ديد كه مردمى در گناهان زياده روى كردند و در ميان آنها، سه نفر از مؤ منين هستند، خداوند - عزوجل - ندا مى كند: اى گناه كاران ! اگر در ميان شما نبودند كسانى كه براى من با هم دوستى مى كنند و با نماز خواندنشان ، زمين من و مسجدهاى مرا آباد مى كنند و شب ها در موقع سحر از خوف من ، آمرزش مى خواهند، عذابم را بر شما نازل مى كردم و هيچ درنگى نمى كردم .

تقوا و نماز شب

قال على (عليه السلام ):

عباد الله ان تقوى الله حمت اءوليا الله محارمه و الزمت قلوبهم مخافته حتى اسهرت لياليهم . (نهج البلاغه خطبه 113)

اى بندگان خدا، پرهيزكارى ، دوستان خدا را از انجام كارهاى حرام باز مى دارد و ترس از خدا آن چنان در دل آنان جاى مى گيرد كه شب ها را (براى نماز) بيدار مى مانند.

نماز شب بى روح

قال على (عليه السلام ):

و كم من قائم ليس له من قيامه الا السهر و العناء حبذا نوم الا كياس .(نهج البلاغه حكمت 137)

چه بسا شب زنده دارانى كه ايستادن و نمازگزاردنشان جز بيدارى و رنج حاصلى ندارد؛ چه نيكو است خواب زيركان .

پی نوشت:

[1] اليلة الهرير: شبى بود كه ميان اميرالمؤ منين (عليه السلام ) و معاويه در صفين جنگى سخت در گرفت كه تا صبح ادامه داشت .

برگرفته از کتاب: كلام برتر( سخنان حضرت على (ع ) درباره نماز)

/ف.م214