امام جواد(ع) و تفسیر فقهی آیات قرآن
مدیر انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم ضمن بیان تفسیر فقهی بعضی از آیات قرآن کریم از زبان امام جواد(ع) گفت: شخصیت قرآنی امام نهم که کمترین سن را در میان امامان داشته از زوایای مختلف قابل بررسی است.
وارث: حجت الاسلام حسین علوی مهر روز پنجشنبه به خبرنگاران گفت: سخنان ائمه معصومین(ع) به عنوان مفسران واقعی قرآن کریم در راستای شرح و تفسیر آیات قرآن است که امام جواد(ع) از جمله ائمه ای است که کمترین سن را در میان امامان داشته است.
وی اضافه کرد: امام محمد تقی(ع) در مباحث روش شناسی از تفسیر قرآن به قرآن استفاده می کردند و از طرف دیگر به تفسیر آیات فقهی قرآن می پرداختند.
به گفته علوی مهر امام نهم برای اثبات اصل امامت در سنین کودکی به آیاتی از قرآن استناد کردند و دیدگاه های امام جواد در رابطه با مسائل علوم قرآنی مانند وحی، تحریف ناپذیری قرآن و مانند آن قابل بررسی است.
مدیر گروه تفسیر و علوم قرآنی جامعه المصطفی افزود: امام جواد در روایتی با استناد به سوره های قدر و دخان موضوع امامت را مطرح کرده و به نزول قرآن در شب قدر و همچنین نزول فرشتگان بر هر امام در هر عصری استدلال کردند.
وی همچنین درباره سوگندهای قرآنی در کلام امام جواد(ع) گفت: زمانی که علی بن مهزیار یار امام نهم درباره علت سوگند یادکردن خدا به پدیده های طبیعی از آن حضرت سوال کرد، امام فرمود که خدا می تواند به هر یک از مخلوقات خود سوگند بخورد و هر پدیده ای در جهان هستی مانند خورشید و ماه و ستارگان می تواند بیدار کننده و هشدار دهنده ای برای انسان ها باشد و توجه انسان را به جهان آفرینش جلب کند.
وی با بیان این که امام جواد (ع) میان سوگند شرعی و سوگند الهی تفکیک قائل است، گفت: امام جواد فرمود که اگر مردم بخواهند سوگند یاد کنند، باید به خدا قسم بخورند ولی خداوند می تواند به تمام مخلوقات سوگند یاد کند.
علوی مهر در ادامه گفت: در زمان معتصم عده ای را به عنوان دزد دستگیر کردند که ظاهرا این افراد جامعه را به وحشت انداخته بودند و حکومت معتصم برای مجازات این مجرمین از علمای آن زمان در بغداد و بصره کمک خواست که هر یک نظر و فتوایی داد و در نهایت معتصم از امام راهنمایی خواست که امام بر اساس آیه 33 سوره مائده استناد کردند که مجازات باید منطبق با جرم باشد.
وی از این آیه به نام «آیه مجازات محارب» یاد کرد و گفت: در این آیه برای کسانی که در زمین فساد می کنند و محارب خدا و رسول(ص) محسوب شده و جامعه را به وحشت انداخته اند، مجازات هایی همچون کشته شدن، به دارآویختن، قطع دست و تبعید شدن به سایر مناطق تعیین کرده است.
این کارشناس علوم قرآنی افزود: این سرقت یک سرقت معمولی نبوده و جامعه را به و حشت انداخته و به جنگ مردم آمده اند و گرنه امام به آیه «مجازات سرقت» استناد می کرد ولی چون جرم فراتر از سرقت بوده، به این آیه استناد کردند.
وی همچنین درباره تفسیر فقهی آیه «و ان المساجد لله فلاتدعوا مع الله احدا» گفت: در زمان امام جواد(ع) بحث های فراوانی درباره حد سرقت مطرح بود که حد سارق چیست و اگر بخواهند دست سارق را قطع کنند تا چه اندازه باید قطع کنند.
علوی مهر اضافه کرد: برخی از علمای اهل سنت، به ظاهر به آیه «و السارق و السارقه فاقطعوا ایدیهما» استناد کرده و گفتند که دست دزد باید تا مچ قطع شود، برخی نیز با توجه به آیه وضو که دست را تا آرنج می داند، فتوا دادند که دست را تا آرنج قطع کنند و بعضی نیز با استناد به بعضی دیگر از آیات گفتند که تمام دست باید قطع شود.
وی افزود: امام جواد(ع) به آیه «و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله احدا» استناد کرده و از کلمه مساجد به معنای محل سجده یاد کردند که همان هفت عضوی است که هنگام سجده بر زمین قرار داده می شود و چون دست انسان یکی از این اعضاست، باید به گونه ای قطع شود که امکان سجده بر آن میسر باشد و لذا دست دزد را باید از بند انگشتان قطع کرد.
مدیر انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم به داستان قاسم بن محسن اشاره کرد و گفت: اگر چه این شخص انسان صالحی نبود ولی روزی در راه خدا صدقه داد و از طرف دیگر در همان روز عمامه اش مفقود شد و اطرافیان امام یا خود امام این عمامه را پیدا کردند و زمانی که قاسم بن محسن به نزد امام آمد، آن حضرت دستور دادند که عمامه او را بیاورند.
وی افزود: قاسم شگفت زده شد که امام از کجا می دانست که این عمامه متعلق به اوست و امام جواد(ع) با استناد به آیه «ان الله لایضیع اجر المحسنین» (خدا پاداش انسان های نیکوکار را از بین نمی برد) به او فرمود که تو صدقه دادی و خدا کاری کرد که عمامه تو از بین نرود و مجددا آن را به دست آوری.
علوی مهر همچنین به داستان علی بن اسباط یکی از یاران امام رضا(ع) اشاره کرد که در دوران کودکی امام جواد(ع) به محضر امام نهم رسید و در این فکر بود که آیا چنین شخصی علم دارد و آیا می تواند امام شود که امام جواد(ع) با استناد به آیاتی این موضوع را برای او اثبات کرد.
این پژوهشگر قرآنی افزود: امام خطاب به علی بن اسباط فرمود امامت مانند نبوت است و خدا به هر کسی بخواهد آن را عطا می کند چه کودک باشد و چه بزرگ و به آیه «و اتیناه الحکم صبیا» که درباره پیامبری حضرت یحیی در سنین کودکی است، استناد کردند.
وی اضافه کرد: امام جواد(ع) همچنین به او فرمود برخی از پیامبران نیز در سن چهل سالگی به نبوت رسیدند مانند حضرت موسی که خدا فرمود «حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنه» یعنی تا زمانی که به توانمندی جسمی رسید و سن آن حضرت بالغ بر40 سالگی شد، خداوند نبوت را به او عطا کرد.
حضرت امام جواد (ع) در سال 195 هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود؛ در سن هشت سالگی به امامت رسید و در سال 203 هجری پس از شهادت امام رضا (ع) به مدت 17 سال عهده دار امامت شیعیان بود.
یکی از دلایل شهادت امام جواد(ع) به فرمان معتصم عباسی را می توان حضور قوی و کارآمد آن حضرت در صحنه های علمی و برتری دانش آن حضرت دانست. چون این موضوع، ناتوانی خلیفه وقت را در مقابل امام جواد(ع) که بسیاری خلافت را حق آنان می دانستند؛ به نمایش می گذاشت و ضعف بنیه علمی دانشمندان درباری را هر چه بیشتر آشکار می ساخت.
امام محمد تقی(ع) در آخر ذیقعده سال 220 در 25 سالگی به فرمان معتصم عباسی به شهادت رسید و پیکر مطهر آن حضرت در قبرستان قریش در شهر کاظمین که مجاور شهر بغداد است؛ در کنار مزار جد بزرگوارش، امام کاظم (ع) به خاک سپرده شد.
/م118
وی اضافه کرد: امام محمد تقی(ع) در مباحث روش شناسی از تفسیر قرآن به قرآن استفاده می کردند و از طرف دیگر به تفسیر آیات فقهی قرآن می پرداختند.
به گفته علوی مهر امام نهم برای اثبات اصل امامت در سنین کودکی به آیاتی از قرآن استناد کردند و دیدگاه های امام جواد در رابطه با مسائل علوم قرآنی مانند وحی، تحریف ناپذیری قرآن و مانند آن قابل بررسی است.
مدیر گروه تفسیر و علوم قرآنی جامعه المصطفی افزود: امام جواد در روایتی با استناد به سوره های قدر و دخان موضوع امامت را مطرح کرده و به نزول قرآن در شب قدر و همچنین نزول فرشتگان بر هر امام در هر عصری استدلال کردند.
وی همچنین درباره سوگندهای قرآنی در کلام امام جواد(ع) گفت: زمانی که علی بن مهزیار یار امام نهم درباره علت سوگند یادکردن خدا به پدیده های طبیعی از آن حضرت سوال کرد، امام فرمود که خدا می تواند به هر یک از مخلوقات خود سوگند بخورد و هر پدیده ای در جهان هستی مانند خورشید و ماه و ستارگان می تواند بیدار کننده و هشدار دهنده ای برای انسان ها باشد و توجه انسان را به جهان آفرینش جلب کند.
وی با بیان این که امام جواد (ع) میان سوگند شرعی و سوگند الهی تفکیک قائل است، گفت: امام جواد فرمود که اگر مردم بخواهند سوگند یاد کنند، باید به خدا قسم بخورند ولی خداوند می تواند به تمام مخلوقات سوگند یاد کند.
علوی مهر در ادامه گفت: در زمان معتصم عده ای را به عنوان دزد دستگیر کردند که ظاهرا این افراد جامعه را به وحشت انداخته بودند و حکومت معتصم برای مجازات این مجرمین از علمای آن زمان در بغداد و بصره کمک خواست که هر یک نظر و فتوایی داد و در نهایت معتصم از امام راهنمایی خواست که امام بر اساس آیه 33 سوره مائده استناد کردند که مجازات باید منطبق با جرم باشد.
وی از این آیه به نام «آیه مجازات محارب» یاد کرد و گفت: در این آیه برای کسانی که در زمین فساد می کنند و محارب خدا و رسول(ص) محسوب شده و جامعه را به وحشت انداخته اند، مجازات هایی همچون کشته شدن، به دارآویختن، قطع دست و تبعید شدن به سایر مناطق تعیین کرده است.
این کارشناس علوم قرآنی افزود: این سرقت یک سرقت معمولی نبوده و جامعه را به و حشت انداخته و به جنگ مردم آمده اند و گرنه امام به آیه «مجازات سرقت» استناد می کرد ولی چون جرم فراتر از سرقت بوده، به این آیه استناد کردند.
وی همچنین درباره تفسیر فقهی آیه «و ان المساجد لله فلاتدعوا مع الله احدا» گفت: در زمان امام جواد(ع) بحث های فراوانی درباره حد سرقت مطرح بود که حد سارق چیست و اگر بخواهند دست سارق را قطع کنند تا چه اندازه باید قطع کنند.
علوی مهر اضافه کرد: برخی از علمای اهل سنت، به ظاهر به آیه «و السارق و السارقه فاقطعوا ایدیهما» استناد کرده و گفتند که دست دزد باید تا مچ قطع شود، برخی نیز با توجه به آیه وضو که دست را تا آرنج می داند، فتوا دادند که دست را تا آرنج قطع کنند و بعضی نیز با استناد به بعضی دیگر از آیات گفتند که تمام دست باید قطع شود.
وی افزود: امام جواد(ع) به آیه «و ان المساجد لله فلا تدعوا مع الله احدا» استناد کرده و از کلمه مساجد به معنای محل سجده یاد کردند که همان هفت عضوی است که هنگام سجده بر زمین قرار داده می شود و چون دست انسان یکی از این اعضاست، باید به گونه ای قطع شود که امکان سجده بر آن میسر باشد و لذا دست دزد را باید از بند انگشتان قطع کرد.
مدیر انجمن قرآن پژوهی حوزه علمیه قم به داستان قاسم بن محسن اشاره کرد و گفت: اگر چه این شخص انسان صالحی نبود ولی روزی در راه خدا صدقه داد و از طرف دیگر در همان روز عمامه اش مفقود شد و اطرافیان امام یا خود امام این عمامه را پیدا کردند و زمانی که قاسم بن محسن به نزد امام آمد، آن حضرت دستور دادند که عمامه او را بیاورند.
وی افزود: قاسم شگفت زده شد که امام از کجا می دانست که این عمامه متعلق به اوست و امام جواد(ع) با استناد به آیه «ان الله لایضیع اجر المحسنین» (خدا پاداش انسان های نیکوکار را از بین نمی برد) به او فرمود که تو صدقه دادی و خدا کاری کرد که عمامه تو از بین نرود و مجددا آن را به دست آوری.
علوی مهر همچنین به داستان علی بن اسباط یکی از یاران امام رضا(ع) اشاره کرد که در دوران کودکی امام جواد(ع) به محضر امام نهم رسید و در این فکر بود که آیا چنین شخصی علم دارد و آیا می تواند امام شود که امام جواد(ع) با استناد به آیاتی این موضوع را برای او اثبات کرد.
این پژوهشگر قرآنی افزود: امام خطاب به علی بن اسباط فرمود امامت مانند نبوت است و خدا به هر کسی بخواهد آن را عطا می کند چه کودک باشد و چه بزرگ و به آیه «و اتیناه الحکم صبیا» که درباره پیامبری حضرت یحیی در سنین کودکی است، استناد کردند.
وی اضافه کرد: امام جواد(ع) همچنین به او فرمود برخی از پیامبران نیز در سن چهل سالگی به نبوت رسیدند مانند حضرت موسی که خدا فرمود «حتی اذا بلغ اشده و بلغ اربعین سنه» یعنی تا زمانی که به توانمندی جسمی رسید و سن آن حضرت بالغ بر40 سالگی شد، خداوند نبوت را به او عطا کرد.
حضرت امام جواد (ع) در سال 195 هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود؛ در سن هشت سالگی به امامت رسید و در سال 203 هجری پس از شهادت امام رضا (ع) به مدت 17 سال عهده دار امامت شیعیان بود.
یکی از دلایل شهادت امام جواد(ع) به فرمان معتصم عباسی را می توان حضور قوی و کارآمد آن حضرت در صحنه های علمی و برتری دانش آن حضرت دانست. چون این موضوع، ناتوانی خلیفه وقت را در مقابل امام جواد(ع) که بسیاری خلافت را حق آنان می دانستند؛ به نمایش می گذاشت و ضعف بنیه علمی دانشمندان درباری را هر چه بیشتر آشکار می ساخت.
امام محمد تقی(ع) در آخر ذیقعده سال 220 در 25 سالگی به فرمان معتصم عباسی به شهادت رسید و پیکر مطهر آن حضرت در قبرستان قریش در شهر کاظمین که مجاور شهر بغداد است؛ در کنار مزار جد بزرگوارش، امام کاظم (ع) به خاک سپرده شد.
/م118