«رفاه» و «تربیت» دو رکن یتیم‌نوازی علی(ع)

این‌رویۀ حضرت در تمام دوران عمر پربرکت ایشان جریان داشت؛ چه در دوران خانه‌نشینی، و چه زمانی‌که عهده‌دار حکومت مسلمین بودند. یعنی حضرت خود را دربرابر دشواری‌های زندگی این قشر از جامعه مسئول می‌دانستند.

مولای متّقیان درحقیقت یتیم‌نوازی را همچون میراثی ماندگار از رسولýخدا(ع) به ارث گرفتند و به این وسیله به نیاز ایتام رسیدگی می‌کردند؛ چنان‌که پیامبر اعظم(ص) در این‌زمینه تأکید فرمودند: «خدا بر نیکی به یتیمان به‌سبب جدایی آنان از پدرانشان ترغیب فرمود، پس هرکس از آنان حفاظت کند خدا از وی حفاظت می‌کند». بر این‌اساس اولین پیشوای برحق شیعه نیز بر سبیلِ مستقیم رسول‌خدا(ص) حرکت کردند تا کسی از یتیمانی‌که داغ والدین خود را دیده‌اند، در جامعۀ اسلامی مغفول نماند.

در فرازی از وصیت‌نامۀ ارزشمند حضرت‌علی(ع) به ایتام این‌چنین اشاره شده است: «خدا را، خدا را دربارۀ یتیمان درنظر داشته باشید تا مبادا دهانشان از غذایتان محروم شود و در حضور شما تباه شوند». درحقیقت بخش اعظم زندگی حضرت‌علی(ع) با رسیدگی به ایتام سپری شد و آن حضرت شبانه با کیسه ای مملو از نان و خرما، خودشان را به درب خانۀ ایتام و فقرا میý‌رساندند تا آن‌ها گرسنه نمانند و حتی با دست‌های مبارک خویش لقمه در دهان کودکان یتیم می‌گذاشتند، با آن‌ها بازی کودکانه می‌کردند، کمک حالشان بودند و این مسأله تا پاسی از شب ادامه داشت، تا به اذان صبح نزدیک می‌شدند.

نقل است مولی‌الموحدین(ع) شبی از کنار خانۀ زن تهیدستی گذشتند که فرزندانی خردسال داشت و آنان از گرسنگی گریه می‌کردند و او آن‌ها را سرگرم می‌کرد تا بخوابند. آن زن دیگی بر اجاق نهاده بود که در آن جز آب چیزی نبود، تا آن‌ها فکر کنند به‌زودی غذا آماده می‌شود. حضرت با غلام خویش به‌سوی خانه خود رفتند و ظرف کوچکی خرما و کیسه‌‌ای آرد برداشتند و روانۀ آن خانه شدند. با اجازۀ زن وارد خانه شدند و نان تهیه کردند و با خرما به دهان بچه‌ها گذاشتند.

امام‌علی(ع) در یتیم‌نوازی تنها به فکر خورد و خوراک ایتام نبودند؛ بلکه برای تربیت آن‌ها نیز تدابیر ویژه داشتند تا کودکان یتیم نیز راه زندگی را یاد بگیرند و به افرادی شجاع و فعّال در عرصه‌های اجتماعی بدل شوند.

آن‌حضرت در مواجهه با هر یتیمی، خود را مسئول زندگی وی می‌دانستند و همۀ آحادِ جامعه را به توجه به ایتام و بی‌سرپرستان توصیۀ مؤکد می‌کردند. از دیدگاه امیرالمومنین(ع) رسیدگی به ایتام، بالاترین اعمال و عبادات مؤمن است، چنان‌که خودِ حضرت درمقابل كودك یتیم بسیار متواضع و مهربان بودند و می‌فرمودند: «بر هیچ‌چیزى مثل كودكان یتیم آه نكشیده‌ام» و همواره تأکید می‌فرمودند: «دربارۀ یتیمان از خدا بترسید، مبادا گرسنه بمانند و در جمع و جامعۀ شما تباه شوند».

این روایات و بررسی سیرۀ زندگی حضرت‌علی(ع) به ما گوشزد می‌کند که یتیم‌نوازی تا چه‌اندازه در توسعۀ برابری در جامعه تأثیرگذار است؛ چراکه ایتام بی‌سرپرست هم حق دارند از تمامی مواهب جامعه بهرمند شود و نمی‌شود صِرفِ نداشتن سرپرست، آن‌ها را به حال خود رها کنیم.

مولای‌متقیان(ع) حتی در آخرین لحظات حیات خویش هم به یاد ایتام بودند و سفارش آن‌ها را به حسنین(ع) و سایر فرزندان گرامی خویش می‌کردند. بنابراین بر ما واجب است که یتیم‌نوازی را از سیرۀ علوی بیاموزیم و این دیدگاهِ ارزشمند را در تمامی جامعۀ خود و سایر جوامع، تسرّی دهیم تا حقانیّت سیرۀ علی(ع) ادا شود.