ازدواج‌های پیامبر (ص) بر اساس حکمت و مصلحت بود

محمدحسین رجبی دوانی، استاد دانشگاه تهران، در نشست علمی «علل تعدد همسران پیامبر (ص)»، گفت: دشمنان همیشه در پی یافتن مسائلی بودند تا بر ضد اسلام آن استفاده کنند بنابراین ازدواج‌های متعدد رسول خدا را به عنوان نقطه ضعف مطرح کرده و آن را در برابر اینکه عیسی (ع) ازدواج نکرد قرار دادند و اینکه پیامبر اسلام در میان‌سالی هم ازدواج کرده و محدودیتی نداشته است. این در حالی است که اسلام در جامعه‌ای ظهور کرد که مرزی برای ازدواج وجود نداشت و هر کسی هر قدر که می‌خواست می‌توانست ازدواج کند ولی اسلام آن را محدود کرد و فرمود اگر مرد بتواند عدالت را بین همسران حتی در بیان عواطف و احساسات رعایت کند می‌تواند تا ۴ همسر بگیرد در غیر این صورت باید به یکی اکتفا کند.

وی افزود: صدور این حکم و نزول آیه مربوطه در آغاز مورد قبول مردم آن زمان نبود زیرا برخی حتی تا ده همسر داشتند و مجبور شدند فقط ۴ همسر نگه دارند و بقیه را رها کنند. پیامبر (ص) تا سن ۲۵ سالگی هیچ ازدواجی نداشتند در صورتی که به خاطر شرایط اقلیمی شبه جزیره، دختران و پسران زودتر از مناطق دیگر به بلوغ می‌رسیدند و در همان آغاز بلوغ هم ازدواج می‌کردند. در ازدواج با حضرت خدیجه هم، آن بانوی گرامی پیش‌قدم شدند.

رجبی دوانی بیان کرد: برخی مطرح می‌کنند که آن حضرت به علت فقر و نداری تن به ازدواج نداده است ولی این‌طور نیست، ایشان از نجابت و شخصیت فوق‌العاده‌ای برخوردار بود که عموم مردم و حتی کسانی که بعداً در دوره اسلام به دشمنی با ایشان برخاستند به شخصیت والای وی پی برده بودند؛ ایشان شش عمو داشت و همه آنها افتخار می‌کردند دخترانشان را به عقد پیامبر (ص) درآورند ولی آن حضرت بر خلاف عرف زمانه که افراد عمدتاً بیش از یک زن داشتند ایشان تا ۲۵ سالگی ازدواج نکرد و آن هم اگر حضرت خدیجه (س) پیشنهاد نداده بود شاید باز هم ازدواج نمی‌کردند. در عرب از دیرباز تاکنون چنین رسم بوده است که حتی مردان دخترانی می‌گرفتند که از نظر سنی مانند نواده آنها بود و عرب آن روز پذیرش این مسئله را داشت ولو اینکه آن دختر بی میل باشد اما پیامبر (ص) باز بر خلاف این عرف، سراغ دختری رفت که از او بزرگ‌تر بود و تا زمانی که خدیجه (س) در قید حیات بود آن وجود مقدس هرگز زن دیگری را نگرفت و این هم خلاف عرف بود.

وی اضافه کرد: پس چیزی که معاندان اسلام می‌خواهند به ساحت قدسی پیامبر (ص) بچسبانند، کاملاً پوچ و نابجاست و اگر آن حضرت می‌خواست باید در جوانی این کار را می‌کرد. نقل مشهوری که از دیرباز در منابع بوده و در کتب درسی آمده است این است که حضرت خدیجه (س) در هنگام ازدواج با پیامبر (ص) ۴۰ ساله بوده و قبلاً ازدواج کرده و فرزند داشته که این مطلب غلط است. در نقل‌های متعدد سن ۳۹، ۳۳ و ۲۷ سال را برای حضرت خدیجه (س) بیان کرده‌اند ولی نقل ۲۷ سال معتبرتر است یعنی اختلاف سنی این دو بزرگوار دو سال بوده ولی همین مقدار هم خلاف عرف آن زمان است.

حضرت خدیجه (س) قبلاً ازدواج نکرده بود

استاد دانشگاه تهران گفت: نکته دیگر اینکه بچه‌هایی که به خدیجه (س) نسبت داده شده فرزندان خواهر او بودند که چون خواهرش از دنیا رفته بود، خدیجه (س) سرپرستی آنها را بر عهده گرفته بود؛ آن بانوی بزرگواری که قرار است حامل سرور بانوان دو عالم باشد معنا ندارد که قبل از آن از افراد مشرک حامله شده باشد؛ در زیارت وارث می‌خوانیم که ای امام حسین (ع) ما شهادت می‌دهیم که تو در صلب پاک پدران و رحم مادران بودی (أَشْهَدُ أَنَّکَ کُنْتَ نُورا فِی الْأَصْلابِ الشَّامِخَةِ و الارحام المطهره؛ در این صورت آیا می‌توان پذیرفت که رحم جده او با مشرکانی آلوده شده باشد؟ در این عبارت صیغه جمع یعنی اصلاب و ارحام به کار رفته است یعنی پدران و مادران و اجداد امام حسین (ع) همه واجد این صفات هستند و اگر مفرد هم بود باز جای تردید وجود نداشت.

رجبی دوانی بیان کرد: ازدواج بعدی پیامبر (ص) هم بعد از یک سال تجرد با سوده انجام شد و جالب اینکه سوده خودش در سن ۵۲ سالگی و در حالی که یک سال هم از پیامبر (ص) بزرگ‌تر بود ازدواج و اعلام کرد که برای من مسائل زناشویی مطرح نیست و صرفاً قصد محرمیت با پیامبر (ص) و مدیریت خانه او را دارم؛ پیامبر (ص) ازدواج‌های متعددی کرد که همگی از سن ۵۲ تا ۶۲ سالگی رخ داد و همه آنها از روی حکمت و مصلحت بود؛ آن حضرت اگر آن طور که دشمنان می‌گویند قصد داشت همسران متعدد داشته باشد در سن جوانی این کار را می‌کرد.

استاد دانشگاه تهران گفت: یکی از موضوعات دیگر این است که وقتی ایشان همسران متعدد دارد باید فرزندان زیادی هم داشته باشد یعنی حداقل اگر ۹ همسر داشته باشد و از هر کدام یک فرزند باید ۹ فرزند داشته باشند، ولی هنگام رحلت جز حضرت زهرا (س) هیچ فرزند دیگری از ایشان باقی نمانده بود و از زنان دیگر غیر خدیجه (س) فقط ابراهیم را داشت که در یک سالگی از دنیا رفت. البته این طور هم نبوده که این زنان همگی نازا باشند.

حکمت ازدواج با جویریه

وی با اشاره به دلیل برخی ازدواج‌های پیامبر (ص)، گفت: یکی از این موارد، ازدواج با دختر رئیس قبیله بنی المصطلق بود. این قبیله قصد داشتند که به مدینه حمله کنند ولی حضرت از قصدشان آگاه شدند و لشکری فراهم کردند و به سرعت قبل از آنکه بخواهند به مدینه هجوم بیاورند قوای اسلام به آنها حمله کردند و بنی مصطلق به محاصره در آمدند و عمدتاً اسیر شدند و چون آنها حمله کرده بودند طبق عرف آن دوره باید به عنوان برده شناخته می‌شدند ولی چون اسلام به شدت با برده‌داری و برده‌گیری مخالف است، اسرا را آزاد کردند.

وی ادامه داد: جویریه پس از اینکه شوهر اولش در این غزوه کشته شد، به اسارت سپاه اسلام درآمد و کنیز یکی از مسلمانان شد. او برای آزادی خود از پیامبر اسلام (ص) درخواست کمک کرد، پیامبر (ص) وی را خرید و آزاد کرد. پس از آن، پیامبر (ص) با جویریه ازدواج کرد. پیامبر به عنوان مهریه او، چهل تن را آزاد کردند و مسلمانان در تأسی به پیامبر، همگی اسیران این جنگ را آزاد کردند؛ یعنی این ازدواج هم برای بیرون آوردن از اسارت و کنیزی بوده است.

منبع: مهر