نشانه های مومن واقعی در کلام امام صادق(ع)

حضرت امام جعفر صادق علیه السلام فرمودند:

مؤمن نیستید، مگر اینکه خوف و رجاء داشته باشید و شما خوف و رجاء ندارید، مگر اینکه به آنچه به خاطر آن می­ترسید یا به آن امیدوار هستید، عمل کنید.(1)

شرح حدیث: 

در باب اینکه حقیقت ایمان چیست، روایات زیادی هست. امّا این روایت مؤمن حقیقی را مطرح می­نماید که دو نشانه دارد. اگر این دو نشانه در او نباشد، بداند مؤمن نیست. اوّل خوف به معنای بیم و دوّم رجا به معنای امید. اگر فقط بیم باشد و امید نباشد و یا فقط امید باشد ولی بیم نباشد، انسان بداند که حقیقت ایمان در او نیست.

خوف و رجاء دو صفت درونی و جوانحی می­باشد، یعنی انسان در قلب خود خوف و رجاء داشته باشد. حالا این سؤال مطرح می­شود: بیم از چه کسی و امید به چه چیزی؟ خوف، بیم و ترس از کیفر و امید به پاداش و ثواب الهی. این دو امر درونی باید در اعمال بیرونی انسان آشکار شود؛ به این معنا انسانی که از کیفر و عذاب الهی یعنی جهنم می­ترسد آنچه را خداوند حرام کرده است انجام نمی­دهد که ترک واجبات و انجام گناه و معصیت و محرّمات است. از طرف دیگر، امید به پاداش، ثواب و بهشت خداوند دارد؛ به این معنا که اوامر الهی و واجبات را انجام می­دهد.

البته انسان مؤمن بعد از ترک حرام و انجام واجبات به مرتبه و درجه بالاتر، یعنی ترک مکروهات و حتّی شبهات و انجام مستحبّات می­رسد. انسان اگر به اعمال خود نگاه کند، بدون هیچ پیچیدگی و به راحتی می­تواند بفهمد که حقیقتاً مؤمن است یا اینکه اسم مؤمن روی خود گذاشته است.