انواع حالات دعا و استجابت از سوی پروردگار

عیدانه معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال ۹۹ اجرای طرح خانه‌های نورانی با همکاری دیگر نهادهای قرآنی و فرهنگی است.

محمد خواجوی که سال‌ها به عنوان معلم و مدرس قرآن و مدیر امور قرآنی فعالیت داشته است، همچنان به برپایی جلسه آموزش قرآن اقدام می‌کند. وی در اجرای طرح خانه‌های نورانی شرکت کرد. در ذیل متن بخشی از سخنان وی منتشر شده است.

«بسم الله الرحمن الرحیم

این روزها کشور درگیر شیوع ویروس کرونا است. امیدوارم درگذشتگان این بیماری مورد رحمت الهی قرار گیرند و خداوند به مبتلایان، شفای عاجل عنایت کند. ضرورت دارد این شرایط و حالات، مورد توجه همگان قرار گیرد و این تهدید به فرصت تبدیل شود.

یکی از این فرصت‌ها، پرداختن به موضوع دعا است. جایگاه دعا در آموزه‌های دینی مشخص است و نباید از آن غافل شد. تعابیر متفاوتی از دعا شامل دفع بلا، سلاح مؤمن بودن و غیره در احادیث و آیات آمده است. در ذیل به انواع حالات دعا و اشکال به اختصار می‌پردازم.

در آیه ۵۵ سوره مبارکه اعراف، خداوند متعال می‌فرماید: ادْعُوا رَبَّكُمْ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً ۚ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُعْتَدِينَ؛ خدای خود را به تضرع و زاری و نهانی (به صدای آهسته که به اخلاص نزدیک است) بخوانید (و از اندازه مگذرید) که خدا هرگز متجاوزان را دوست نمی‌دارد. با توجه به این آیه، اگر حرف واو، واو جمع باشد، یعنی تضرع و زاری مخفیانه باشد، اما اگر «واو» تنویع باشد هم می‌تواند به صورت تضرع باشد و هم تضرع در آن نباشد و مخفیانه باشد. برای توضیح این حالت تضرع در احادیث آمده است که اگر انسان، بخواهد دعا را در حالت تضرع داشته باشد، انگشت سبابه را به سمت راست و چپ حرکت دهد، همان طوری که در دعای ماه رجب از حالت دعای امام صادق (ع) نقل شده است که اینگونه عمل می‌کردند.

یکی دیگر از حالت دعا این است که انسان، دو دستش را به حالت قنوت در مقابل صورت بلند کند، به این حالت رقبة گفته می‌شود. در این حالت، انسان با امید و علاقه دعا می‌کند تا از طرف خداوند عنایتی شود.

نوع دیگر دعا، رهبت(خوف) است، به طوری که فرد، پشت دست‌هایش را به سمت صورت قرار دهد یعنی بر خلاف حالت قنوت و این به این معناست که انسان در برابر بخشش گناهانش، نگران است.

نوع دیگری از دعا که بر آن سفارش شده است، حالت تَبَتُّل است که در آیه ۸ سوره مزمل خداوند فرمود: «تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتيلاً». معنی کلمه تبتل یعنی انقطاع. یعنی انسان از دنیا بریده و به سمت خداوند توجه می‌کند. حالت این نوع دعا به این شکل است که انسان انگشت سبابه را به سمت بالا و پایین می‌آورد. حضرت صدیقه کبری(س) را از این جهت بتول می‌نامند، که از دنیا بریده و به خدا توجه داشت.

ابتهال از دیگر انواع دعا است. بهل به معنای نفرین و لعنت بوده که اگر به باب مفاعله برود، معنی مباهله را گرفته و یعنی همدیگر را  نفرین کردن و اگر در باب تفعل قرار گیرد به هر دو معنی دعا کردن و نفرین کردن است. شکل حالت ابتهال این طور است که انسان، دستانش را به صورت کشیده به آسمان بلند می‌کند و این شیوه دعا، با اشک کامل‌تر می‌شود.»

منبع: ایکنا