چرا امام زمان(ع) در توقیعات به شیخ مفید عنایت خاص داشتند؟

وارث: شیخ مفید دانشمند نام آشنای جهان تشیع است که نسبت به سایر علماء و دانشمندان شیعه در میان مردم چهره ای شناخته شده تر دارد و علت اصلی این امر را می توان در توقیعات خاصی دانست که حضرت بقیه الله الاعظم (عج) در آن؛ شیخ مفید را مورد توجه و تفقد خاص قرار داده است.

در توقیعاتی که از جانب حضرت به سوی شیخ مفید صادر شده است از ایشان با عناوینی همچون « الاخ السدید،الولی الرشید،الشیخ المفید، الوفی المخلص فی الدین و المخصوص فینا بالیقین» نام برده شده است.

همچنین بار دیگر در این توقیعات شریف امام زمان (عج) خداوند را به خاطر وجود شیخ مفید حمد می‌کنند و میفرمایند:«السلام علیک أیها المولى المخلص فى الدین، المخصوص فینا بالیقین، فانا نحمد إلیک الله الذى لا إله إلا هو، سلام بر تو اى دوست مخلص در دین که در اعتقاد به ما با علم و یقین امتیاز داری. ما شکر وجود تو را به پیشگاه خداوندى که جز او خدائى نیست.» الاحتجاج طبرسی ج 2 ص 322
 

همچنین حدیث معروفی که از امام زمان (عج) مبنی بر تفقد ایشان نسبت به شیعیان روایت شده است قسمتی از نامه حضرت به شیخ مفید است که در آن می فرماید:«گویا آنها نمى‏دانند که ما در رعایت حال شما کوتاهى نمى‏کنیم و یاد شما را از خاطر نبرده‏ایم و اگر جز این بود از هر سو گرفتارى به شما رو مى آورد و دشمنان شما، شما را از میان مى‏بردند.»مجلسی ، محمد باقر، بحارالانوار، ج53، ص174
 

القاب و عناوینی که امام زمان (عج) در زمان غیبت کبری خود؛ شیخ مفید را به آن مختص کردند باعث آن شده است که این دانشمند بزرگ شیعه در میان علماء و مردم جایگاه ویژه ای داشته باشد و از سایر دانشمندان شیعه سرشناس تر باشد.

شیخ مفید علاوه بر کثرت تالیفاتی که داشتند در زمینه وارد کردن استدلال و براهین عقلی در علم فقه و کلام نیز جزو پیشگامان بودند تا آنجا که مکتب فقهی و کلامی ایشان پاسخی کوبنده و استدلالی به شبهات مخالفان بود.

شیخ مفید به جز کتب ارزشمند و روش خاصی که در بنیان علم فقه پایه گذاری کردند؛ شاگردان به نامی چون شیخ طوسی و سید رضی و علم الهدی را نیز تربیت کردند که هر کدام از آنها در علوم اسلامی چهره ای در خشان هستند.

علت متمایز بودن شیخ مفید از سایر علماء را شاید در وجهه اجتماعی ایشان در دفاع از مفهوم امامت در جهان تشیع می توان دانست. بدان معنا که دفاع از جایگاه امامت در زندگی شیخ به دو صورت جلوه پیدا کرده است. صورت اول آن کتب و مجالس درس و مناظره هایی است که در آن شیخ نه تنها به مباحث عقلی امامت در تشیع پرداختند و با تالیف کتب بسیاری همانند ارشاد هم از جنبه تاریخی و هم از جنبه کلامی به موضوع حقانیت امام پرداختند، بلکه در دنیای واقعی نیز با در خطر قرار دادن خود و تحمل تبعیدها به بزرگداشت شعائر اسلامی و موضوع امامت پرداختند.

آیت الله نجم الدین طبسی در این باره می گوید: «شیخ مفید در موقعیتی قرار داشت که حرکت سلفی ها و تکفیری ها علیه شیعه در اوج خود قرارداشت؛ به طوری که بارها مساجد و مراکز فرهنگی اهل تشیع مورد حمله آنان قرار گرفت و اوضاع بسیار سختی بر علیه شیعه به وجود آمده بود. (تا ظهور؛ آیه الله نجم الدین طبسی ج 1 ص 252 تا 279)

محل زندگانی شیخ مفید در محله کرخ بغداد بود که مرکزیتی نسبت به سایرمحله های شیعه نشین داشت؛ به خاطر وجود شیخ در محله کرخ و مجالس درسی که وجود داشت شیعیان قوت گرفتند و توانستند آزادانه به انجام شعائر مذهبی خود از قبیل جشن گرفتن عید غدیر و عزاداری برای ایام محرم بپردازند. این تظاهرات برای اهل سنت بسیار سنگین و گران می آمد تا آنجا که بارها زد و خوردهایی بین شیعیان و مخالفین پدید می آمد.

تا آنجا که ابن اثیر در وقایع سال 389 می نویسد:« در این سال در بغداد مردم محله باب البصره در برابر روز عید غدیر و عاشورا که شیعیان جشن می‌گرفتند و به عزاداری می پرداختند دو روز را برای جشن و عزاداری انتخاب کردند. این دو روز طوری تنظیم شده بود که هرکدام 8 روز پس از غدیر و عاشورا بود. روز اول را که 26 ذیحجه بود جشن میگرفتند و بیان میداشتند که « امروز روزی است که پیغمبر با ابابکر وارد غار شدند و روز دیگر 8 محرم بود که به عزاداری برای مصعب بن زبیر می پرداختند. بالاخره کار این اختلاف به جایی کشید که در وقایع سال 393 می‌نویسد: «کار نزاع میان شیعه و سنی تا آنجا بالا گرفت که حاکم بغداد جلوی تظاهرات مذهبی را گرفت و شیخ مفید را از بغداد تبعید کرد » کامل ابن اثیر ج 9 ص 54 تا 62

هرچند که همه علماء دین و دانشجویان شیخ مفید را با آثار علمی و مناظرات تیز و برنده می شناسند و در اذهان مردم یاد شیخ مفید با توقیعات خاص امام مبادرت دارد؛ اما نباید از این موضوع غفلت کرد که شیخ مفید هم در مقام علم و جایگاه درس و هم در مقام عمل و بزرگداشت غدیر و عاشورا از موضوع و مفهوم امامت حمایت کردند. تا آنجا که با توجه به سبک و سیاق توقیعات صادره از سوی امام زمان می توان متوجه تفقدها و دلجویی‌های حضرت نسبت به شرایط نا آرام سیاسی دوران شد.

رفتار و منش شیخ مفید با آن درجه علمی که در میان شیعیان و اهل سنت داشتند گویای آن است که بزرگداشت مفهوم امامت و وصایت رسول الله نباید تنها به مجالس درس و وعظ محدود شود، بلکه عزاداری برای اباعبدالله الحسین در آن شرایط نا آرام و پرخطر نیز از اوجب واجبات بوده است که از سوی شیخ مورد تایید و حمایت قرار گرفته است.

/ف104