حجت‌الاسلام برمایی: آموزش زودهنگام قرآن مخرب است
مشاور خانواده و مسائل دینی از آموزش زودهنگام قرآن به عنوان آسیبی که هزینه‌های سنگین به همراه دارد یاد و عنوان کرد: باید از تجربیات مکاتب و جلسات قرآنی خانگی و کانون‌های قرآن فعلی استفاده کرد.
وارث: حجت‌الاسلام والمسلمین برمایی، مشاور خانواده و مسائل دینی درباره گریزان بودن دانش‌آموزان مقطع اول دبستان از آموختن قرآن کریم و کتابی که در این مقطع عرضه می‌شود، با اشاره به اینکه در دوران کودکی، پیش از اینکه قرآن به کودکان آموزش داده شود، حروف با شعر و بازی به آنان یاد داده می‌شد، گفت: یکی از موضوعات در این مقطع، آن است که که ابتدا شوق، رغبت و انگیزه در کودکان ایجاد شود.
وی افزود: ایجاد انس در کودکان، نکته دوم و نکته سوم، آموزش، فضای راهنمایی کردن و هدایت است. در حوزه دین، باید پیش از آموزش، به ایجاد شوق، رغبت و انگیزه پرداخت. باید توجه داشت که دادن هر داده و اطلاعاتی به کودکان ولو آیه قرآن، سبب تربیت کودک نمی‌شود. در این باره امیدواریم که این موضوع موجب دلزدگی و واکنش منفی نشود که متاسفانه در رویکردی که در پیش گرفته شده است نشان می‌دهد که این روند برعکس پاسخ داده و کودکان منزجر شده‌اند.
توجه به توانمندی نیمکره چپ مغز
برمایی ادامه داد: متاسفانه در آموزش و پرورش با ضعف معلمان پرورشی و قرآنی روبرو هستیم و نیروی با کیفیت پرورشی و معلم قرآن نداریم. با این روند دو شاخص اول روی نمی‌دهد. در این باره باید این سوال را پرسید که آیا همه کسانی که به آموزش قرآن می‌پردازند، معلم قرآن هستند؟ آیا این افراد به ابزارهای آموزشی و دینی مسلط و آگاه هستند؟
وی توضیح داد: نکته اول در این باره آن که تربیت زودهنگام، سبب ایجاد بی‌میلی در کودکان می‌شود و تکلیف مضاعف برعهده آنان می‌گذارد. آیا در آموزش موارد دینی به کودک، اولویت ما حفظ قرآن و دادن معارف عمیق به کودکان است؟ اینکه مغز راست کودک با ادبیات دینی آشنا شود، در اولویت است تا مغز چپ؛ در مغز راست، همه احساسات، عواطف و زیباشناسی‌ها اتفاق می‌افتد. مغز چپ کودک به این علت که از المان‌ها و فاکتورهای استدلالی کامل برخوردار نیست و تکامل نیافه است، نمی‌تواند وارد مباحث تامل برانگیز شود و این موضوع به دلزدگی کودک می‌انجامد.
برمایی تاکید کرد: متاسفانه در این مورد بر اساس ادبیات دینی و توصیه روانشناسی نیز رفتار نکردیم، چون کودک در این سن باید بتواند بازی کند و در فضای مغز راست به کسب اطلاعات بپردازد. اینکه کودکان از کلاس‌های ریاضی منزجر و فراری هستند، یک دلیلش آن است که مغز چپ هنوز ضعیف است، اما در کلاس قرآن عده کثیری از کودکان در همه تیپ و توانمندی، فراری هستند. علتش آن است که تربیت و انتقال دانش را به صورت زودهنگام انتخاب کرده‌ایم.
وی افزود: شرایط ذهنی کودک در نظر گرفته نشده است و این کتاب از نیاز کودکان ثقیل‌تر است و حجم بالایی دارد که در کنار همه این موارد، ارائه خوبی نیز ندارد. از آن سو معلمان نیز از کیفیت اطلاعاتی خوبی برخوردار نیستند. این آموزش زودهنگام است.
رها کردن اصل توحید و توجه به اصول فرعی
برمایی به نکته دوم در این باره اشاره و عنوان کرد: مباحث دینی و تربیتی از دید قرآن اصول و فروعی دارند. آموزش اصل توحید به کودک و نگاه فلسفی درباره خدا با رویکرد دین و روان در اولویت است تا اینکه بخواهیم قرآن را به کودکان آموزش دهیم. هر چند حفظ قرآن از توفیقات الهی است که نصیب فرد می‌شود، ولی نباید زودهنگام صورت گیرد.
این مشاور ادامه داد: در اولویت‌بندی باید شرایط سنی را لحاظ کنیم؛ رعایت موقعیت رشد و زیست افراد باید مورد توجه قرار گیرد. ما به مسائل فرعی در مسائل قرآنی می‌پردازیم که موضوعات اصلی مثل توحید و اصول دین ما که اصول فکری و جهان‌بینی مهم در زندگی فرد است را مورد غفلت قرار می‌دهیم. مثل اینکه هنوز توحید را جا نینداخته‌ایم و کودک خدا را درست نمی‌شناسد، ولی می‌خواهیم درباره مخرج گفتن کلمه «والضالین» با او صحبت کنیم.
وی توضیح داد: متاسفانه از اصل اصول تربیتی دینی دور هستیم و فضای نامطلوبی را برای فرد ایجاد می‌کنیم. آنچه در مدرسه ارائه می‌دهیم باید ریشه‌های خانوادگی داشته و در فضای اجتماعی از ریشه‌های المانی و نمادی برخوردار باشد. خانواده‌هایی که این کتاب‌ها را تهیه کرده‌اند ممکن است چه از سر آگاهی یا ناآگاهی ، مخالف این کتاب باشند. این کتاب اگر درست هم باشد، قطعاً در خانواده‌ها ایجاد رعب کرده است.
سندرم نمرات
برمایی اظهار کرد: در آموزش و پرورش با سندرم نمرات روبرو هستیم. کتاب‌هایی از این دست، ارزش پرورشی و تربیتی پایینی دارند، چون نمره این درس مهم است. مشکلی که در گروه معارف دانشگاه درباره معارف دینی خود داریم که بیش از اینکه به این درس به عنوان درس تخصصی نگاه شود، به عنوان یک مزاحم و اینکه نمره‌اش باعث بالا رفتن معدل می‌شود نگاه می‌شود. دانشجویان متاسفانه نگاه صرفاً آموزشی دارند تا پرورشی.
وی گفت: روند ایجاد شده نشان می‌دهد که انتخاب این درس و نوع کیفیت درس دادن بیشتر فضای آموزشی دارد تا تربیتی و پرورشی. گاه آنقدر افراط می‌کنیم که می‌خواهیم سند ۲۰۳۰ را آموزش دهیم و گاه از این سمت بوم می‌افتیم که مباحث فقیر و دور از سن و فهم ارائه می‌شود که موجب انزجار از مباحث دینی است.
بزرگترین آسیب به قرآن
برمایی افزود: این موضوعات از آنجا که در رده سنی کودکان اتفاق می‌افتد در سطح رفتار و روان، در ناخودآگاه کودکان اثر خواهد داشت و در ۱۰، ۱۵ سال آینده، نسبت به مبانی دینی واکنش منفی را در وجود فرد حتی به صورت ناخودآگاه ایجاد می‌کند. این موضوع بزرگترین آسیب به قرآن و مبانی دینی است که باید بازبینی شود.
وی همچنین به ارائه سه پیشنهاد پرداخت و گفت: در وهله اول باید گفت که آموزش قرآن در ایران همیشه سنتی بوده است. ساختار آموزش قرآن در ایران بسیار منسجم و پر از نشاط و شادابی و مقتضی با سن افراد بوده است. باید نسبت به آن نوع آموزش بازبینی کرد و پژوهش انجام داد و کارهایی که پیش از این در مکاتب و جلسات قرآنی انجام می‌شد را ادامه داد.
بهره‌گیری از تجربیات موفق
برمایی به پیشنهاد دوم پرداخت و توضیح داد: از تجربیات آموزشی و تربیتی کانون‌های قرآنی در کشور می‌توان استفاده کرد که خیلی از این تجربیات موفق‌تر از کتابی است که آموزش داده می‌شود. و پیشنهاد سوم این که اگر قرار است مسائل تربیتی را در آموزش و پرورش پیش ببریم، باید همیشه فضای تربیت دینی مبتنی بر نشاط و شادابی باشد. اگر راهکار آموزشی ما، نمی‌تواند پرورش ما را تامین کند و به میزان کافی معلمین درجه یک در حوزه قرآن نداریم، باید برای انتقال آموزش حجم کتاب را پایین آورد یا ضعف نیروی انسانی را برطرف کرد و بعد از آن اقدام به این کار کرد.
این مشاور افزود: وقی پیامبر(ص) بعد از فتح مکه خواستند مبلغ به دیگر کشورهای حاشیه عربستان بفرستند، به فن بیان، کیفیت سواد و ظاهر افراد خیلی دقت می‌کردند درباره امر بسیار مهمی که قرآن است و قطعاً با دغدغه فاخر در قالب کتاب برای این مقطع در نظر گرفته شده است، باید اصول اولیه مباحث تربیتی را از نگاه دین رعایت کرد. اگر آسیبی در این مباحث روی دهد، هزینه‌های سنگینتری از شروع و پیاده کردن طرح دارد. کتاب قرآن، کتاب فیزیک و ریاضی نیست که گفته شود این نظریه اشتباه بوده و معلم بیان خوبی نداشته است؛ این کتاب، آیه قرآن است و یک تفسیر دارد و یک بار گفته می‌شود، آن هم برای کودکی که سطح تاثیرپذیری آن از ناخودآگاه شخصی شروع می‌شود.