نگاه «منتظر» در روابط اجتماعی باید جهانی باشد

وارث: حجت الاسلام علیرضا پناهیان در کتاب «انتظار عامیانه، عالمانه و عارفانه» در رابطه با ویژگی های یک منتظر می نویسد: بعد از خودسازی، انجام «وظایف اجتماعی» نوع دیگر عمل منتظران است که از آن غفلت نمی کنند. اساسا «منتظر» یک موجود اجتماعی، بلکه جهانی است. نمی توان «انتظار» را بدون «اجتماع» تصور کرد.

 

البته باید توجه داشت که انجام وظایف اجتماعی صرفاً پس از پایان یافتن مراحل عالی خودسازی نیست، چرا که اولاً بسیاری از وظایف اجتماعی ما نیاز به خودسازی و طی دوره های ویژه معنوی ندارد. مانند آنجا که می خواهیم به انفاق و انواع مجاهدت های مالی بپردازیم.  

 

ثانیًا: عمل اجتماعی، خود بسیار سازنده  است و اساساً یکی از مهم ترین راه های خودسازی، پرداختن به وظایف اجتماعی است. بله اگر کسی بخواهد در مقام مربی جامعه و یا معلم جمعی ظاهر شود و دیگران از او الگو بگیرند، باید قبل از انجام چنین وظایفی به خودسازی های ویژه بپردازد.

 

در روایتی از امام باقرعلیه السلام آمده است که ایشان در ضمن پاسخ عده ای که ادعا می کردند منتظر و آماده برای قیام علیه ظلم هستند فرمودند: « یاران قائم (عج) به قدری با هم صمیمی و برادرند که وقتی یکی از آنها احتیاج داشته باشد بدون این که نیاز به اجازه گرفتن باشد از کیف پول رفیقش به اندازه احتیاجش بر می دارد.» (1)  

 

در روایت دیگری آمده است که: «اگر دو مومن با هم این گونه نباشند، هنوز به حد برادری نرسیده اند.» امام باقر روزی به اصحابشان فرمودند: «آیا یکی از شما دست در جیب دیگری می کند و به مقدار نیازش پول بردارد؟»عرض کردند: «خیر» حضرت فرمودند: «پس در این صورت شما برادر نیستید؛» (2) 

 

ما اگر می خواهیم به مقام «منتظر» برسیم باید در رفاقت هایمان عملا ًبه سمت چنین فضایی حرکت کنیم. کما این که امام باقرعلیه السلام هم فرمودند: «امام زمان علیه السلام زمانی که قیام کند، چنین یارانی خواهد داشت.

 

در زیارت عاشورا می خوانیم «إنّی سِلمٌ لِمَن سالِمَکُم» یعنی ای امام حسین علیه السلام من فقط با شما دوست نیستم بلکه با هر کسی هم که با شما دوست باشد دوست هستم. یاور امام زمان علیه السلام، هم از نظرعاطفی به انسان ها علاقه دارد و هم در مقام عمل اهل دوست شدن و رفیق شدن با دیگران است.

 

منتظر اگر با کسی اختلاف شخصی داشته باشد، اگر چه حق با او باشد، از حقش صرف نظر می کند. او مظلومیت را تحمل می کند ولی با مومنین دوستی می کند. «منتظر» در روابط اجتماعی اش با دیگران بی نظیر است.

 

 در گزارشی آمده بود که طبق بررسی های آماری انجام شده در دانشگاه های تهران، دانشجویان مذهبی روابط اجتماعی شان ازغیرمذهبی ها بهتر است و شاداب تر، بهتر و راحت تر با دیگران ارتباط برقرار می کنند. البته این طلیعه و آغاز راه است نباید در این حد متوقف شد.

 

آدم های معمولی روزهای اولی که وارد محیط جدیدی مثل مدرسه یا دانشگاه می شوند به همه با یک نگاه معصوم، تقاضامند، رفیق، متواضع، پرسشگر و تشنه روابط عاطفی نگاه می کنند. اما بعد از مدتی که چند تا رفیق پیدا کردند دیگر کسی را تحویل نمی گیرند. دلشان هم گنجشکی است، بیشتر از ده تا رفیق جا نمی گیرد. روزهای اولی که وارد دانشگاه  شده بود به همه سلام می کرد، ولی حالا یک سال گذشته اگر یک دانشجوی تازه وارد به او سلام کند چپ چپ نگاهش می کند.

 

هر کسی دل کوچکی داشته باشد با پیدا کردن چهارتا رفیق ظرفش پر می شود. او دیگر چهل تا رفیق نمی خواهد، دیگ تواضع در چشمانش نیست، سعه صدر ندارد و نمی تواند با انسان های بیشتری دوست شود.  نمی تواند 100 تا رفیق داشته باشد. یک انسان معمولی چهارتا رفیق می خواهد برای درد دل کردن و سرّ دل گفتن اما یک «منتظر» دایره رفاقتش خیلی وسیع است. رفاقت هایش از سر نیاز نیست از سرعلاقه ای است که به انسان ها دارد.

 

«منتظر» در مقام عمل، اهل خدمت به دیگران است. اهل خودسازی و قیام برعلیه خود است، اهل فعالیت مجاهدانه است. اهل تلاش و پشتکار است. مشخصه منتظر این است که درسش از همه بهتر است و در عین حال برای کار کردن هم وقت دارد. این دو را می تواند با هم جمع کند چون روحش سالم است.

شهید چمران وقتی با استادی درس گرفت که معروف بود به هیچ کس نمره 20 نمی داد، نمره 22 از آن استاد گرفت تا جایی که آن استاد به دانشگاه اصرار کرده بود که باید این نمره 22 ثبت شود. آن وقت خود ایشان در مناجاتش می نویسد: «خدایا من در درس خواندن کم نگذاشتم تو خودت می دانی به چه دلیل؟ برای این که دوست نداشتم یک مسلمان از نظر علمی زیر دست کافر باشد.»

 

ما چاره ای نداریم جز این که در این جهان آزاد و پر از رقابت، ثابت کنیم که مهدیون از همه بهتر هستند. ما باید به جایی برسیم که وقتی سوال می شود: منتظر چه کسی است؟ همه بگویند: معلوم است کسی که از همه با نشاط تر است. بیشتر از همه خدمت می کند، بیشتر از همه درس می خواند، نستوه و خستگی ناپذیر است، در یک کلام کسی است که بلد است چگونه زندگی کند.                        

 

پی نوشت ها:

1.اختصاص شیخ مفید ص 24.

2. همان

*انتظارعامیانه، عالمانه و عارفانه، حجت الاسلام پناهیان