ظاهرا ما یاد امام حسین (ع) را زنده می کنیم اما در باطن برعکس است

 برگزاری مجالس بزرگداشت نهضت امام حسین علیه السلام امسال در فضای متفاوتی برگزار شد با این حال عاشقان اباعبدالله همچنان در صحنه وفاداری حاضر بودند. گفتگوی ما با دکتر افتخار دانش پور، عضو هیأت علمی دانشگاه مذاهب اسلامی در ادامه سلسله گفتگوهایی است که به این مناسبت با کارشناسان صورت گرفته است.

عزاداری های امسال و شیوه بزرگداشت روزهای محرم را امسال چطور دیدید؟

نکته قابل تأمل در محرم امسال، نحوه چگونگی احیای شعائر حسینی و تعظیم آن است که به دلیل شیوع بیماری و ایجاد خطر جانی برای عزاداران حسینی بسیار محل بحث و نظر قرار گرفته است. اکثر گمانه زنی ها براین امر مترتب است که اگر امسال به جهت رعایت مسائل بهداشتی عزاداری هایمان هم چون گذشته نباشد ، دچار ضعف و بی اعتقادی شده ایم؛ چرا که مجلس اهل بیت دارالشفاء است و اگر مجلس عزا با شور و هیجان ظاهری و همه تشریفات عرفی و حضور جمعیت حد اکثری مطابق با میل و دلمان برگزار نشود ، مقبول واقع نمی شود و مباحثی از این دست اما باید توجه داشت که بر مبنای آموزه های دینی چنین تعریف و طرز نگرش به عزای سید الشهدا علیه السلام کاملا اشتباه است.

چرا این نوع نگاه را اشتباه می دانید؟

در این خصوص ابتدا می بایست به تعریف احیای شعائر، انگیزه و نیت آن دقت نمود .

اینکه انگیزه مان از برگزاری یا شرکت در مجلس عزا چیست؟ چه چیزی انسان را برای انجام فعلی برمی انگیزاند و یا بر نمی انگیزاند ؟ نیت اصلی چیست ؟ پاسخ به این پرسش ها تعیین کننده است.

 امر مهمی که نیت و انگیزش ما را در اقامه عزای حسینی تقویت و کامل می کند، عقل تکامل یافته است . اسلام، آئین خردورزی و اندیشه مداری است و تمام اصول و فروع آن مبتنی بر عقلانیت است . به طور مسلم بر طبق گفتار های اهل بیت علیهم السلام رکن اصلی اقامه عزای حسین بن علی علیه السلام بر آداب و آئینی دلبخواه و سلیقه ای بنا نشده است . روح حاکم بر آن  اصل عملی اطاعت است ، اطاعت همان چیزی است که عقل به آن حکم می کند .

در این بین گروهی حتی پیشامد اخیر بیماری را به جریان هجوم جبهه نفاق و مبارزه با داعش تشبیه نموده و با طرح قیاسی مع الفارق در معرض خطر قرار گرفتن در جبهه جنگ با دشمن را با خطر شرکت در مجالس عزای حسینی (به دلیل شیوع  بیماری) یکسان انگاری نموده و تلف شدن در مسیر احیای شعائر حسینی به نحو مذکور را  تقدس مآبانه تفسیر نموده اند.

پس به اعتقاد شما بین حفظ جان و از آن سو بذل جان تباین و تضادی وجود ندارد؟

ببینید معارف دینی در جبهه مبارزه با کفر و تعدی و تجاوز دشمن ، حکم به الزام به دفاع از کیان اسلام نموده اند حتی اگر خطر جانی در پیش باشد ولیکن در مقام بحث باید هدف را شناسایی نمود .در این مورد هدف ، دفع تجاوز و خطر دشمن نیست تنها شور و هیجان است که پیامد آن با توجه به تثبیت شیوع بیماری، خطر جانی و بالاتر از آن آسیب رسانی به دیگران را به همراه دارد. به نظر تقابل این دو خطر و تفسیر اینچنینی آن مغالطه ای بیش نیست.

برای توضیح بیشتر باید گفت از آن جاکه بانی فرهنگ عزای سید الشهدا علیه السلام خود اهل بیت علیهم السلام هستند طبق فرامین ایشان رکن اصلی اقامه و تعظیم شعائر حسینی،  روضه خوانی و احیای سنت بکاء و گریه بر مصیبت سید الشهداست که با وجود شرایط فعلی ( بیماری ) نیز همچنان برگزاری آن امکان پذیر است. آن چه در این فرهنگ خودنمایی می کند، زنده داشتن و زنده شدن به هر طریق ممکن و اثرگذار است. در واقع، مشی عزاداری اهل بیت علیه السلام بر محور احیای حقیقی و زنده شدن به معنی زندگی بر پایه نهضت سید و سالار شهیدان حسین بن علی علیه السلام استوار است. اللهم اجعل محیانا محیا محمد و آل محمد و مماتنا ممات محمد و آل محمد. پس در پاسخ این توجیهات  باید عرض نمود بسم الله! این امر امکان پذیر است . می توان عاقلانه اندیشید ، عمل نمود و خردمندانه عزاداری کرد  و این هرگزبه معنای تعطیلی شعائر نیست بلکه سفارش مراجع عظام نیز تنها بر محدودیت و رعایت ضوابط است.

احتمالا وضعیت امسال تنها وضعیت محدودکننده در طول تاریخ تشیع نبوده است. تاریخ در این باره به ما چه می گوید؟

بررسی های تاریخی نشانگر آن است که هرگز شیعیان در همه ازمنه و امکنه شعائر حسینی را یکسان تکریم و تعظیم ننموده اند و در بسیاری موارد در خفقان مطلق بدان پرداخته و فرهنگ غنی آن را با روش های مختلف برای نسل های آتی ماندگار ساخته اند.

بدیهی است در شرایط کنونی هرگونه خروج از دایره تعقل و خردورزی، مراتب تعدی و تفریط نسبت به فرامین اهل بیت علیه السلام را به همراه دارد . در این راستا می توان با اقدام به مواردی چون تغییر چهره و ظاهر شهر ، برگزاری روضه های محدود خانگی ، بهره مندی از روضه های مجازی ، مطالعه سیره کربلا و... یاد و خاطره این حماسه پرشور را زنده نگه داشت. ظاهرا این گونه به نظر می رسد که ما یاد امام حسین علیه السلام را زنده نگه می داریم اما در حقیقت، سیدالشهدا است که مرا  زنده می کند .

تعابیر مختلف ناقل از بیان معصومین مصداقی بر این مدعاست که می فرمایند :"رحم الله من احیا امرنا ..."و در معرفی احیای امرشان فرموده اند :" یتعلم علومنا و یعلمها الناس ..." بنابراین می توان با محور قراردادن نیت و انگیزه این چنینی همراه با رعایت ضوابط در محرم 99 خردورزانه  برای حضرت سید الشهدا ء علیه السلام عزاداری نمود .

فلسفه بکا چیست؟

سید الشهداء علیه السلام همچون نگینی در فرهنگ تشیع جلوه گری می کند و کانون تغییر در مبدأ میل های انسانی و مشی زندگی در این طریقت است . باید  توجه داشته باشیم که اساس حرکت امام حسین علیه السلام برای بقا بود نه برای هلاکت . راز کربلا آن بود که هرکس بخواهد باقی بماند باید با حسین علیه السلام همراه شود؛ بنابراین گریه در فرهنگ عاشورایی علی رغم زبان احساسات و عواطف انسانی، زبان اعتقادات عمیق می شود، اعتقاداتی که نه تنها اندیشه و عقل را معطوف خود می کند بلکه در اعماق دل و جان آدمی نفوذ کرده  و بالاترین تأثیر را در ایجاد پیوند ، علقه و محبت خالصانه نسبت به ساحت مقدس ابا عبدالله علیه السلام دارد  و آثار مهمی چون گناه زدایی ، رفعت درجه ، ارتقاء اندیشه و ابعاد سیاسی ، تشدید روح حماسی علیه ظلم و ستم و در نهایت  زمینه سازی برای نزول رحمت الهی بر قلب پاک گریه کننده را به همراه دارد .

در یک عبارت گریه ما بر سید الشهداء ع گذشته از ابراز محبت ،نه تنها نشانه ضعف نیست بلکه  گریه پرخاش و اعتراض ما نسبت به ظالمین است .

نیمروز عاشورا به اندازه 70 سال محتوا را در خود داشته و ذکر مصیبت ابا عبدالله علیه السلام و زیارت حضرتش در روز عاشورا ، معارف ژرفی دارد و باعث هدایت و  زنده شدن ما ، تجدید تعهد و میثاقمان در مرور مراتب بندگی و هدف آفرینش است .

اگر ممکن است به فرازهایی از زیارت عاشورا هم اشاره داشته باشید.

به عنوان نمونه در فراز عرض سلام به آن حضرت " السلام علیک یا ثارالله و ابن ثاره والوتر الموتور  ... ابداً ما بقیت و بقی اللیل و النهار ..." عجز و ناتوانی خود را نسبت به ابراز سلام و تحیت فردی به ساحت مقدس ایشان اذعان داشته و به جهت شرافت وجودی و عظمت بسیار بالای آن حضرت برای تکامل و تعظیم  آن از سلام و درود الهی مدد می جوییم . در عین حال به دلیل ابدی بودن وجود آن حضرت ، این سلام باید از سنخ ابدیت باشد، سلامی ابدی برای وجودی ابدی تا در سایه سار معارف این سلام ما نیز متصل به ابدیت گردیم . پس تنها یک سلام برایمان ثبت نمی شود بلکه به برکت زیارت، سلام و درودی ادامه دار ، باقی و جاودان نثار حضرت می نماییم که نتیجه قطعی این زیارت ، قرب هرچه بیشتر نسبت به حقیقت خواهد بود .

در دوران کنونی که در واقع عصر شکوفایی جنبش های نوپدید دینی است و هراز چند گاهی با یک تفکر عرفانی خاص مواجه می شویم ، بیش از پیش می طلبد که جهان را با  اقیانوس ژرف معارف عرفانی اهل بیت علیهم السلام آشنا ساخته و با نیتی صادق و خالصانه به نشر آن بپردازیم . بدیهی است ثبات نیتی صادق و خالصانه  در سایه رشد عقلانیت است .بسیار به جا خواهد بود که در ترنم دعا و زیارت  عاشورایی امسال ، از خداوند متعال نیت صادق همراه با عامل ثبات آن یعنی عقل را  طلب نماییم .نیتی خالی از شرک ، نیتی خالی از منیت و عنانیت ، نیتی خالی از تحجر و جهالت. اللهم ارزقنا عقلاً کاملاً و لباً راجحا ً و ادباً بارعاً .... آمین یا رب العالمین.

منبع: شبستان