روزه با روح و جان انسان چه می کند؟

وارث: روزه ابعاد گوناگونى دارد، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى‏ گذارد، كه از همه مهمتر «بعد اخلاقى» و فلسفه تربيتى آن است. 

از فوائد مهم روزه اين است كه روح انسان را «تلطيف»، و اراده انسان را «قوى»، و غرائز او را «تعديل» مى‏ كند. 

روزه‏ دار بايد در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و همچنين لذت جنسى چشم بپوشد، و عملًا ثابت كند كه او همچون حيوان دربند اصطبل و علف نيست، او مى‏ تواند زمام نفس سركش را به دست گيرد، و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد.

در حقيقت بزرگترين فلسفه روزه همين اثر روحانى و معنوى آن است، انسانى كه انواع غذاها و نوشابه ‏ها در اختيار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مى ‏رود، همانند درختانى است كه در پناه ديوارهاى باغ بر لب نهرها مى‏ رويند، اين درختان نازپرورده، بسيار كم مقاومت و كم‏ دوامند، اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى ‏شوند، و مى‏ خشكند. 

اما درختانى كه از لابلاى صخره‏ ها در دل كوه ها و بيابانها مى‏ رويند و نوازشگر شاخه‏ هايشان از همان طفوليت، طوفانهاى سخت، و آفتاب سوزان، و سرماى زمستان است، و با انواع محروميتها دست به گريبانند، محكم و با دوام و پراستقامت و سخت كوش و سخت جانند!. 

روزه نيز با روح و جان انسان همين عمل را انجام مى‏ دهد و با محدوديتهاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مى‏ بخشد، و چون غرائز سركش را كنترل مى‏ كند بر قلب انسان نور و صفا مى‏ پاشد. 

خلاصه روزه انسان را از عالم حيوانيت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مى‏ دهد، جمله لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ (باشد كه پرهيزگار شويد) در آيه ۱۸۳ سوره بقره در بيان فلسفه وجوب روزه اشاره به همه اين حقايق است.

و نيز حديث معروف «الصوم جنة من النار؛روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ» اشاره به همين موضوع است «۱». 

در حديث ديگرى از على عليه السلام مى‏ خوانيم كه از پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيدند: چه كنيم كه شيطان از ما دور شود؟ فرمود: «روزه روى شيطان را سياه مى‏ كند، و انفاق در راه خدا پشت او را مى‏ شكند، و دوست داشتن به خاطر خدا، و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع مى‏ كند، و استغفار رگ قلب او را مى‏ برد»! «۲» 

در نهج البلاغه به هنگامى كه امير مؤمنان على عليه السلام فلسفه عبادات را بيان مى‏ كند به روزه كه مى‏ رسد چنين مى‏ فرمايد: و الصيام ابتلاء لاخلاص الخلق: «خداوند روزه را از اين جهت تشريع فرموده كه روح اخلاص در مردم پرورش يابد»! «۳». 

و نيز در حديث ديگرى از پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏ خوانيم: «ان للجنة باباً يدعى الريان لا يدخل فيها الا الصائمون؛بهشت درى دارد به نام «ريان» (سيراب شده) كه تنها روزه داران از آن وارد مى‏ شوند.» 

مرحوم صدوق در «معانى الاخبار» در شرح اين حديث مى‏ نويسد انتخاب اين نام براى اين در بهشت به خاطر آن است كه بيشترين زحمت روزه‏ دار از ناحيه عطش است، هنگامى كه روزه داران از اين در وارد مى ‏شوند چنان سيراب مى‏ گردند كه بعد از آن هرگز تشنه نخواهند شد .«۴» 

 

پی نوشت:

1-بحار الانوار جلد ۹۶ صفحه ۲۵۶. 

2- بحار الانوار جلد ۹۶ صفحه ۲۵۵. 

3- نهج البلاغه كلمات قصار شماره ۲۵۲. 

4- بحار الانوار جلد ۹۶ صفحه ۲۵۲. 

5-يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، ص418تا420.

منبع: افکار نیوز