سیاست،آفتی که مداحی را تهدید می‌کند

مداحی به عنوان یکی از قدیمی‌ترین مناسک مذهبی از سالیان دور بین ایرانیان اهل تشیع مرسوم بوده است و این سنت دینی و فرهنگی تا به امروز به عنوان قسمتی از زندگی آیینی مردم ما حفظ شده است اما در بیست سال گذشته دستخوش تغییراتی هم شده است.

بررسی این تغییرات برای بررسی آنچه آفات مداحی خوانده می‌شود، ضروری است.
۱- مداحی در گذشته قسمتی از روضه خوانی بود که به مرور زمان روضه خوانی را به حاشیه برد و به عنوان عنصر اصلی و شورانگیز مراسم عزاداری جایگاه جدیدی برای خود تعریف کرد.
۲- در گذشته ملودی‌های مداحی از دستگاه‌ها و گوشه‌های موسیقی سنتی ایرانی استفاده می‌شد و بسیاری از مداحان خوانندگان کارکشته موسیقی سنتی بودند مثلا استاد ابوالحسن صبا و استاد شجریان پیش از آنکه خواننده موسیقی سنتی ایرانی باشند مداح بوده‌اند.
با باز شدن پای موسیقی‌های جدید پاپیولار به ایران و رشد طبقه متوسطی که خواهان گذار از سنت به مدرنیته بودند،‌ موسیقی سنتی اقبال گذشته خود را از دست داد و موسیقی سبک پاپ به شکل فراگیری در جامعه گسترش پیدا کرد. از آنجاییکه که مداحی ریشه در موسیقی سنتی ایرانی داشت با تضعیف جایگاه این موسیقی، مداحی که منبع الهام خود را متزلزل می‌دید در روندی آرام مداحی به سمت ملودی‌های پاپ حرکت کرد.
دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی آغاز فرمانروایی موسیقی پاپ در ایران بود که با فاصله حدود سه دهه، مداحی هم شروع به گریز زدن به موسیق پاپ زد اما چون مداحان نسل جدید همانند گذشته دانش موسیقایی کافی نداشتند، به جای اقتباس صرفاً به کپی کاری ترانه‌های پاپ روی آوردند. به این ترتیب که فقط ترانه جدیدی با مضامین مذهبی بر روی ملودی پاپ مورد نظر پیاده می‌کردند و با ریتمی کندتر ترانه پاپ را به نوحه تبدیل می‌کردند. البته این مونتاژکاری به مذاق خیلی از مردم که که گوششان با مداحی سنتی عجین شده بود، خوش نمی‌آمد اما نسل جوان از این موضوع استقبال کردند.
یکی از دلایل محبوبیت مداحان سبک پاپ بین برخی از جوانان هیئتی همین کانال مجاز دسترسی به هیجان موزیک پاپ است. عده‌ای از مداحان با تیزبینی و درک این عطش،‌ عنصر هیجان ملودی‌های پاپ پر هیجان را به مخاطبان جوان‌شان عرضه کردند. عده‌ای دیگر از این مداحان پرفورمنس را هم به سایر عناصر مدرن مداحی اضافه کردند.
به نظر می‌رسد این سبک از مداحی در واقع نوعی انحراف است. در حالی که التذاذ از موسیقی وتخلیه هیجان از کارکردهای به هنجار نهاد مداحی نیست، وارد شدن مداحی به این عرصه در واقع نوعی کژکارکردی و به حاشیه راندن کارکردهای اصلی مداحی به عنوان عنصری از نهاد دین است.
۳- با توجه به نفوذ و محبوبیت برخی از مداحان بین نسل جوان، برخی از سیاسیون در سال‌های گذشته تلاش کرده‌اند تا با نزدیک کردن این مداحان به خود،‌ رسانه قدرتمند دیگری جهت رسیدن به اهداف سیاسی‌شان فراهم کنند. در دوران محمود احمدی نژاد، مداحان سیاسی به نحو محسوسی پا گرفتند. البته رابطه بین سیاست و مداحی رابطه‌ای یک سویه نبود. از سوی دیگر مداحان با کسب قدرت سیاسی و نزدیک شدن به نقاط کانونی قدرت، سعی در به کرسی نشاندن نقطه نظرات سیاسی خود و گروه‌های مرجع‌شان کردند که این کشمکش‌ها در دوران ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد، موجبات شکایت او از دو مداح معروف سعید حدادیان و منصور ارضی را فراهم کرد.
قدرت مداحان سیاسی حتی کار را به جایی رساند که یکی از این مداحان در یک دعوای ساده با شلیک تیر هوایی موجبات رعب و وحشت مردم را فراهم کرد.
وارد شدن مداحان به سیاست در واقع خرج کردن از اعتبار نهاد دین به نفع جناح‌های سیاسی بوده که در واقع نتیجه‌ای جز تضعیف باورهای دینی بین عامه مردم نخواهد داشت.

منبع: دعبل