دلایلی بر زندانی شدن شیطان در ماه مبارک رمضان

پاسخ اجمالی:
 

یکی از سخنان پیامبر اسلام(ص) در مورد آثار و برکات ماه مبارک رمضان که در منابع معتبر روایی؛ نظیر کتاب کافی، تهذیب و… آمده است. روایتی است که در آن این جمله آمده است: «آن هنگام که هلال ماه رمضان سر برآورد، شیطان‏ هاى رانده شده به زنجیر کشیده می ‏شوند».

یکی از سخنان پیامبر اسلام(ص) در مورد آثار و برکات ماه مبارک رمضان که در منابع معتبر روایی؛ نظیر کتاب کافی، تهذیب و… آمده است. روایتی است که در آن این جمله آمده است: «آن هنگام که هلال ماه رمضان سر برآورد، شیطان‏ هاى رانده شده به زنجیر کشیده مى‏شوند». این روایت از طریق امام باقر (ع) از جد بزرگوارش نقل شده است: «أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ سَعِیدٍ عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عُلْوَانَ عَنْ عَمْرِو بْن‏ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ (ع) قَالَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یُقْبِلُ بِوَجْهِهِ إِلَى النَّاسِ فَیَقُولُ یَا مَعْشَرَ النَّاسِ إِذَا طَلَعَ هِلَالُ شَهْرِ رَمَضَانَ غُلَّتْ مَرَدَهُ الشَّیَاطِینِ وَ فُتِحَتْ أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ أَبْوَابُ الْجِنَانِ وَ أَبْوَابُ الرَّحْمَهِ وَ غُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ وَ اسْتُجِیبَ الدُّعَاءُ وَ کَانَ لِلَّهِ فِیهِ عِنْدَ کُلِّ فِطْرٍ عُتَقَاءُ یُعْتِقُهُمُ اللَّهُ مِنَ النَّارِ وَ یُنَادِی مُنَادٍ کُلَّ لَیْلَهٍ هَلْ مِنْ سَائِلٍ هَلْ مِنْ مُسْتَغْفِرٍ اللَّهُمَّ أَعْطِ کُلَّ مُنْفِقٍ خَلَفاً وَ أَعْطِ کُلَّ مُمْسِکٍ تَلَفاً…»؛[۱] پیامبر خدا (ص) همواره چون به هلال ماه رمضان مى ‏نگریست، رو به قبله نموده و مى ‏فرمود: «اللهم اهله علینا بالامن و الایمان و السلامه و الاسلام و العافیه المجلله و الرزق الواسع و دفع الاسقام و تلاوه القرآن و العون على الصلاه و الصیام اللهم سلمنا لشهر رمضان و سلمه لنا و تسلمه منا حتى ینقضى شهر رمضان و قد غفرت لنا»؛ خدایا این ماه را بر ما نو کن، با امنیت، ایمان، تندرستى، مسلمانى، عافیت سراپا، روزی فراوان، دفع بیماری، تلاوت قرآن و کمک بر نماز و روزه. خدایا ما را برای رمضان سالم نگهدار و ماه رمضان را برای ما، و بپذیر از ما، تا این که ماه رمضان به اتمام رسد، و ما را آمرزیده باشى.

پس آن گاه رو به مردم نموده و مى ‏فرمود: اى مسلمانان! آن هنگام که هلال ماه رمضان سر برآورد، شیطان‏ هاى رانده شده به زنجیر کشیده مى ‏شوند، درهاى آسمان و درهاى بهشت و درهاى رحمت گشوده، و درهاى دوزخ فرو بسته خواهد شد. خواسته‏ ها بر آورده مى ‏شوند، و هنگام هر افطار خداوند را آزاد شدگانى است که آنان را از آتش دوزخ برهاند، و هر شب نداگرى ندا سر دهد: آیا خواهنده ‏اى هست؟ آیا آمرزش خواهى هست؟ خدایا! هر انفاقگرى را پاداشى جایگزین و هر بخیلى را تباهى ده.

بنابر این، چنان که در این روایت آمده، یکی از برکات ماه رمضان این است که شیطانی که هر لحظه در گمراه کردن انسان به کمین نشسته، به بند کشیده شده است.

البته، گفتنی است که در بند بودن شیطان، به معنای این نیست که از جانب او هیچ کوشش و تلاشی علیه ما صورت نمی گیرد، این سخن رسول خدا (ص) می تواند کنایه از این باشد که یکی از اسباب و عوامل گناه که شیطان باشد، قدرت اغواگری او در این ماه محدود شده، و این به بدان معنا نیست که چون در بند است نمی تواند کاری انجام دهد! چه بسا انسان در زندان گرفتار است و از همان درون زندان از طرق مختلف، حتی با ایما و اشاره ارتباطش را با بیرون بر قرار می کند. شیطان نیز این گونه است، او اگرچه در بند باشد باز از تلاش و کوشش در گمراه کردن انسان کوتاهی و سستی نمی کند.

شایان توجه است که در واقع همیشه نیز این گونه نیست که شیطان در ارتکاب گناه و معاصی ما صد در صد دخیل و مقصر باشد. بسیاری از گناهانی را که انسان مرتکب می شود، با توجه به گناه و نافرمانی بودنش نسبت به خدا، خود وی انجام می دهد. همان گونه که می دانیم، شیطان هیچ گاه انسان را مجبور به فرمان خویش نمی کند، بلکه طبق صریح قرآن او دعوت به نافرمانی از خدا و دستوراتش می کند،[۲] اما این خود انسان است که با اختیار خود به جای لبیک به دعوت پیامبران، دعوت شیطان را اجابت می کند، آن وقت او را مقصر می گیرد، در حالی که همین انسان دعوت پیامبران الاهی را نیز در جهت سعادت به همراه داشت.

بنابر این، سخن رسول خدا به این معنا نیست که چون شیطان در این ماه در حبس است، پس خیال ما از بابت گناه راحت باشد و یا اگر گناهی انجام می شود، پس معنای در بند بودن شیطان چیست؟

[۱]. کلینی، کافی، ج ۴، ص ۶۷، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۵ش.