آنچه باید از استاد فرشچیان و طراحی ضریح امام حسین(ع) بدانید!

در طول تاریخ، اشخاص و حاکمان مختلفی برای عرض ارادت به امام حسین (ع) در ساخت و ساز و تزیین حرم مطهر امام حسین (ع) همت گماشته‌اند از اولین ضریحی که توست عضدالدوله دیلمی از جنس چوب ساخته شد تا ضریح ساخته شده از جنس نقره در زمان شاهان  قاجار و ضریحی که طاهر سیف‌الدین داعی از نقره خالص ساخت.

اما برای مردم قم ضریح کنونی حال و هوای دیگری دارد پروژه ساخت این ضریح از سال ۸۷ توسط تعدادی از ارادتمندان اباعبدالله الحسین (ع) در مدرسه معصومیه قم کلید خورد و استادان به نام چیره دست در هر رشته‌ای دور هم جمع شدند تا هنر خود را با جوهره عشق و ارادت به امام حسین (ع) گره زنند.

برای طراحی این ضریح طرح‌های مختلفی مطرح شد اما در نهایت طرح استاد محمود فرشچیان، نگارگر نام آشنا، با اشاره رهبر معظم انقلاب برگزیده و تصویب شد که به اقرار کارشناسان فن یکی از آثار کم‌نظیر هنری محسوب می‌شود.

حمید آزادگان، مدیر اجرایی پروژه ساخت ضریح امام حسین (ع)، در گفت‌وگو با ایسنا در رابطه با استاد فرشچیان عنوان کرد: آشنایی بنده با استاد فرشچیان مثل بسیاری از نوجوانان ایرانی از کتاب هنر کلاس اول راهنمایی آغاز شد. همان نقاشی که در آن‌ یک پیر جهان دیده‌ای که در حال مطالعه کتاب آن‌چنان در آن غرق شده بود که چهره‌اش از آن‌سوی کتاب پیدا بود؛ آن نقاشی را خیلی دوست داشتم. آنجا بود که با اسم زیبای استاد فرشچیان آشنا شدم و به دلیل علاقه زیادی که به نقاشی داشتم یکی از رؤیاهایم دیدار با ایشان بود.

وی افزود: از شهریور ۱۳۸۷ وارد پروژه ساخت ضریح امام حسین (ع) شدم البته کار ساخت ضریح از سه ماه پیش از آن آغاز شده بود. استاد فرشچیان در ماه‌های آخر همان سال با درایت و سفارشی که از سوی رهبر معظم انقلاب به مدیران ساخت ضریح کرده بودند وارد پروژه شدند؛ البته استاد اولین گزینه برای این اتفاق بودند ولی به دلیل اتفاقاتی که رخ داده بود، برای حضور ایشان وقفه‌ای ایجاد شد ولی در نهایت ایشان وارد کار شدند.

آزادگان گفت: وقتی استاد این کار را پذیرفتند ابتدا در کارگاه قم حضور یافتند و با مهندسین سازه از جمله اساتید مهندس خوش نژاد، مهندس توکلی بینا، مهدی دیدار و اکبر رحیم و سایر اساتید جلساتی داشتند تا طرحی که مد نظرشان بود را روی بدنه چوبی پیاده کنند.

وی بیان کرد: طرح اولیه استاد فرشچیان با بدنه چوبی ساخته شده متفاوت بود و ایشان تا جایی که امکان داشت طرح اولیه را بر مبنای بدنه چوبی تغییر دادند و سپس از اساتید نجار خواستند که تغییراتی جزئی را در پیکره ایجاد کنند تا همپوشانی طرح و سازه واقع شود.

دلدادگی بی‌آلایش استاد به نگین آفرینش

مدیر داخلی کارگاه ساخت ضریح امام حسین (ع) بیان کرد: اولین دیدار بنده با ایشان در همان ماه‌های آخر سال ۱۳۸۷ بود ولی نکته جالب در همان اولین دیدار، مشاهده اوج دلدادگی ایشان به ساحت قدسی اباعبدالله الحسین (ع) بود؛ رفتار ایشان بسیار بی آلایش و صمیمی و دوست داشتنی بود.

وی اظهار کرد: ایشان به حدی محو شخصیت امام حسین (ع) بود و آن‌قدر برای طراحی و ایجاد تناسب بین طرح و سازه چوبی درگیری ذهنی داشت که به جرئت می‌توانم بگویم در آن جلسه به جز یکی دو نفر، کسی دیگری را ندید و از جلسات بعد بود که با خادمان کارگاه آشنا شدند و با همه پدرانه رفتار می‌کردند.

آزادگان گفت: ایشان مجذوب اهل‌بیت به طور کلی و به خصوص امام رضا (ع) و امام حسین (ع) هستند. در همان روزهای اول ورودشان به پروژه به شکل بسیار بی آلایش بیان کردند که شش ماه هر روز به امام حسین (ع) متوسل می‌شدم که من وارد این کار شوم.

وی افزود: وقتی که سفارش‌های اولیه طرح انجام شد، توسط مهندس خوش نژاد نقشه‌های خام بدنه چوبی در اختیار ایشان قرار گرفت و ایشان نیز با یکی از شاگردانشان که از اساتید هنر دانشگاه تهران بودند در قم مستقر شدند و روزی دوازده ساعت کار مداوم داشتند و از هشت صبح تا ده شب به شکل جدی کار می‌کردند که اگر بگوییم زمان ایشان اصلاً پرتی نداشت حرف گزافه‌ای نیست؛ اگر برای دقایقی مداد را به زمین می‌گذاشتند قطعاً برای صحبت در خصوص کار بود.

حکم دو منظوره برای ساخت ضریح

مدیر اجرایی پروژه ساخت ضریح امام حسین (ع) بیان کرد: وقتی رهبر معظم انقلاب فرمود که استاد فرشچیان این کار را انجام دهند، حجت‌الاسلام مصلحی رئیس وقت سازمان اوقاف و امور خیریه بر اساس این تأکید، طی حکمی ایشان را به عنوان طراح ناظر عالی پروژه منصوب کرد.

وی افزود: ایشان نیز تا رونمایی از ضریح به شکل مداوم بر روی فعالیت‌های هنری نظارت داشتند. ظاهراً در ایام عادی ایشان سالی یک‌بار به ایران آمده و مدتی در ایران حضور داشتند و به امور شخصی می‌پرداختند ولی به خاطر ضریح امام حسین (ع) سالی سه یا چهار مرتبه از آمریکا به ایران می‌آمدند و کارهای ضریح را پیگیری می‌کردند. زمان‌هایی هم که در ایران نبودند از راه دور به واسطه عکس و تصاویر و صحبت با مشاوران و سازندگان بر روی ساخت ضریح نظارت کامل داشتد.

ماجرای چک یک میلیاردی حق‌الزحمه و ناراحتی استاد از این شایعه

وی یادآور شد: ایشان وقتی وارد کار ساخت ضریح شد به حدی با روحیه بازی وارد شد که اصلاً اجازه صحبت‌های مالی را ندادند و با گفتار و رفتارشان نشان دادند که دنبال مسائل مالی نیستند.

آزادگان افزود: ایشان در اولین باری که قرار بود به قم بیایند و حدود پانزده روز بمانند درخواست برخی لوازم شخصی از جمله حوله و... کردند که در آن زمان پول آن‌ها حدود هفت هزار تومان شد. پس از تهیه لوازم سریعاً پول آن را به ما پرداخت کردند و ایضاً مبلغی نیز در صندوق تبرعات مرتبط به ساخت ضریح انداختند تا با این کار نشان دهند که کوچک‌ترین انگیزه مادی نسبت به ساخت ضریح ندارند.

وی گفت: در فضای مجازی در اواخر دهه هشتاد مطلبی منتشر شده بود که استاد فرشچیان برای دریافت مبلغ کار ساخت ضریح مبلغ زیادی درخواست کرده بود که با مخالفت متصدیان ضریح هم مواجه شده بود و بعداً که با درخواست ایشان موافقت شده، وی چک صادره را گرفته و داخل ضریح انداختند. با توجه به اینکه از نزدیک به عنوان یکی از مسئولان اجرایی کار در این ماجرا حضور داشتم با قاطعیت بیان می‌کنم که این مطلب کذب محض و دروغی بیش نیست.

مدیر اجرایی پروژه ساخت ضریح امام حسین (ع) اظهار کرد: ایشان وقتی این حرف را شنیدند به من تلفن زدند و گریه کردند که چرا عده‌ای به این راحتی به خود اجازه می‌دهند که دروغ بگویند!

وی گفت: آقای پارچه‌باف، مدیر محترم پروژه ضریح مطهر، در آن زمان مصاحبه‌های متعددی برای تکذیب این مسئله با رسانه‌های مختلف انجام دادند، همچنین هیئت امناء تکذیبیه‌ای بر این شایعه صادر کردند ولی متأسفانه برخی افراد بعضاً مسلمان هم در فضای مجازی و حقیقی به این شایعه دامن می‌زدند.

وی افزود: ایشان هیچ‌گاه بابت کارشان پولی دریافت نکردند حتی وقتی چند روز به قم تشریف آوردند با صاحب هتل محل اقامتشان هماهنگ می‌کردیم که از ایشان مبلغی دریافت نکنند ولی استاد با اصرار پول هتل را حساب می‌کردند و اجازه نمی‌دادند که پولی از طرف هیئت امناء بابت ایشان هزینه شود.

آزادگان بیان کرد: یک‌بار یکی از دوستان من به دلیل علاقه شخصی به ایشان، داوطلب شد تا استاد را به تهران ببرد. او این کار را به دلیل علاقه شخصی انجام داد ولی استاد چند برابر کرایه خودرو را روی داشبورد ماشین گذاشته و پیاده شده بود. دوست ما گفته بود مسافرکش نیست و این کار را برای علاقه شخصی انجام داده است فرموده بودند این هم هدیه‌ای باشد از من به شما.

مهم‌ترین خصوصیات شخصی استاد فرشچیان

وی اخلاق و مردم‌داری را از مهم‌ترین خصوصیات استاد فرشچیان دانست و گفت: استاد، انسانی متواضع، بااخلاق، مؤدب و مردم‌داری است و اصلاً خود گیری افراد خاص و معروف را ندارد.

وی اظهار کرد: زمانی که ایشان به حرم می‌رفتند به حدی مردم به ایشان محبت می‌کردند و دورشان را می‌گرفتند که گاهی به زیارت نمی‌رسید ولی اصلاً برخورد بدی با مردم نداشتند و پذیرای مردم بودند. به حدی این مسئله رخ می‌داد که گفتند زمانی به حرم برویم که بتوانیم از خلوتی استفاده کنیم و زیارت راحت‌تری داشته باشیم.

آزادگان بیان کرد: گاهی به استاد می‌گفتم که شما هم مثل بسیاری از سلبریتی ها و یا انسان‌های معروف با عینک آفتابی و شال گردن و ... تردد کنید که دیگران شما را نشناسند ولی ایشان ناراحت شد و گفت که مردم من را به اینجا رسانده‌اند و من متعلق به این مردم و مدیون مردم هستم و خودم را از مردم پنهان نمی‌کنم.

نماز اول وقت، تقید خاص استاد

وی تقیید به مسائل مذهبی و اهل‌بیت (ع) را از دیگر ویژگی‌های استاد فرشچیان برشمرد و گفت: در زمانی که با ایشان بودیم به یاد دارم تقیید خاصی به نماز اول وقت داشت و همیشه نمازشان را اول وقت و به جماعت ادا می‌کرد و گاهی دست از کار می‌کشید و دو رکعت نماز شکر می‌خواند.

مدیر اجرایی پروژه ساخت ضریح امام حسین (ع) افزود: از نکات جالب اینکه برخی از ادعیه بلند مفاتیح و سوره‌های بلند قرآن را از جمله دعای کمیل، سمات، یا سوره‌های یاسین و... را حفظ هستند و کسی این مسائل را نمی‌داند.

وی با اشاره به اینکه استاد فرشچیان شخصیتی بسیار مذهبی، اهل‌بیتی (ع) و هیئتی دارد، بیان کرد: ایشان نوحه معروف باسم کربلایی به زبان عربی که در آن می‌خواند چرا عمویم عباس دیرکرد را بسیار دوست داشتند و از من می‌خواستند که فایل صوتی این نوحه را در حین کار پخش کنم.

وی یادآور شد: مهم‌تر و بالاتر از هنر استاد، خلقیات استثنایی‌شان است که من را مجذوب این شخصیت برجسته تاریخ معاصر هنر کشورمان کرده است.
منبع: ایسنا