چرا حضور در مجلس گناه حرام است؟
مراحل سه گانه بیماری و مبارزه با بیماری
مرحله ای به صورت زمینه و میکروب در بدن انسان لانه می گزیند، سپس به صورت یک بیماری حادّ که تب و لرز را بر اندام او مسلط می سازد، خود را نشان داده و ظاهر می گردد، بعدا نیز به صورت ضعف و ناتوانی باقی می ماند.
1.پیش گیری: بهترین راه مبارزه با بیماری، پیش گیری از طریق تلقیح است، یعنی بیماری را در همان نطفه خفه کنیم و نگذاریم به مرحله ظهور و بروز برسد.
2.معالجه با دارو: این نوع مبارزه با بیماری، مخصوص به دوران ظهور آن است.
3.تقویت بیمار: تقویت بیمار، یک نوع مبارزه با بیماری در دوران ضعف و نقاهت است. مبارزه با بیماری در صورت اول و سوم، مبارزه خفا و پنهانی است، همچنان که در دومی، مبارزه در مرحله ظهور است.
مراحل مبارزه با گناهان
بهترین راه، همان پیشگیری از رشد و نمو گناه و تحریک غرایز جنسی است، یعنی زمینه گناه را از بین ببریم. پیامبر گرامی فرمود: «الصوم جنّة من النار»[2] روزه سپری است از آتش و مانع آن است که آتش گناه، دامن ما را بگیرد، یعنی مانع از آن است که هوسهای شیطانی در دل زنده گردد. قرآن مجید می فرماید: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکرِ[3]؛ نماز[شما را] از کارهای بد باز می دارد». در آیه دیگری می فرماید: «وَ اسْتَعِینُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ[4]؛ از صبر و نماز، کمک بگیرید».
تمام این عبادات و اعمال، ریشه گناه و تمایلات زشت را در حالت جوانه زدن می سوزاند، دیگر نمی گذارد که گناه، گام به مرحله بروز و ظهور بگذارد. به همین جهت، اسلام دستور می دهد که از لغزشگاه بپرهیزیم، در مجلس معصیت، مانند مجلس شراب و قمار، غیبت و تهمت حاضر نشویم [5]؛ زیرا شرکت در این مجالس، سبب می شود که هوسهای نامطلوب و تمایلات غیر صحیح در انسان، زنده و بیدار گردد. به جای شرکت در این مجالس در کلاسهای علم و دانش شرکت کنیم؛ زیرا مجلس علم و دانش از دیده امام: «روضة من ریاض الجنّة و إنّ الملائکة لتضع أجنحتها لطالب العلم؛ مجلس علم، باغی است از باغهای بهشت و فرشتگان، بالهای خود را زیر پای طالبان علم و دانش می گسترانند». قرآن مجید نهمین نشانه بندگان خدا را این می داند که در مجالس معصیت حاضر نشویم... .
سخن و عمل خلاف حق
در قرآن مجید در سه مورد دیگر لفظ «زور» به کار رفته است که در همه مقصود، سخن و کار خلاف حق است، اینک هر سه مورد:
1.«اجْتَنِبُوا قَوْلَ الزُّورِ[6]؛ از گفتاری که برخلاف حق است بپرهیزید». و اگر این آیه در تفاسیر به شرک و یا به شهادتهای دروغین، تفسیر شده است. هدف، بیان فردی از آن مفهوم کلی است.
2.«فَقَدْ جاؤُ ظُلْماً وَ زُوراً[7]؛(گروهی که می گویند، قرآن از جانب خدا نیست) ستم و سخن برخلاف حق آورده اند». و اگر در تفاسیر، این آیه به دروغ تفسیر شده است، در حقیقت، تفسیر به لازم است، زیرا سخن متمایل از حق، دروغ خواهد بود.
3.«وَ إِنَّهُمْ لَیقُولُونَ مُنْکراً مِنَ الْقَوْلِ وَ زُوراً[8]؛ آنان سخنی ناهنجار و برخلاف حق می گویند». بنابراین، مقصود از «زور» در آیه، تنها دروغ نیست، بلکه مقصود، کلیه معاصی و گناهان است که همگی از محور حق منحرف می باشند. لفظ «شهادت» به معنای حضور است و مقصود از لفظ «لا یشهدون»، همان پرهیز از حضور در مجلس معصیت است و در نتیجه، معنای آیه، این می شود که بندگان خدا در نقاطی که خدا را نافرمانی می کنند، حاضر نمی شوند.
چرا حضور در مجلس گناه حرام است؟
در مراکز نظامی و صنعتی به خاطر پنهان داشتن اسرار جنگی و تاکتیکی، قسمتی از اراضی را منطقه ممنوعه اعلام می دارند و گاهی به خاطر اهمیت مطلب، نه تنها ورود در منطقه، ممنوع می گردد، بلکه چه بسا نزدیکی به آن منطقه با خطر مرگ همراه می باشد، از این جهت برای مناطق ممنوعه، حریمی قائل می شوند و اطراف حریم را با سیم خاردار، محصور می سازند تا از این طریق، حتی از نزدیکی افراد مشکوک و یا مغرض به منطقه، جلوگیری نمایند.
عین همین مطالب در معاصی الهی حکمفرما می باشد؛ گناهان بسان همان مناطق ممنوع می باشند که ورود به آن برای افراد حرام است، ولی خداوند بزرگ برای صیانت افراد از ارتکاب گناه، حریمی برای آن قائل شده است و آن، همان شرکت در مجالس گناه می باشد و شرکت در این مجالس به منزله شکستن «قرق» و نزدیکی به خود گناه تلقی می گردد، چنین فرد، در یک قدمی گناه قرار می گیرد و به همین زودی دست خود را به گناه آلوده می سازد و لذا در مراکز نظامی، اخطار می کنند که نه تنها ورود به منطقه ممنوع است، بلکه نزدیکی به آن نیز با خطر مرگ همراه می باشد. اسلام نیز می گوید: نه تنها خود را به گناه آلوده مکن، بلکه خود را در نزدیکی و آستانه گناه قرار مده، که خواه ناخواه انسان را به گناه می کشد و در آیه مورد بحث، یکی از نشانه های بندگان خدا را پرهیز از حضور در مجالس گناه اعلام می دارد.
شرکت در مجلس گناه
در قرآن مجید، در آیات متعددی از شرکت در مجالس گناه نهی شده است مانند:«وَ قَدْ نَزَّلَ عَلَیکمْ فِی الْکتابِ أَنْ إِذا سَمِعْتُمْ آیاتِ اللَّهِ یکفَرُ بِها وَ یسْتَهْزَأُ بِها فَلا تَقْعُدُوا مَعَهُمْ حَتَّی یخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیرِهِ إِنَّکمْ إِذاً مِثْلُهُمْ إِنَّ اللَّهَ جامِعُ الْمُنافِقِینَ وَ الْکافِرِینَ فِی جَهَنَّمَ جَمِیعاً[9]؛در کتاب بر شما نازل شده است که هر موقع بشنوید که آیات الهی را انکار و یا مسخره می کنند با آنان منشینید تا سخن دیگر را آغاز کنند وگرنه شما نیز مثل آنها خواهید بود، خداوند منافقان و کافران را در دوزخ گرد می آورد».«وَ إِذا رَأَیتَ الَّذِینَ یخُوضُونَ فِی آیاتِنا فَأَعْرِضْ عَنْهُمْ حَتَّی یخُوضُوا فِی حَدِیثٍ غَیرِهِ[10]؛ هرگاه کسانی را دیدی [به بدگویی ] در آیات ما فرورفته اند، از آنان روی برگردان تا در سخن دیگر وارد شوند».
این آیات و نظایر آنها به جامعه با ایمان هشدار می دهد که حضور در مجالس معصیت، هرچند به صورت تماشاگر باشد، خود حرام است و مایه تقویت کفر و جرأت گنهکار به گناه و موجب لغزش خود انسان نیز می باشد. احادیث اسلامی به پیروی از قرآن با شدیدترین لحن از حضور در این مجالس جلوگیری کرده و به عنوان نمونه، احادیثی را یادآور می شویم. امام رضا علیه السّلام می فرماید: «المطّلع فی الشطرنج کالمطّلع فی النار[11]؛ نظر افکندن به بازی شطرنج بسان نگاه کردن به آتش است». امام صادق علیه السّلام می فرماید: «اللاهی بها و الناظر إلیها فی حال ما یلهی بها، و السّلام علی اللاهی بها فی حالته تلک فی الإثم سواء[12]». امام صادق علیه السّلام می فرماید: «لا تصحبوا أهل البدع و لا تجالسوهم فتکونوا عند الناس کواحد منهم...و قال رسول اللّه: المرء علی دین حلیله و قرینه[13]؛ با گروه بدعت گذار نشست و برخاست نکنید، مبادا بسان آنان شوید و پیامبر گرامی فرمود: انسان بر آیین دوست و مصاحب خویش است». امام صادق علیه السّلام فرمود: «لا ینبغی للمؤمن أن یجلس مجلسا یعص اللّه فیه و لا یقدر علی تغییره [14]؛ هرگز شایسته نیست که فرد با ایمانی در مجلسی بنشیند که در آن، خدا را نافرمانی می کنند و او قادر بر جلوگیری نیست».
از آیه مورد بحث، باید به خوبی پند بگیریم از مجالس شراب و قمار، رقص و عروسی هایی که با ساز و آواز همراه است و محافلی که در آن، پشت سر افراد بدگویی می شود و جشن هایی که با حرام آمیخته است، کاملا بپرهیزیم تا بتوانیم از بندگان صالح خدا باشیم. در پایان از ذکر نکته ای ناگزیریم: برخی از مفسران احتمال داده اند که مفاد آیه مورد بحث (لا یشهدون) این است که شهادت دروغ نمی دهند؛ ولی این احتمال بعید است، زیرا اگر مقصود این بود، باید بفرماید: «و لا یشهدون شهادة الزور»، درصورتی که در آیه، لفظ «شهادة» در کار نیست.
پی نوشت ها:
[1] فرقان، آیه 72
[2] سفينة البحار، ج 2، ماده صوم، ص 66.
[3] عنكبوت(29) آيه 45.
[4] بقره(2) آيه 45.
[5] دستورهايى در اين زمينه وارد شده است كه برخى را در اين بحث خواهيم آورد.
[6] حج(22) آيه 30.
[7] فرقان(25) آيه 4.
[8] مجادله(58) آيه 2.
[9] نساء(4) آيه 140.
[10] انعام(6) آيه 68.
[11] وسائل الشيعه، باب 103، حديث 42.
[12] وسائل الشيعه، باب 103، حديث 42.
[13] همان، كتاب حج، ابواب احكام عشرت، باب 27، حديث 1.
[14] همان، كتاب جهاد، ابواب امر به معروف، باب 48، حديث 4.
سیمای انسان کامل در قرآن، تفسیر سوره فرقان، ص 331 , سبحانی، جعفر