تفاوت توبه كنندگان و بي گناهان
تفاوت آنكه كه يك عمر گناه كرده است و اكنون با توبه، آمرزيده مي‌شود و به بهشت مي‌رود با كسي كه يك عمر عبادت و اطاعت كرده و او هم وارد بهشت مي‌شود، چيست؟
وارث: توبه عذاب جهنّم را از آدمي دور مي‌كند و او را مستحقّ بهشت و نعيم الهي مي‌گرداند. انساني كه با كردار زشت خويش، جهنّم و عذاب آن را بر خويش واجب گردانيده است، با توبه واقعي مي‌تواند ورود به بهشت و بهره مندي از نعمت هاي آن را براي خود رقم بزند.
آيات چندي از قرآن شريف،[1] جايگاه آدمي را پس از توبه، بهشت مي‌داند و اوصاف ترغيب كننده‌اي نيز براي جايگاه چنين كساني برشمرده است:
«يا أَيهَا الَّذينَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَي اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسي رَبُّكُمْ أَنْ يكَفِّرَ عَنْكُمْ سَيئاتِكُمْ وَ يدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ» [2]
اى كسانى كه ايمان آوردهايد، به سوى خداوند توبه كنيد، توبهاى خالصانه، اميد است پروردگارتان گناهان شما را بزدايد و شما را به باغ‌هايى كه از زير [درختان] آن جويبارها روان است درآورد.
بر اساس گواهي قرآن كريم، ترديدي وجود ندارد كه توبه، انسان را به بهشت رهنمون مي‌شود. حتي اگر كسي گناهان بسيار بزرگي مرتكب شده باشد يا بسيار به خودش و ديگران ظلم نموده باشد، بايد يقين داشته باشد كه در صورت توبة حقيقي، جايگاه ابدي او بهشت خواهد بود. زيرا ذات باري‌تعالي به توبه كننده، وعده داده است كه پاداش او را بهشت قرار دهد و هرگز از وعدة خود تخلّف نخواهد كرد:
«وَ الَّذينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّهُ وَ لَمْ يصِرُّوا عَلي ما فَعَلُوا وَ هُمْ يعْلَمُون، أُولئِكَ جَزاؤُهُمْ مَغْفِرَةٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَ جَنَّاتٌ تَجْري مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ خالِدينَ فيها وَ نِعْمَ أَجْرُ الْعامِلينَ» [3]
حشر با اهل‌بيت«عليهم السلام» در بهشت، مقام والايي محسوب مي‌شود و كمتر كسي به آن مقام دست مي‌يابد. لياقت همسوئي و همسايگي با حضرت زهرا«عليهاالسلام» وائمّه هدي«عليهم السلام» نياز به تناسب دارد كه ساخته و پرداخته اعمال دنيوي آدمي است
و آنان كه چون كار زشتى انجام دهند و يا بر خود ستم نمايند، خدا را به ياد آرند و براى گناهان خود آمرزش خواهند- و كيست جز خداوند كه گناهان را ببخشد؟- و بر آنچه كردهاند در حالى كه مىدانند اصرار نمىورزند، آنها پاداششان آمرزشى است از جانب پروردگارشان و بهشتهايى كه از زير آنها نهرها جارى است، جاودانه در آن باشند، و خوب پاداشى است پاداش اين عملكنندگان.
در واقع مي‌توان گفت: بعد از آنكه گناهان بخشيده شود و انسان، طاهر شود، استحقاق ورود به بهشت را پيدا مي‌كند. زيرا حق دارد كه خداوند او را نجات دهد:
«كَذلِكَ حَقًّا عَلَينا نُنْجِ الْمُؤْمِنينَ» [4]
بر ما فريضه است كه مؤمنان را نجات دهيم.
بنده‌اي كه توبه كند و به سوي خداوند بازگردد، نسبت به خداي خود حق پيدا مي‌كند و خداوند نيز بنابر استحقاق آن بنده، توبة او را مي‌پذيرد و او را به بهشت رهنمون مي‌شود. زيرا همان‌طور كه بيان شد، پس از پذيرش توبه، گناهان بنده بخشيده مي‌شود و اثر گناهان نيز نابود مي‌گردد و افزون بر اين، حسنات جايگزين سيئّات پروندة اعمال مي‌شود.
بنابراين معنا ندارد خداوند بنده‌اي كه گناه در پروندة اعمال او وجود ندارد و به‌جاي آن، حسنات و نيكي‌ها ثبت شده است، عذاب كند. قاعدة لطف الهي و رحمت عنائية پروردگار نيز اقتضا مي‌كند كه توبة بندة خويش را بپذيرد و او را از جهنّم رهايي بخشد.
پاسخ به يك سؤال
در مباحث گذشته، مكرراً بيان شد كه گناه هرچه بزرگ و هرچه فراوان باشد، اگر گناهكار توبه كند، خداوند متعال او را مي‌آمرزد. سؤالي كه در اين‌جا مطرح مي‌شود اين است كه تفاوت آنكه كه يك عمر گناه كرده است و اكنون با توبه، آمرزيده مي‌شود و به بهشت مي‌رود با كسي كه يك عمر عبادت و اطاعت كرده و او هم وارد بهشت مي‌شود، چيست؟
پاسخ كلّي اين سؤال، اين است كه بهشت داراي مراتب و درجات گوناگون است و جايگاه اهل بهشت با توجّه به نوع عملكرد آنان در دنيا، تعيين مي‌شود. به عبارت روشن‌تر، همه بهشتيان به صورت يكسان از نعم بهشتي و درجات آن برخوردار نمي‌شوند. گروهي در بهشت، از چنان مقامي برخوردارند كه بهشت و نعمت‌هاي بهشتي براي آنان جلوه‌اي ندارد، بلكه به مقام عنداللّهي دست يافته‌اند و جايگاه آنان نزد خداوند متعال است:
«يا أَيتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعي إِلى رَبِّكِ راضِيةً مَرْضِية» [5]
اى جان آرام گرفته، به سوى پروردگار خويش بازگرد در حالى كه تو از او خشنود و او از تو خشنود است.
برخي ديگر از بهشتيان به بهشت عدن و بهشت رضوان دست مي‌يابند. اين جايگاه رفيع با توجّه به ميزان ايمان، تقوا و پارسايي به آنان عطا مي‌شود. چنانكه قرآن كريم هنگامي كه وصف نعمت‌هاي بهشتي را مي‌كند، مي‌فرمايد: «وَعَدَ اللَّهُ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِنات» [6] ؛ يا در جاي ديگر مي‌فرمايد: «أُعِدَّتْ لِلْمُتَّقينَ».[7]
حشر با اهل‌بيت«عليهم السلام» در بهشت، مقام والايي محسوب مي‌شود و كمتر كسي به آن مقام دست مي‌يابد. لياقت همسوئي و همسايگي با حضرت زهرا«عليهاالسلام» وائمّه هدي«عليهم السلام» نياز به تناسب دارد كه ساخته و پرداخته اعمال دنيوي آدمي است.
گروهي نيز اعمال درخشاني دارند و از نعمت‌ها و باغ‌هاي بهشتي بهره‌مندي مي‌گردند، ولي به مقام عنداللّهي نمي‌رسند يا لياقت ورود به بهشت رضوان و حشر با اهل‌بيت«عليهم السلام» را پيدا نمي‌كنند.
به هر تقدير، اهل بهشت مقامات مختلف و متفاوتي دارند و قرار نيست كسي كه به واسطه توبه، بهشتي شده است و كسي كه عمري تقوا پيشه كرده و در علم و عمل غوطه‌ور بوده است، در يك جايگاه قرار گيرند.
در واقع، معناي آمرزش گناهكار، نجات وي از عذاب جهنّم و ورود به بهشت است. امّا اينكه در بهشت، چه جايگاهي و كدام درجه و مرتبه را كسب خواهد كرد، سخن و مطلب ديگري است.
نكتة مهمِّ ديگري كه در همين راستا بايد به آن توجّه شود، اين است كه توبه انسان‌ها با يكديگر تفاوت دارد؛ چنانكه برخي اوقات آدمي به وسيله توبه مي‌تواند راه صد ساله را بپيمايد؛ زيرا در آن حالت، همه چيز را فداي دوست كرده و از دنيا و آنچه در آن بوده، گذشته است. نظير حرّ بن يزيد رياحي كه از جمله افرادي بود كه توانست با توبه، به مقامات والايي دست يابد و نام خود را در زمره شهداي كربلا ثبت كند. يعني پس از توبه، راه را پيمود و به مقصد رسيد.
پي نوشت ها :
1. صف / 12، آل عمران / 136، تحريم / 8 و ...
2.تحريم / 8
3.آل‌عمران / 136- 135
4.يونس / 103
5. فجر / 28- 27
6.توبه / 72
7.آل عمران / 133
منبع : پايگاه اطلاع رساني آيت الله مظاهري