چگونه می‌توانیم حال نماز و عبادت پیدا کنیم

جلسه سخنرانی حجت‌الاسلام والمسلمین سیدیدالله یزدان‌پناه، استاد سطوح عالی حوزه و مدرس برجسته عرفان و فلسفه، امروز ۸ اردیبهشت‌ماه، با موضوع فلسفه روزه‌داری برگزار و به صورت زنده از طریق صفحه اینستاگرام  به نشانی https://www.instagram.com/nafahat.eri منتشر شد که در ادامه می‌خوانید؛

هویت روزه، یک هویت تَرکی است و در این ترک باید صبر کرد. در نماز، هویتش فعل فراوانی دارد و قرار است فعلی انجام دهیم و اذکار و رکوعی داریم، اما در اینجا این طور نیست و به نظرم برای هر عبادتی، اولین چیزی که باید به دست آورد، این است که ببینیم هویتش چیست. مثلاً هویت حج را باید چطور در نظر گرفت که برخی گفته‌اند هویت تقربی ـ حرکتی است.

در اینجا در باب روزه، هویت ترکی ـ صبری مطرح است و صبر تروک را دارد؛ یعنی نباید کارهایی را انجام دهیم و بعد این طور است که به خدا می‌گوییم چون تو خواسته‌ای، آب نمی‌خورم و آن ترک‌هایی که می‌گویی را انجام نمی‌دهم. اما وقتی انسان این کار را می‌کند، چرا موجب تقربش به خدا می‌شود و چه چیزی در آن است که موجب رضوان و تقرب است؟ امام سجاد(ع) فرمود این اعمال، برای رسیدن به آن رضوان است و روایت داریم که خدا فرمود من جزای بنده روزه‌دار می‌شوم که معنای تقرب نهایی همین است.

جز با پا گذاشتن روی خواهش‌های نفسانی نمی‌توان طاهر شد
مرحوم علامه طباطبایی در المیزان یک بیانی در ذیل همین آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ» دارند که آیه فلسفه روزه را تقوا می‌داند. ایشان مسئله‌ای را توضیح می‌دهد که چرا هویت ترکی موجب تقرب می‌شود. علامه می‌گوید انسان اگر بخواهد سر از عالم قدس و طهارت درآورد و بخواهد به عوالم بالاتر سفر کند و از این دنیا دست بردارد، جز به اینکه ترک لذایذ کند و جز به اینکه تنزهی حاصل کند و جز به اینکه خواهش‌های خاکی خود را زیر پا بگذارد، نمی‌تواند به آنجا برسد.

بیان ایشان این است که اگر کسی بخواهد به عالم طهارت برود، باید از آزاد و رها بودن در استفاده از لذاید دنیوی خودش را مهار کند. نمی‌شود کسی بخواهد با شهوت‌رانی به آنجا برسد. کسی با پرخوری و با تعشقات مادی، به این غذاها و ... به آنجا نخواهد رسید. به ویژه اینکه، مشتهیاتی که خدا از ما خواسته، عامه‌البلوی هستند و حلال هم محسوب می‌شوند. خدا از ما می‌خواهد که از حلال پرهیز کنیم تا باعث شود یک نوع تمرین برای منزه شدن داشته باشیم. عرفا بیانی دارند که اگر می‌خواهید به جایی برسید، باید اول خودتان طاهر شوید و به قول حافظ «پاک شو اول و پس دیده بر آن پاک انداز».

رفتارهایی که خواطر می‌آورد
باید با عوالم بالاتر مناسبت ذاتی پیدا کرد و تا مناسبت پیدا نکنیم، خودمان طاهر نمی‌شویم. باید لطافت پیدا کنیم. گاهی اوقات با این بگومگوها با خودمان کدورت می‌آوریم و یک نوع زمختی به همراه می‌آید. خلود در دنیا و تعلق به دنیا، آدم را خاکی می‌کند. این خلود در دنیا تا می‌آید و انسان تعلق پیدا می‌کند، دوست ندارد این طرف را رها کند و تشنگی آن طرف هم نمی‌آید و اصل قضیه این است که ما تشنگی آن طرف را داریم، اما تا تعشقات می‌آید، این از ما گرفته می‌شود؛ یعنی در نهاد ما یک تشنگی ویژه به آن عالم هست، اما وقتی تعشقات آمد، آن تشنگی گرفته می‌شود.

لذا برخی می‌گویند که چرا حال نماز و عبادت نداریم، طبیعی است و تعشقات خاکی، این قدر زیاد شده که نمی‌توان به آن طرف فکر کند؛ یعنی اصلاً شما حقیقت روح و توجه روح و وجه روح را به سمت خاک کشانده‌اید و این نمی‌تواند سر از عالم قدس درآورد. چاره‌اش این است که تعشقات را کم کنید. برخی‌ها می‌بینند این تعشقات که می‌آید تا می‌خواهند خلوتی بکنند افکارشان مشغول می‌شود و تا می‌خواهد به آن طرف خیز بردارند، می‌بینند دوست دارند این طرفی باشند که به همان معنای اخلاد الی الارض است.

در ماه رمضان از تعشقات حلال حذر می‌کنیم
بلعم باعورا، صاحب آیات شده بود. یعنی آن طرفی بود، اما از او گرفته شد و خداوند فرمود که اگر می‌خواستیم، او را بالا می‌بردیم، اما او دچار اخلاد الی الارض شد که با آن عالم نمی‌سازد و باید تعشقات خاکی را گرفت تا به آنجا رسید. تا امیال در ما رام نشود و میل‌ها جلودار ما باشند، نمی‌گذارند به آن سمت برویم و تشویش به وجود می‌آید. بلکه اصلاً تشنگی ما را از بین می‌برد.

به حسب فطرت، تشنگی عجیبی به آن عالم داریم و گاه‌گاهی برخی افراد در یک وقت که تحول ایجاد می‌کند؛ مانند شب عاشورا، آن طرفی می‌شوند و می‌بینند میل عجیبی دارند، اما از آن مجلس که در می‌آیند، برایشان عادی می‌شود که علت، تعلقات و تعشقات است. در ماه رمضان، تعشقات عامه البلوی را داریم که در ماست و حتی حلال است، اما باید از آنها حدر کنیم.

برکات عجیب گرسنگی مفید
در روایات، در مورد گرسنگی که مرادم گرسنگی مفید است، داریم که تا آدم گرسنگی مفید می‌کشد از دست شیاطین و دنیا در می‌رود و دل آن‌طرفی می‌شود. مانند اینکه زنجیر را از پای او جدا کرده باشید یا او را آزاد کرده‌اید. خیلی از دوستان را دیدم که خودشان گزارش می‌کردند که در گرسنگی مفید برکاتی است که هیچ‌کجا نیست. آدم تا گرسنه می‌شود، مجبور نیست مشغول شکم باشد. بنابراین اگر شکم خالی باشد گویی که دل آزاد است و نزد خدا قرار می‌گیرد.

دلیلش این است که روح به حسب ذات خود، یک دسته تعشقات دارد و اگر مشغول دنیا شد، از آن طرف می‌افتد و اگر از مشغولیت‌ها درآید آن‌طرفی است. پس یکی از فلسفه‌هایی که خدا این رزوه را تشریع کرده، برای این است که انسان از اشتغال به غیر خدا دست بردارد.

منبع: ایکنا