شاهدان قیامت
متن پرسش مطرح شده وپاسخ بدین شرح است:
از بحث هاى ارزنده درباره قیامت که سازنده و کنتزل کننده است، بحث شهادت شاهدان است. از قرآن شریف و روایات اهل بیت(سلام‌الله‌علیهم): استفاده مىشود که در روز قیامت شاهدانى هستند که به نفع ما یا بر ضرر ما شهادت مى دهند، پس معلوم مىشود که این شاهدان در دنیاى فِعلى بر اعمال ما نظارت دارند، بلکه باید نحوه اعمال و نیّات ما را نیز درک کنند چرا که شاهد براى اداى شهادت باید حاضر و ناظر بر مطلب مورد شهادت باشد و از چگونگى و کمّ و کیف آن اطلاع کامل داشته باشد.
ما در اینجا شاهدان در قیامت را ذکر مى کنیم و براى هر یک از شاهدان یک آیه از قرآن کریم به عنوان دلیل، ارائه مى کنیم، هر چند براى هر کدام، آیات فراوانى یافت مى شود:
۱) اوّلین شاهد از نظر قرآن شریف «خداوند متعال» است:
«فَاِلَیْنا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ اللَّهُ شَهیدٌ عَلى ما یَفْعَلُون»[۱]
«بازگشتشان به سوى ما است، سپس خداوند بر آنچه آنها انجام مىدادند گواه است.»
۲)شاهد دوّم ملائکه الهى هستند. از قرآن شریف استفاده مىشود که ملائکه در قیامت «له» یا «علیه» ما یعنى بر نفع یا ضرر ما شهادت مىدهند:
«وَ جائَتْ کُلُّ نَفْسٍ مَعَها سائِقٌ وَ شَهیدٌ.» [۲]
«و هر کسى مىآید، با او حرکت دهنده و گواهى دهندهاى است.»
و در روایات «شهید» به ملائکه تفسیر شده است چنانکه امیرالمؤمنین(سلام‌الله‌علیه) نیز در دعاى کمیل به آن تصریح فرمودهاند:
«وَ کُلُّ سَیِّئَهٍ اَمَرْتَ بِاِثْباتِهَا الْکِرامَ الْکاتِبینَ الَّذینَ وَکَّلْتَهُمْ بِحِفْظِ ما یَکُونُ مِنّى وَ جَعَلْتَهُمْ شُهُوداً عَلَىَّ مَعَ جَوارِحى وَ کُنْتَ اَنْتَ الرَّقیبَ عَلَىَّ مِنْ وَرائِهِمْ وَ الشَّاهِدَ لِما خَفِىَ عَنْهُمْ.»
«و به کرام الکاتبین دستور دادى که هر گناهى را بنویسند، همانها که مأمورشان کردى تا هر چه از من صادر شود حفظ کنند و ایشان و اعضاى بدنم را گواه بر من قرار دادى در حالى که بعد از ایشان تو مراقب من بودى و گواه بودى بر آنچه از ایشان پنهان بود.»
ملائکهاى که از دیدگاه قرآن، جزء شاهدان روز رستاخیز هستند بر سه دستهاند:
اوّل) «ملائکه مقرّب خداوند»، نظیر جبرییل، میکاییل، اسرافیل، عزراییل و…. مىباشند:
«کِتابٌ مَرْقُومٌ یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ.» [۳]
«کتابى است نوشته شده، که مقرّبان شاهد آن هستند.»
دوّم) ملائکهاى هستند که براى حفظ ما از شرور انسى و جنّى و آفات، همیشه از ما مواظبت مىکنند:
«لَهُ مُعَقَّباتٌ مِنْ بَیْنِ یَدَیْهِ وَ مِنْ خَلْفِهِ یَحْفَظُونَهُ مِنْ اَمْرِ اللَّهِ.» [۴]
«براى انسان مأمورانى است پى در پى، که به فرمان خدا او را از پیش رو و از پشت سر پاسدارى مىکنند.»
سوّم) ملائکهاى که «رقیب» و «عتید» نامیده مىشوند و براى نوشتن اعمال ما گمارده شدهاند و در هر روز و شب تغییر مىکنند:
»ما یَلْفِظُ مِنْ قَولٍ اِلّا لَدَیْهِ رَقیبٌ عَتیدٌ.» [۵]
»انسان هیچ سخنى را بر زبان نمىآورد مگر اینکه مراقبى آماده نزد اوست (و آن را ضبط مىکند).»
۳)«انبیاء الهى»: همانطور که جلودار امّت خود هستند در قیامت هم شاهد بر امّت خود خواهند بود:
«وَ یَومَ نَبْعَثُ فى کُلِّ اُمَّهٍ شَهیداً عَلَیْهِمْ مِنْ اَنْفُسِهِمْ وَ جِئْنا بِکَ شَهیداً عَلى هؤُلاءِ.» [۶]
«روزى که در هر امّتى گواهى از خودشان بر ایشان برمىانگیزیم و تو را گواه بر آنان قرار مىدهیم.»
۴)«امامان معصوم(سلام‌الله‌علیهم)»: نیز در زمره شاهدان روز رستاخیز مىباشند:
«وَ کَذلِکَ جَعَلْناکُمْ اُمَّهً وَسَطاً لِتَکُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ وَ یَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهیداً.» [۷]
«شما را نیز امّت میانهاى قرار دادیم تا بر مردم گواه باشید و پیامبر هم بر شما گواه است.»
۵)«اعضا و جوارح و دل انسان» نیز در عالم قیامت، جزء شاهدان است:
«یَومَ تَشْهَدُ عَلَیْهِمْ اَلْسِنَتُهُمْ وَ اَیْدیهِمْ وَ اَرْجُلُهُمْ بِما کانُوا یَعْمَلُونَ.» [۸]
«در آن روز زبانها و دستها و پاهایشان بر ضدّ آنها به اعمالى که انجام مىدادند، گواهى مىدهد.»
«لا تَقْفُ ما لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ اِنَّ السَّمْعَ وَ الْبَصَرَ وَ الْفُؤادَ کُلُّ اُولئِکَ کانَ عَنْهُ مَسْئُولاً.» [۹]
«از آنچه به آن آگاهى ندارى پیروى مکن، زیرا گوش و چشم و قلب، همه مورد پرسش واقع خواهند شد.»
۶) «اعمال انسان»، هم شاهد براى انسان در روز جزاست:
«وَ وَجَدُوا ما عَمِلوُا حاضِراً وَ لا یَظْلِمُ رَبُّکَ اَحَداً.» [۱۰]
«و آنچه را انجام دادهاند حاضر یابند و پروردگار تو به هیچ کس ستم نمىکند.»
اصول اعتقادى / شاهدان در قیامت
۷)«هویّت انسان»، از دیگر شاهدانى است که در قیامت وجود خواهد داشت. اعمال خوب بر هویّت بشر اثر نهاده و او را به صورت انسان کاملى خواهد آورد، چنانکه اگر انسان در زمره فاجران یا منافقان و یا کافران باشد اعمال دنیایى وى، او را بصورت حیوانى جلوه گر خواهدساخت و هویّت او کاشف از شقاوت او خواهد بود:
«وَ کُلَّ اِنْسانٍ اَلْزَمْناهُ طائِرَهُ فى عُنُقِهِ وَ نُخْرِجُ لَهُ یَومَ الْقِیامَهِ کِتاباً یَلْقاهُ مَنْشُوراً إِقْرَءْ کِتابَکَ کَفى بِنَفْسِکَ الْیَومَ عَلَیْکَ حَسیباً.» [۱۱]
«و هر انسانى، اعمالش را به گردنش آویختهایم و روز قیامت کتابى براى او بیرون بیاوریم که آن را در برابر خود گشوده مىبیند، (به او مىگوییم) کتابت را بخوان، کافى است که امروز، خود حسابگر خویش باشى.»
۸)«مکان اعمال»، نیز جزء شاهدان انسان در عالم آخرت، محسوب مىشود مکانى که انسان در آن عمل نیک یا پلید را انجام داده است، در روز جزا بر نفع یا بر ضرر وى شهادت خواهد داد:
«اِذا زُلْزِلَتِ الْاَرْضُ زِلْزالَها وَ اَخْرَجَتِ الْاَرْضُ اَثْقالَها وَ قالَ الْاِنْسانُ ما لَها یَومَئِذٍ تُحَدِّثُ اَخْبارَها بِاَنَّ رَبَّکَ اَوحى لَها.» [۱۲]
«هنگامى که زمین شدیداً به لرزه در آید و زمین بارهاى سنگینش را خارج سازد، و انسان مى گوید: زمین را چه مىشود؟ در آن روز زمین تمام خبرهایش را بازگو مىکند (همانگونه که) پروردگارت به او وحى کرده است.»
همچنین از روایات فراوانى استفاده مىشود که زمان انجام عمل نیز، له یا علیه انسان شهادت مىدهد. علّامه مجلسى(رضوان اللَّه علیه) این روایات را در کتاب بحارالانوار، نقل کرده است از آن جمله:
«قالَ الْباقِرُ(ع): ما مِنْ یَومٍ یَأْتى عَلَى ابْنِ آدَم اِلّا قالَ ذلِکَ الْیَومُ یَابْنَ آدَم اَنَا یَومٌ جَدیدٌ وَ اَنَا عَلَیْکَ شَهیدٌ فَافْعَلْ فِىَّ خَیْراً وَ اعْمَلْ فِىَّ خَیْراً اَشْهَدُ لَکَ یَومَ الْقِیامَهِ.» [۱۳]
«امام باقر(سلام‌الله‌علیه) فرمود: هیچ روزى بر انسان نمى گذرد مگر آنکه آن روز به انسان مى گوید: اى انسان من روزى جدید هستم و بر تو شاهد تو هستم پس در این روز کلام خیر بگو، روز قیامت براى تو شهادت مىدهم.»
پی‌نوشت‌ها:
[۱] یونس،۴۶.
[۲] ق، ۲۱.
[۳] مطففین، ۲۱.
[۴] رعد، ۱۱.
[۵] ق، ۱۸.
[۶] نحل،۸۹.
[۷] بقره،۱۴۳.
[۸] نور،۲۴.
[۹] اسراء، ۳۶.
[۱۰] کهف، ۴۹.
[۱۱] اسراء،۱۳.
[۱۲] زلزال،۱تا۵.
[۱۳] بحار الانوار، ج ۷، ص ۳۲۵، باب ۱۶، ح ۲۰.
منبع: پرسمان
/1102001307