رازهای همچو علامه شدن در «روایت شیدایی»

در دومین جلسه از این سلسله نشست‌ها ایکنا میزبان حاج غلامرضا سازگار، حاج مهدی آصفی، حاج یدالله بهتاش، حاج سید احمد صالحی خوانساری و حاج حسین علامه، از دوستان و نزدیکان مرحوم حاج محمد علامه بود. مرحوم علامه از پیرغلامان به‌نام اهل بیت(ع) است که ۶۰ سال خدمت‌گزار دستگاه امام حسین(ع) بوده است و در این نشست افرادی که ایشان را به خوبی می‌شناختند به بیان خاطرات خود و آنچه از نزدیک شاهد آن بودند، پرداختند.

در محضر حضرت زهرا(س) سراغ من را هم بگیرید

«من شما را فراموش نمی‌کنم، شما هم مرا فراموش نکنید اگر روز قیامت در محضر حضرت زهرا(س) جای خالی مرا دیدید سراغ من را هم بگیرید». این جمله معروف مرحوم حاج محمد علامه است که مدام در منبرهایشان آن را مطرح می‌کردند؛ جمله‌ای که حاج حسین علامه فرزند ایشان با بیان آن سخنان خود را شروع کرد.

حسین علامه در ادامه به بیان آنچه از زندگی و رفتار مرحوم پدرش دیده، پرداخت و گفت: مرحوم علامه در سن ۱۸ سالگی پدر خود را از دست داد و مسئولیت خانواده را بر عهده می‌گیرند. پدر ایشان به حدی به حضرت رسول(ص) علاقه داشت که نام هر چهار فرزند خود را از نام‌های حضرت رسول(ص) یعنی محمد، قاسم، مصطفی، و محمود انتخاب کرده بودند.

وی ادامه داد: مرحوم پدر همیشه به ما می‌گفتند که من نان امام حسین(ع) را به شما داده‌ام و امیدوارم همه شما (ما ۷ خواهر و دو برادر هستیم) خدمت‌گزار اهل بیت(ع) باشید و ما خوشحالیم که تا حدودی این آرزوی پدر برآورده شده است.

فرزند مرحوم علامه به ارتباط بسیار محبت‌آمیز مادر و پدرشان اشاره کرد و گفت: مرحوم پدر در جلسات بیرون منزل صبحانه یا شام نمی‌خوردند و همیشه می‌آمدند تا در خانه با مادرم غذا بخورند مادر هم همیشه منتظر می‌ماند تا پدر بیایند. مادرم به حدی به کار پدر اعتقاد داشت که وقتی ایشان برای مداحی می‌رفت به ایشان التماس دعا می‌گفت.

خانه‌ای که خشت و گلش با ذکر و اشک بر اهل بیت(ع) عجین شده، حسینیه شد

وی ادامه داد: بعد از فوت پدر در پی خوابی که دیدیم و صحبت یکی از علما که فرمودند خشت و گل این خانه با ذکر و اشک بر اهل بیت(ع) عجین شده است، خانه تبدیل به حسینیه‌ای به نام مرحوم علامه شد و امیدواریم چراغ این حسینیه تا ظهور امام زمان(عح) روشن بماند.

این ذاکر اهل بیت(ع) با اشاره به اینکه از مرحوم علامه سه کتاب به یادگار مانده است، عنوان کرد: کتاب «ارمغان حج» که خاطرات اولین سفر حج ایشان است، کتاب «هدیه نور» که یادگار اشعار ایشان است و کتاب «خاطرات ۶۰ سال خدمت‌گزاری» که خاطرات ایشان از ذاکری اهل بیت(ع) است و پس از فوت ایشان به چاپ رسیده؛ این کتب می‌تواند برای ذاکران اهل بیت(ع) مورد استفاده قرار گیرد که بدانند چگونه در آستان اهل بیت(ع) خدمت‌ کنند.

وی ادامه داد: ایشان طوری زندگی می‌کردند که ظاهر و باطنشان یکی باشد؛ چنان به کانون خانواده علاقه داشته و اهمیت می‌دادند که هر هفته علی‌رغم داشتن برنامه باید همه اعضای خانواده را می‌دیدند. نماز اول وقت ایشان ترک نمی‌شد و طوری رفتار می‌کردند که این خصلت را بچه‌هایشان هم یاد بگیرند. اهل نماز شب بودند و توجه زیادی به تلاوت قرآن داشتند. ماه‌های مبارک رمضان سه بار قرآن را ختم می‌کردند، یک بار برای امام زمان(عج)، یک‌بار برای پدر و مادرشان و یک بار هم برای خودشان. به مطالعه اهتمام زیادی داشتند و کمتر شبی بود که بدون مطالعه به خواب بروند.

کتابخانه غنی یک مداح/ وقف کتاب روضةالشهدا

علامه با اشاره به اینکه کتاب‌ خطی «روضةالشهدا» که اشعاری در مدح ائمه(ع) است توسط مرحوم علامه به آستان قدس رضوی اهدا شده است و کتابخانه‌ ارزشمندی از ایشان به یادگار مانده، گفت: ما را به سه چیز تشویق می‌کردند، یکی حضور در مجالس اهل بیت(ع)، قرائت قرآن و مطالعه.

روضه معروف حاج آقا علامه

وی در خصوص روضه معروف حاج آقا علامه که در تهران برگزار می‌شود نیز گفت: ایشان خانه‌ای در محدوده باغ شریفی (خیابان ۱۷ شهریور) داشتند که از آنجا این روضه را شروع کردند. عموها و اعضای خانواده قبل از به دنیا آمدن ما با همکاری هم این روضه را ۲۰ جمادی‌الاول هر سال به مدت ۱۰ روز از صبح تا ظهر برگزار می‌کردند. شاید بتوان گفت بزرگ‌ترین جلسه‌ای بود که از بزرگان جامعه مداحی و اهل منبر در آن حضور پیدا می‌کردند. اواخر عمر ایشان بود که زمان روضه را عوض کردند و از اذان صبح شروع می‌شد تا ساعت ۸:۳۰ که منبری‌های ثابتی هم داشتند و این مجلس همچنان ادامه دارد.

حواستان به حضور ائمه(ع) در مجالس باشد

فرزند مرحوم علامه از قرائت هر روز زیارت عاشورا با ۱۰۰ سلام و ۱۰۰ لعن نیز گفت و افزود: ایشان بدون وضو منبر نمی‌رفتند و به ما نیز نصیحت می‌کردند که هرگز بدون وضو منبر نرویم و در منبرها هم به حضور ائمه(ع) در مجلس توجه داشته باشیم.

حاج مهدی آصفی یکی از مداحان پیشکسوت و دوست مرحوم علامه در ادامه این نشست به بیان جنبه‌های شخصیتی مرحوم علامه پرداخت و اظهار کرد: ایشان نه تنها در خصوص مداحی سمت استادی برای ما داشتند بلکه از منظر رفتار، معاشرت با اشخاص و... نیز استاد ما بودند. مرحوم علامه مداح بی‌ادعایی بود و هیچ نیازمندی را دست خالی باز نمی‌گرداند حتی وقتی کسی از ایشان قرضی می‌خواست به وی کمک می‌کرد و پول قرض را پس نمی‌گرفت.

مداحان کتاب «خاطرات ۶۰ سال خدمت‌گزاری» را بخوانند

وی خواندن کتاب مرحوم علامه با عنوان «خاطرات ۶۰ سال خدمت‌گزاری» را به جامعه منبر از مبلغان و مداحان توصیه کرد و گفت: البته این کتاب برای همه سودمند است و خوب است که چنین کتابی با چنین مطالب عرفانی مورد مطالعه عموم قرار گیرد.

این مداح پیشکسوت کشورمان با تأکید بر اینکه معتقد است نباید عنوان پیرغلامی به هر کسی داده شود، گفت: وقتی مرحوم علامه می‌خواست از خانه برای یک خرید ساده هم خارج شود لباس کامل می‌پوشید و عبا می‌انداخت. وقتی تو عبا می‌اندازی؛ یعنی هر لحظه متوجه جایگاه خودت و مراقب چشم و زبان و رفتارت در جامعه هستی. نحوه لباس پوشیدن، معاشرت و تعامل ایشان هم آموختنی است.

مداحی ۱۰۰ چشمه دارد که فقط یکی خواندن است

وی با طرح این پرسش که در ۱۰۰ سال اخیر اسم چند نفر در جامعه مداحی باقی مانده است؟ اظهار کرد: مرحوم علامه خوب امتحان پس داد و ماندگار شد. جامعه مداحان باید این بزرگ را الگو قرار دهد. مداحی ۱۰۰ چشمه دارد که یکی از آنها خواندن است، برخی فقط همان صدا را دارند؛ ته صدا دارند و مداحی می‌کنند و عجیب اینجاست که چند صباحی هم مطرح می‌شوند اما چنان فراموش می‌شوند که کسی به یاد نمی‌آورد چه زمانی آمده و چه زمانی رفته‌اند. مداحان کنونی می‌گویند چگونه بخوانیم تا سال دیگر هم صاحب‌مجلس ما را دعوت کند اما مرحوم علامه با اخلاص و فقط برای امام حسین(ع) می‌خواند، اول خودش حال پیدا می‌کرد بعد برای مستمع می‌خواند.

علامه اول خودش به فیض می‌رسید بعد بقیه را به فیض می‌رساند

این مداح پیشکسوت کشورمان گفت: برخی مداحان می‌خواهند دیگران را به فیض برسانند در حالی اول باید بیایند خود فیض بگیرند وقتی خود فیض گرفتند می‌توانند فیض بدهند. «ذات نایافته از هستی بخش ......... کی تواند که بود هستی بخش».

آصفی از علاقه مرحوم علامه به تربت امام حسین(ع) و اینکه این تربت را همراه خود داشتند نیز گفت و عنوان کرد: علاقه به تربت امام حسین(ع) عام است اما هر چه معرفت بیشتر شود این علاقه هم بیشتر می‌شود. حساسیت علامه نیز به تربت بیشتر بود و به آن متوسل می‌شد.

حاج سیداحمد صالحی خوانساری دیگر مداحی بود که از مرحوم علامه سخن گفت و عنوان کرد: افرادی همچون مرحوم علامه در زمان حیات و ممات برای همه موعظه هستند. این رزق ماست که در مجلسی هستیم که از خلقیات مرحوم علامه سخن گفته می‌شود، ویژگی‌هایی که ما فرسنگ‌ها از آنها دور هستیم.

وی ادامه داد: اولین بار در دوران نوجوانی پای منبر مرحوم علامه نشستم. عادت داشتم نحوه مداحی افرادی که پای منبر آنها می‌نشستم را تقلید کنم، دو روز بعد در حضور ایشان اجازه گرفتم و بخشی از شعری که خوانده بودند را به سبک خودشان خواندم. مرحوم علامه به شدت مرا تشویق کرد حتی تشویق مادی هم کرد و به من پول داد.

در مداحی به هر جایی رسیدی کسب را رها نکن

صالحی به نصیحت و توصیه مهم علامه به خودش نیز اشاره کرد و گفت: در محفلی با علامه حضور داشتم که ایشان از من پرسیدند آیا کاسب هستی؟ گفتم بله؛ گفت: در مداحی به هر جایی رسیدی کسب را رها نکن و من به این توصیه ایشان عمل کردم. ایشان مداحی بود که تا ۲۰ روز قبل از وفاتشان مجلس می‌رفتند و مانند بسیاری دیگر از پا افتاده یا فراموش شده نبودند مراسم تشییع ایشان به حدی پرجمعیت بود که تمام خیابان‌های اطراف بسته شده بود و همه اینها به خلوص مرحوم علامه باز می‌گردد. ایشان در هر مجلسی اول خودشان به ائمه(ع) متوسل می‌شدند بعد برای بقیه مردم می‌خواندند.

وی در پایان سخنانش گفت: روزی به علامه که شعرهای بسیار زیادی از حفظ بود گفتم به شما غبطه می‌خورم شما روایت‌ها را می‌خوانید و این روایت‌ها را به صورت شعر نیز می‌گویید، این همه را از کجا حفظ کرده‌اید؟ که ایشان پاسخ دادند: هر چه دارم از دوران جوانی دارم. در روزگار جوانی از یک مجلس به مجلس دیگر با دوچرخه می‌رفتم و در حال دوچرخه‌سواری نیز شعر حفظ می‌کردم. شما هم مراقب جوانی خود باشید و سهل‌انگاری و تنبلی نکنید.

رمز مشهور و محبوب بودن مرحوم علامه

حاج یدالله بهتاش دیگر ذاکر اهل بیت کشورمان نیز در نشست روایت شیدایی از شیدایی مرحوم علامه گفت و عنوان کرد: برخی مشهور می‌شوند اما محبوب نه، اما برخی هم مشهور می‌شوند و هم محبوب؛ باید دید چرا؟ قرآن می‌‌فرماید کسانی که ایمان و عمل صالح دارند را خداوند محبوب می‌کند. حضرت علی(ع) نیز می‌فرماید: «سه چیز موجب می‌شود که شما را مردم دوست داشته باشند. دین داشته باشید، متواضع باشید و خیرتان به دیگران برسد.» مرحوم علامه هر سه این ویژگی‌ها را داشت.

وی با اشاره به اینکه مستقیماً شاگرد علامه نبوده اما نوارهای ایشان را گوش می‌داده و تلاش می‌کرده در اخلاق و رفتار و حتی طرز لباس پوشیدن مانند علامه رفتار کند، گفت: مردم فقط به خواندن مداح نگاه نمی‌کنند به سبک رفتار و منش او هم نگاه می‌کنند. چون مرحوم علامه ایمان و عمل صالح داشت و در جامعه تأثیرگذار بود مجالس ایشان هم تأثیرگذار بود؛ برخی مجالس فقط احساسی است، اما برخی مداحی‌ها تأثیرگذار است و مردم را تغییر می‌دهد، افراد می‌آمدند و پای منبر مرحوم علامه متحول می‌شدند.

آیت‌الله خوانساری پای منبر مرحوم علامه می‌نشست

این مداح پیشکسوت کشورمان در ادامه گفت: یکی دیگر از خصوصیاتی که علامه داشت این بود که در طیف خاصی تأثیرگذار نبود و پای منبر ایشان همه می‌نشستند از آیت‌الله خوانساری گرفته تا پیرمردها و پیرزن‌های تحصیل نکرده. باید همه چیز دست به دست هم دهد تا یک نفر ماندنی شود، حتی پس از فوت. مرحوم علامه هم مداح خوبی بود، هم شاعر خوبی بود، هم مستند روضه می‌خواند و هم به خانواده خود به خوبی توجه داشت.

این پیرغلام کشورمان با تأکید بر اینکه هر گریه کردنی و هر گریاندنی ثواب ندارد مگر اینکه خالصانه باشد و مداح نخواهد خود را مطرح کند بلکه فقط بخواهد اهل بیت(ع) را مطرح کند، گفت: مداحان باید کتاب «لؤلؤ و مرجان» را بخوانند؛ در برخی مراسم ما حتی خدا غایب است.

برخی با نام اهل بیت(ع) مشهور می‌شوند، اما با اهل بیت(ع) محشور نمی‌شوند

وی در ادامه به بیان خصوصیاتی پرداخت که اگر یک مداح داشته باشد ماندنی می‌شود و گفت: اخلاص و صداقت داشتن، دین‌دار و متواضع بودن و رسیدن خیرمان به دیگران، مطالعه کردن و دارای معلومات بودن (یک مداح حداقل باید یک دوره تاریخ زندگی ائمه(ع) را مطالعه کرده باشد.) موجب ماندگاری ما می‌شود. برخی با نام اهل بیت(ع) مشهور می‌شوند، اما با اهل بیت(ع) محشور نمی‌شوند. ما باید کاری کنیم با اهل بیت(ع) محشور شویم. نوکری اهل بیت(ع) افتخار است، اما مسئولیت‌آور هم هست. باید زینت اهل بیت(ع) باشیم نه اینکه آبروی آنها را ببریم. مرحوم علامه زینت اهل بیت(ع) بود.

وی تصریح کرد: مداحی احکام دارد و یک مداح باید این احکام را بیاموزد. اکنون به راحتی می‌توان فتاوای رهبر معظم انقلاب در خصوص شادی در مناسبت‌های مذهبی، حکم دست زدن، سینه زدن، قمه زدن و... را دریافت و مطالعه کرد. اکنون برخی مداحان غلو‌هایی در مراسم انجام می‌دهند که علیه ائمه(ع) است اما مرحوم علامه روضه راست می‌خواند.

حاج غلامرضا سازگار مداح پیشکسوت و پیرغلام حسینی کشورمان آخرین فردی بود که از مرحوم علامه گفت و عنوان کرد: گاهی یک مداح یک یا چند ویژگی‌ و محسنه دارد، اما علامه همه محسنات را با هم داشت. مداحی‌ها را چنان می‌خواند که مستمع فکر می‌کرد علامه دارد خود وی را نصیحت می‌کند و دارد با مستمع دوستانه حرف می‌زند. هر کسی علامه را حتی از دور می‌دید یاد امام حسین(ع) می‌افتاد و بر امام حسین(ع) سلام می‌فرستاد.

وی ادامه داد: بارها دیدم که علامه در مجالس خود روایت‌ها را می‌خواند و بعد این روایت‌ها را به صورت شعر بیان می‌کرد. من سفری با علامه به قم داشتم و در این سفر بود که دیدم علامه چه محفوظات و ادبیات غنی‌ای در سینه دارد.

علامه هیچ وقت با صاحب مجلس سر قیمت صحبت نمی‌کرد

این پیرغلام کشورمان به رفتار علامه با مداحان جوان و اینکه حتی در صورت بی‌ادبی برخی مداحان در مراسم، ایشان سکوت می‌کردند و با آنها به خوبی رفتار و آنها را تشویق می‌کرد نیز اشاره کرد و گفت: هیچ کس به یاد ندارد علامه برای حضور در مجلسی با صاحب مجلس بر سر قیمت صحبتی کرده باشد، حتی بسیاری مواقع پولی که در مجالس به وی می‌دادند به اندازه پول تاکسی بود که علامه با آن به مجلس رفته بود. مرحوم علامه ۲۰ سال خانه پیرزنی مجلس می‌رفت، حتی پس از مشهور شدن نیز این مجلس ترک نشد.

آفت در مداحی از سه راه وارد می‌شود؛ بی‌استادی، بی‌سوادی و بی‌تقوایی

سازگار تصریح کرد: مداحان باید توجه داشته باشند که دروغ گفتن گناه است، اما روزه را باطل نمی‌کند، اما دروغ بستن به ائمه(ع) روزه را باطل می‌کند، به این اندازه گناه این کار سنگین است. آفت در مداحی از سه راه وارد می‌شود؛ بی استادی، بی‌سوادی و بی‌تقوایی. فرد بی‌استاد تجربه ندارد، کسی که سواد ندارد هر چیزی را می‌گوید و فرد بی‌تقوا هم کاری به گناه بودن ندارد و هر چیزی را می‌گوید.

 کاسب نه مداح

وی تأکید کرد: مداحی که می‌گوید اینقدر به حساب من واریز کنید تا من بیایم و بخوانم، کاسب است نه مداح. این فرد شغلش مداحی است و چیزی گیر خودش نمی‌آید و لذتی هم از مداحی نمی‌برد. مداحی که خودش سوز نداشته باشد؛ مثل هیزم می‌ماند. هیزم نه می‌سوزد نه می‌سوزاند، ولی آتش اول خود می‌سوزد و بعد می‌سوزاند.

این مداح پیشکسوت کشورمان در پایان سخنانش به مداحان توصیه کرد که قبل از خواب روضه‌ای برای ابا‌عبدالله(ع) بخوانند و گفت: اینجا نه تشویقی است و نه پاکتی. برای خود و اعضای خانوادیتان بخوانید.